Gürcistan'ın işgal altındaki toprakları

Gürcistan'ın işgal altındaki bölgeleri (Gürcüce: საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიები), Rus-Gürcü Savaşı'ndan sonra Rusya'nın işgal ettiği topraklardır. Bunlar, statüsü uluslararası bir ihtilaf konusu olan Sovyet Gürcistanı'nın eski Abhazya bölgesi ve Güney Osetya Özerk Oblastı'ndan (şu anda bağımsız Gürcistan'ın çeşitli idari bölümleri arasında bölünmüştür) oluşmaktadır.

Gürcistan'ın idari bölümleri siyah olarak çizilmiştir. Rus işgali altındaki bölgeler (Abhazya ve Güney Osetya) pembe renkte gösterilmiştir.

2008 savaşından ve ardından Rusya'nın Abhazya ve Güney Osetya'yı askeri işgalinden sonra, Rus hükûmeti, diğer dört BM üye devletiyle birlikte, bölgeleri bağımsız egemen devletler olarak tanımıştır: Abhazya Cumhuriyeti ve Güney Osetya Cumhuriyeti. Rus işgalinden önce, tanınmayan Abhazya Cumhuriyeti ve tanınmayan Güney Osetya Cumhuriyeti, hak iddia ettikleri bölgeleri tamamen kontrol edemiyordu. Abhazya ve Güney Osetya'da Rus askeri üsleri kuruldu. Rusya, Avrupa Birliği İzleme Misyonu'nun Abhazya veya Güney Osetya'ya girmesine izin vermemektedir. Rusya, her iki bölgenin de facto sivil yönetimleriyle, onları askeri ve ekonomik olarak Rusya'ya entegre etmek için anlaşmalar imzaladı. Rus birlikleri, Gürcistan ile kendi ilan ettiği Güney Osetya Cumhuriyeti arasındaki sınır boyunca ve ötesinde sınır belirleme sürecini ("sınır oluşturma" olarak da bilinir) başlattı.

Hem Abhazya hem de Güney Osetya, Gürcistan'ın ayrılmaz parçaları olarak tanınmaktadır ve ikisi Gürcistan'ın uluslararası alanda tanınan topraklarının %20'sini kapsamaktadır. 2008 yılında kabul edilen Gürcü "Gürcistan'ın İşgal Altındaki Toprakları Yasası", özel izin olmaksızın Rusya tarafından Abhazya ve Güney Osetya'ya girişi suç olarak görmekte ve kovuşturmaktadır. Gürcistan yasaları, herhangi bir ekonomik faaliyete yalnızca Gürcistan yasalarına göre izin vermektedir. Gürcistan ve Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Almanya, Türkiye, Japonya, İsrail, Avustralya, Çin, İtalya, Fransa, Brezilya, Ukrayna, Avrupa Birliği, AGİT ve Avrupa Konseyi ve Birleşmiş Milletler dahil olmak üzere uluslararası topluluğun diğer bazı üyeleri de Abhazya ve Güney Osetya'yı işgal altındaki topraklar olarak tanımış ve Rus askeri varlığını ve buradaki eylemlerini kınamıştır.

Tarihi

Rus-Gürcü Savaşı'ndan sonra 26 Ağustos 2008'de Rusya Devlet Başkanı Dmitry Medvedev, Abhazya ve Güney Osetya'nın bağımsız devletler olarak bağımsızlığını tanıyan kararnameleri imzaladı.[1] Gürcistan Parlamentosu, Abhazya ve Güney Osetya'nın Rus işgali altındaki toprakları olduğunu resmen ilan eden ve Rus birliklerini işgalci güçler olarak ilan eden bir kararı 28 Ağustos 2008'de oybirliğiyle kabul etti.[2] Rusya hem Abhazya hem de Güney Osetya ile diplomatik ilişkiler kurdu.[3] Rus askeri birlikleri hem Abhazya'ya hem de Güney Osetya'ya yerleştirildi. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Gürcistan'ın yeniden kontrolü ele geçirmesini önlemek için Abhazya ve Güney Osetya'da askeri varlıklarının gerekli olduğunu söyledi.[4][5] Gürcistan ile olan sınırları boyunca Rus güvenlik güçleri konuşlandırıldı.[6][7]

Ruslar, savaştan sonra yavaş yavaş Gürcistan'dan çekildiler, ancak Perevi'de kaldılar.[8] 12 Aralık 2008'de Rus kuvvetleri Perevi'den çekildi. Sekiz saat sonra, 500 kişilik bir Rus birliği köyü yeniden işgal etti ve Gürcü polisi, Rusların ateş etmekle tehdit etmesi üzerine geri çekildi.[9] Perevi'deki tüm Rus birlikleri 18 Ekim 2010'da Güney Osetya'ya çekildi ve bir Gürcü Ordusu birimi kente girdi.

2009'da Gürcistan Cumhurbaşkanı Miheil Saakaşvili, Rusya'nın Gürcistan'ın başkenti Tiflis'ten 40 kilometre uzağa kadar geldiğini ve silahlarını kendilerine hedeflediklerini belirtti.[10][11]

Raça vilayetinde, Rusya sınırındaki Mamison Geçidi'ne giden yoldaki köprü Haziran 2009'da havaya uçuruldu ve Gürcü sınır muhafızlarının Gürcü topraklarının birkaç kilometre daha derinine çekildiği iddia edildi. Kafkasya işleri uzmanı Mamuka Areşidze, geri çekilmenin "Gürcü makamlarının Ruslarla çatışmaları önleme istekliliğiyle şartlandırılmış olabileceğini" söyledi.[12]

Nisan 2010'da Gürcistan Parlamentosu Dış İlişkiler Komitesi 31 ülkenin yasama organlarına başvurarak Gürcistan'ın iki bölgesi olan Abhazya ve Güney Osetya'yı Rus işgali altındaki bölgeler olarak ilan etmelerini ve bu bölgelerden sivillerin Rusya tarafından etnik temizlik anlamına gelecek şekilde, kitlesel olarak yerinden edildiğini kabul etmelerini istedi.[13][14]

Mart 2011'de Ruslar, Abhazya'nın kuzeybatısındaki Psou Nehri üzerinde yer alan Aibga köyünün Rusya'ya taşınmasını talep etti. Sovyetler Birliği'nin varlığı sırasında köy ikiye bölünmüştü; güney kısmı Gürcistan'a, kuzey kısmı Rusya'ya aitti. Rusya'nın ayrıca Gagra Rayonu'ndaki Ritsa Gölü yakınlarında 160 kilometrekarelik bir araziyi talep ettiği iddia edildi.^[kim?] Abhaz tarafının Aibga'nın güney kesiminin Gürcü SSC'ye ait olduğunu ispatlamasının ardından, köy üzerindeki iddia Rusya tarafından geri çekildi.[15][16]

Gürcistan Başbakanı İrakli Garibaşvili 11 Haziran 2014'te BBC News'e Rusya'nın Abhazya ve Güney Osetya'yı "ilhak etmekle ilgilenmediğini" söylediğinde tartışma yarattı.[17] Muhalefetteki Birleşik Ulusal Hareket, Garibaşvili'yi uluslararası arenada devlet çıkarlarını savunmamakla suçlayarak bu açıklamayı eleştirdi.[18]

Rusya, Kasım 2014'te Abhazya ve Mart 2015'te Güney Osetya ile "ittifak ve entegrasyon" anlaşmaları imzaladı. Her iki antlaşma da ayrılıkçı cumhuriyetlerin ilgili ordularını resmi olarak Rus komutası altına yerleştirirken, Güney Osetya ile yapılan anlaşma aynı zamanda ekonomisini Rusya'nınkiyle bütünleştiren hükümleri de içeriyordu.[19][20] Rusya ile Güney Osetya arasındaki sınır da gümrüklerin entegre edilmesiyle etkili bir şekilde feshedildi.[21] Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in bir yardımcısı, 2015 yılının başlarında Abhazya sınırının da kaldırılması gerektiğini söyledi.[22] Gürcü yetkililer işgal altındaki toprakların Rusya'ya ekonomik ve askeri bağımlılığının derinleşmesini şiddetle kınadılar ve buna "sürünen ilhak" adını verdiler.[23] Gürcü yetkililer, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Abhaz ve Güney Osetyalı meslektaşları arasında 2014 ve 2015 yıllarında imzalanan entegrasyon anlaşmalarını, ayrılık bölgelerini Rusya Federasyonu'na dahil etme girişimleri olarak kınadılar.[24]

Gürcü hukuku

Ekim 2008'in sonlarında, cumhurbaşkanı Miheil Saakaşvili, Gürcistan Parlamentosu tarafından kabul edilen işgal altındaki topraklarla ilgili yasayı imzaladı. Yasa, Abhazya'nın ayrılık bölgelerini ve eski Güney Osetya Özerk Bölgesi topraklarını kapsıyordu.[25]

Şubat 2013'te, Gürcistan Hükûmeti'nin Abhazya ve Güney Osetya'ya Gürcistan tarafından kontrol edilenler dışındaki bölgelerden girişi suç olmaktan çıkaracak ve onu hapis cezası yerine mali cezaya tabi bir idari suç haline getirecek bir değişiklik yapmayı düşündüğü bildirildi.[26]

16 Mayıs 2013 tarihinde, Gürcistan'ın işgal altındaki topraklarına ilişkin yasada değişiklikler yapıldı. Bu yasanın ilk kez ihlal edilmesi, daha önce olduğu gibi cezai müeyyide ve hapis cezasını değil, idari yaptırımları gerektirecekti. Değişikliklere göre, bir kişi sınırı yasa dışı olarak ilk kez geçerse 400 GEL para cezasına çarptırılırken, tekrarlanan ihlal 1 yıla kadar hapis veya en az 800 GEL para cezası gerektiren bir suç haline geldi.[27][28][29]

Temmuz 2013'te, aktör Gérard Depardieu'nun Gürcü yetkililer tarafından hukuk ihlali nedeniyle soruşturulacağına dair haberler çıktı. Gürcistan Hükûmeti temsilcisi, "Depardieu Abhazya'nın başkenti Sohum'u ziyaret etti ve bölgenin ayrılıkçı liderliği ile 1 Temmuz'da Tiflis'le ön görüşmeler yapmadan görüştü." dedi.[30]

Şubat 2014'te Gürcistan Dışişleri Bakanlığı, Soçi Kış Olimpiyatları'nı ziyaret edenlere, Rusya Federasyonu topraklarından Abhazya'ya girmenin uluslararası bir yasayı ihlal edeceği ve sınırlardan geçiş yapan şahısların Gürcü gümrük ve sınırlarının kontrolü altında olmayacağı uyarısında bulundu. Girişler Gürcistan adalet sistemi tarafından kovuşturmaya tabi tutulacaktı. Açıklama, Sohum'daki fiili yetkililerin, Kış Olimpiyatları sırasında Psou Sınır Kapısı üzerinden Abhazya'ya girmek isteyen turistler için vize kurallarını basitleştirdiklerine dair daha önce yapılan açıklamaya bir yanıttı.[31]

15 Nisan 2014 tarihinde, Kırım'ın Rusya Federasyonu tarafından ilhak edilmesinin ardından Ukrayna Radası, "Ukrayna'nın Geçici İşgal Altındaki Topraklarında Vatandaşların Hak ve Özgürlüklerinin Korunması ve Yasal Rejimin Sağlanması Hakkında" yasayı kabul etti.[32] Ukrayna yasaları, İşgal Altındaki Topraklarla ilgili Gürcistan yasalarına dayanmaktadır.[33]

Genel bakış

"İşgal Altındaki Topraklar Hakkında Gürcistan Yasası" (Gürcüce), 23 Ekim 2008.

Gürcistan İşgal Edilmiş Toprakları Yasası başlıklı Gürcistan yasasına göre, "işgal edilen topraklar ve karasuları" veya "İşgal Altındaki Topraklar" terimi, Abhazya Özerk Cumhuriyeti, Tshinvali Bölgesi (eski Güney Osetya Özerk Bölgesi toprakları) ve Karadeniz'in su sınırlarında, Gürcistan'ın Rusya Federasyonu ile olan devlet sınırı boyunca, Psou Nehri'nin güneyinden, Engury Nehri'nin halicindeki idari sınıra kadar Karadeniz'de bulunan su alanlarını ifade eder. Bu terim ayrıca yukarıda belirtilen bölgelerdeki hava sahasını da kapsar.

Yasa, bölgelerde serbest dolaşımı ve ekonomik faaliyeti kısıtlar. Özellikle yasaya göre yabancı vatandaşların iki ayrılık bölgesine yalnızca Gürcistan'dan giriş yapması gerekmektedir. Abhazya'ya giriş Zugdidi Belediyesinden ve Güney Osetya'ya Gori Belediyesi'nden yapılmalıdır.

Yasa ayrıca, ayrılık bölgelerine girişin yasa dışı sayılmayacağı özel durumları da listeler. Ayrılık bölgelerine giriş için özel bir iznin, oraya yapılan seyahatin "... Gürcistan'ın devlet çıkarlarına; çatışmanın barışçıl çözümüne; işgalden arındırma veya insani amaçlara hizmet etmesi durumunda" verilebileceğini şart koşmaktadır. Rusya tarafından Abhazya ve Güney Osetya üzerinden Gürcistan'a giren yabancı ülke vatandaşları ve vatandaşlığı olmayan kişiler, ülkeye sığınma talebinde bulunanlar cezaya tabi değildir.

Gürcistan 'Ruhsatlar ve İzinler Hakkında', 'Girişimciler Üzerine', 'Arı Yetiştiriciliği Üzerine', 'Müzelerde', 'Suda', 'Sivil Kayıt Üzerine', 'Elektronik İletişim Üzerine', Denizcilik Yasası uyarınca Gürcistan veya Gürcistan Medeni Kanununa göre, bu tür bir faaliyet için lisans, izin, yetki veya kayıt gerekliyse veya Gürcistan mevzuatı uyarınca bu tür bir faaliyet bir anlaşma gerektiriyorsa, ancak henüz verilmemişse, kar, gelir veya tazminat elde etmek için uygulanıp uygulanmadığına bakılmaksızın her türlü ekonomik faaliyet (girişimci veya girişimci olmayan) yasaktır. Gayrimenkul mülkiyeti ile ilgili ve Gürcistan yasalarına aykırı olarak yapılan her türlü işlem, sonuçlandığı andan itibaren geçersiz sayılır ve herhangi bir hukuki sonuç doğurmaz. Kanunun ekonomik faaliyetleri kapsayan hükmü geriye dönüktür ve 1990'a kadar uzanmaktadır.

Kanun, uluslararası hava trafiğini ve deniz trafiğini (1982 tarihli BM Denizcilik Hukuku Sözleşmesi'nde tanımlanan durumlar dışında), demiryolu trafiğini ve uluslararası kara yolu kargo taşımacılığını yasaklamaktadır. Kanun ayrıca ulusal kaynakların kullanılmasını ve nakit transferinin düzenlenmesini yasaklamaktadır.

Yasa, askeri işgali gerçekleştiren Rusya Federasyonu'nun Abhazya ve Güney Osetya'daki insan hakları ihlallerinden tamamen sorumlu olduğunu belirtmektedir. Belgeye göre, Gürcistan'da bulunan ve işgal altındaki topraklara uygun izinlerle giren Gürcü vatandaşlarına, vatansız kişilere ve yabancı vatandaşlara verilen maddi ve manevi zararların tazmininden Rusya Federasyonu da sorumludur.

Yasa ayrıca işgal altındaki topraklarda faaliyet gösteren de facto devlet kurumları ve yetkililerinin Gürcistan tarafından yasa dışı kabul edildiğini ifade etmektedir. Yasa, "Gürcistan'ın yargı yetkisi tamamen yenilenene" kadar yürürlükte kalacaktır.[34]

Eleştiriler

2009 yılında, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi Borç ve Taahhütlerin Yerine Getirilmesi Komitesi, Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu'ndan (Venedik Komisyonu) Gürcistan'ın işgal edilmiş topraklarına ilişkin kanun hakkında bir görüş istedi. Komisyonun Mart 2009 tarihli raporu Gürcistan yasasını eleştirdi. Yasa, hem Rusya Federasyonu hem de Gürcistan için bağlayıcı olan BM Güvenlik Konseyi kararlarıyla çelişiyordu. Raporda, yasanın "çatışmalardan etkilenen bölgelere insani erişimle ilgili" endişelere yol açtığı belirtildi. 2. maddede kullanılan terimler 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesine (UNCLOS) aykırıydı. Serbest göçün sınırlandırılması "Gürcistan'ın uluslararası angajman kurallarına aykırı olabilir". Komisyon ayrıca Gürcistan'ın 1951 Mülteci Sözleşmesine saygı gösterme yükümlülüğünü vurguladı. Komisyon ayrıca, "yasanın metninin net olmadığını" söyleyerek yasanın açık olmamasını da eleştirdi. Özel mülkiyetle ilgili yönergeler (5. madde), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) Birinci Protokolü'nün 1. maddesini ve orantılılık ilkesini ve ayrıca Lahey Sözleşmesinin diğer yönlerini ihlal etmiş olabilirdi (Karada Savaş Kanunları ve Gelenekleri). Ekonomik faaliyetlerin kısıtlanması ve cezalandırılması (6. madde) uluslararası teamül hukuku kurallarına ve ayrıca IV. Cenevre Sözleşmesi'ne aykırıydı. Komisyon ayrıca, kişisel statüye ilişkin yasa dışı makamlarca verilen temel belgelerle ilgili olarak yasaya "açıklayıcı bir hüküm eklemeyi" tavsiye etti.[35][36]

2012 yılında Avrupa Komisyonu, Gürcistan'ın "İşgal Altındaki Topraklarla İlgili Kanunu uygulamaya devam etmesinin", ayrılık bölgeleri ile "angajman stratejisinin" etkililiği için bir endişe olduğunu düşündü[37] ve 2013 yılında, "yasanın kısıtlayıcı yönleri" hakkında Gürcistan'daki yeni hükûmetten "Yasanın daha rahat bir şekilde uygulanmasını" umduğunu belirtti.[38]

Uluslararası tepkiler

•  — Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, Azerbaycan vatandaşlarını Gürcü makamlarının izni olmadan Abhazya ve Güney Osetya'ya seyahat etmekten kaçınmaya çağıran bir bildiri yayınladı ve bu gezilerin yasa dışı kabul edildiği ve gezginlerin buna göre cezalandırılacağı konusunda vatandaşlarını uyardı. Bakanlık ayrıca bu bölgelere "hükümetinin kontrolü dışında olan bölgeler" diyerek de atıfta bulundu".[39]
•  — Belarus, vatandaşlarına Abhazya ve Güney Osetya'ya seyahat ederken Gürcü yasalarına uymalarını tavsiye etti. Belarus Dışişleri Bakanlığı, Belarusluların sadece Gürcistan tarafındaki giriş noktalarını kullanmaları gerektiğini belirtti.[40] Buna karşılık, Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Grigori Karasin, Belarus hükûmetinin tavsiyesinin "garip" olduğunu ifade etti.[41]
•  — Çekya Dışişleri Bakanlığı vatandaşları için bir uyarı yayınladı.[42]
•  — Gürcistan'ın işgal altındaki topraklara ilişkin yasasının kabul edilmesiyle bağlantılı olarak, Ukrayna Dışişleri Bakanlığı vatandaşlarına uluslararası hukukun hükmünü yerine getirmelerini ve Rus tarafındaki sınırı geçmeyi reddetmelerini tavsiye etti.[43][44]
•  — Romanya Dışişleri Bakanlığı, Soçi Olimpiyatları'na katılan vatandaşları için özel kılavuzlar yayınladı. Yönergelere göre, Gürcü tarafını uyarmadan Rusya'dan Abhazya ve Güney Osetya'ya seyahat etmek yasak ve cezalandırılabilir denildi.[45]
•  — Fransa Dışişleri Bakanlığı, Soçi 2014 Olimpiyat Oyunları için gezginlere kılavuz yayınladı. Resmi Seyirci Rehberi, Fransız vatandaşlarının Gürcistan'ın Abhazya ve Güney Osetya bölgelerini ziyaret etmekten kaçınmalarını öneren özel bir not içeriyordu. Rehber bunun cezalandırılabilir bir suç olduğunu söyledi.[46]
•  — Birleşik Krallık Dışişleri Bakanlığı, Abhazya ve Güney Osetya'ya yapılan tüm seyahatlere karşı tavsiyede bulunarak, "İngiliz hükümeti, Abhazya ve Güney Osetya'daki fiili yetkililer tarafından yapılan tek taraflı bağımsızlık beyanlarını tanımıyor." dedi.[47]
•  — Estonya Dışişleri Bakanlığı, vatandaşlarını Abhazya ve Güney Osetya'ya seyahat etmenin Gürcistan hükûmetinin izni olmadan yasadışı ve cezalandırılabilir olduğu konusunda uyardı.[48]

Rus görüşü

Rusya, "Abhazya ve Güney Osetya'nın işgal edilmiş topraklar değil, bağımsız Devletler olduğunu" iddia etmektedir.[49] Rusya Federasyonu "...ne şu anda ne de gelecekte Güney Osetya veya Abhazya üzerinde etkili bir kontrol uygulamıyoruz" ve "işgalci bir güç değiliz" diye durumu ifade etmektedir. Ayrıca, "çatışma sırasında Gürcistan topraklarına girmiş olmalarına rağmen, Rusya'nın uluslararası insancıl hukuk açısından işgalci bir güç olmadıklarını" da belirtildi. Rusya'ya göre, "Güney Osetya ve Abhazya'da konuşlanmış Rus birliklerinin sayısı [...], Rusya'nın, toplam 12.500 kilometre kare büyüklüğündeki bu topraklar üzerinde etkili bir kontrol kurmasına pratikte izin vermiyor."[50]

14 Mart 2012'de Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Rusya'nın işgal altındaki topraklarla ilgili yasasını Tiflis tarafından yürürlükten kaldırılması durumunda Gürcü vatandaşları için vize uygulamasını kaldırmaya hazır olduğunu söyledi. RIA Novosti haber ajansının aktardığına göre Lavrov, Devlet Duması'ndaki milletvekillerine hitap ederken şunları söyledi: "Cumhurbaşkanı Saakaşvili, tüm Rus vatandaşlarının Gürcistan'a vizesiz seyahat edebileceğini açıkladığında, Saakaşvili'nin başlattığı [2008 Ağustos] Güney Osetya veya Abhazya'yı ziyaret eden herkesin Gürcistan'da iki ila dört yıl hapis cezasıyla cezai sorumlulukla karşı karşıya kalacağı Gürcistan'da 'işgal altındaki bölgeler hakkında' bir yasanın yürürlükte olduğunu söylemeyi unuttu."[51]

Haziran 2013'te Rusya Dışişleri Bakanlığı Gürcistan'dan işgal altındaki Gürcistan topraklarına ilişkin yasayı kaldırmasını istedi. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Grigory Karasin, yasanın kaldırılmasının "kültür alışverişleri, her şeyden önce turistik geziler için elverişli bir ortam yaratacağını" iddia etti.[52]

Sahadaki durum

Güney Osetya / Tskhinvali bölgesindeki Rus askeri üsleri.

Abhazya'daki Rus askeri üsleri

2008 itibariyle Cava kasabası yakınlarındaki Rus askeri üssü.

Şu anda Gürcistan'ın uluslararası alanda tanınan topraklarının %20'si Rus askeri işgali altındadır. Rusya, Altı Noktalı Ateşkes Anlaşmasını ihlal ederek EUMM gözlemcilerinin Güney Osetya ve Abhazya'ya girmesine izin vermemektedir.[53]

Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı, Abhazya ve Güney Osetya'nın de facto otoritelerinin 2008'den bu yana birkaç bin işgalci Rus askeri tarafından desteklendiğinin vurgulandığı 2011 tarihli İnsan Hakları Raporu'nu yayınladı. De facto Abhaz yetkililer, etnik Gürcülerin siyasi sürece katılma ve temel haklarını kullanma haklarını kısıtladı. 2008'den beri Güney Osetya'nın de facto yetkilileri, 2008 savaşı sırasında ve sonrasında sınır dışı edilen Gürcülerin, Gürcistan vatandaşlığından vazgeçip Rus pasaportunu kabul etmedikçe Güney Osetya'ya dönmelerine izin vermeyi reddetti. Hiçbir uluslararası parti, Rus askeri varlığının büyüklüğünü izleyemedi. İşgal altındaki topraklardaki medya, de facto yetkililer ve Rus işgal güçleri tarafından sıkı bir şekilde kısıtlandı.[54]

Amerikan Dış Politikası Ulusal Komitesi ve İnsan Hakları Çalışmaları Enstitüsü tarafından hazırlanan rapor, Rusya'nın "yalnızca geri çekilememekle kalmayıp, kontrolündeki toprakları savaş öncesi çatışma bölgelerinin ötesine genişlettiğine" ve Rusya'nın bu topraklara yerleştiğine dair endişeleri dile getirdi. Savaştan önce kontrol etmediği 51 köyde bir birlik bulundurdu ve daha önce sahip olmadığı topraklarda askeri devriye gezileri düzenledi".[55] Rapor ayrıca Abhazya ve Güney Osetya'daki Rus askeri varlığını da ifade etmektedir:

“	"Rusya ayrıca, savaştan önce var olmadıkları saldırı helikopterleri ve tanklar gibi yeni silah sistemleri de kullandı. Ekim 2010'a kadar Abhazya ve Güney Osetya, "Smerch" tipi saldırı roketleri, "Tochka-U" ve 21 kilometreye kadar nükleer, top veya kimyasal maddeler taşıyabilen taktik bir roket olan S-150'ye ev sahipliği yaptı. S-300 havadan havaya füzeler Abhazya'ya dayanıyordu. Rusya, Gudauta ve Tskhinvali'de otomatik 5 yıllık yenilemelerle 49 yıllık kira sözleşmeleri imzaladı. Rusya, Güney Osetya'da yaklaşık 5,000 güvenlik personeli tarafından yönetilen 5 kalıcı askeri üs inşa etti. Abhazya'da 5.000 kişi daha bulunmaktadır. Her iki bölgede de düzenli ordu birlikleri, sınır muhafızları ve FSB personeli yer almaktadır. Rusya Savunma Bakanlığı, Kuzey Kafkasya'daki askeri komutanlığını yeniledi ve Gürcistan'daki Rus kuvvetlerine bağladı."[55]	„

Güney Osetya'daki Gürcü köylerinden birinde, Rus kuvvetleri Gürcülerin evlerini yıktı ve yerlerine Rus 58. Ordusu için yeni askeri üsler inşa etti.[56]

Uluslararası Kriz Grubu tarafından hazırlanan bir raporda, Rusya'nın Abhazya'nın "sınırları", yolları ve denizleri üzerinde kontrolü olduğu için ağır ve kalıcı bir varlığa ihtiyacı olmadığı ortaya çıktı; Rusya istediği zaman Abhazya'ya askeri teçhizat ve asker gönderebilirdi. Bununla birlikte, Gali Rayonu'nda Abhaz-Gürcistan uygun idari sınır hattı (ABL) boyunca yoğun Rus ordusu ve FSB sınır muhafızları bulunmaktadır.[57]

2013 İnsan Hakları Raporları: Gürcistan, 2013 yılında işgal altındaki her iki bölgenin idari sınır çizgileri boyunca kaçırılma olaylarının yaşandığından bahsetmektedir. İşgal altındaki bölgelerin de facto görevlileri ve Rus yetkililer, insanları idari sınır hattını "yasa dışı" geçmeleri nedeniyle tutuklamaya devam ettiler. Güney Osetya ve Abhazya'da medya hâlâ yetkililer ve Rus işgal güçleri tarafından kısıtlandı. İşgal altındaki Abhazya ve Güney Osetya'daki de facto yetkililer ve Rus kuvvetleri, nüfusun sağlık ve diğer hizmetler için idari sınırlar boyunca hareketini kısıtladı. İşgal altındaki Abhazya ve Güney Osetya'daki eğitim kalitesinin düşük olduğu bildirildi.[58]

Elizabeth Cullen Dunn ve Michael S. Bobick'e göre bu durum "işgalsiz işgal" olarak adlandırılıyor ve kendine özgü bir savaş biçimidir. Vladimir Putin'in savaş biçimi, Avrupa'da Rusya'nın yeni coğrafi sınırları içinde uysal nüfuslar yaratan "egemenlik gösterisi"dir. Stratejinin kilit unsuru, ayrılıkçı bölgeleri, bir zamanlar onları yöneten daha büyük devletlerin gözünü korkutmak için denekler olarak kullanmaktır. Ayrılık bölgelerinde sürdürülen bir işgal ve ardından stratejik konumların devralınması, Rusya'nın "yakın yurt dışı" üzerindeki kontrolünü yeniden tesis etmeyi amaçlamaktadır. Rusya, ayrılıkçı devletleri işgal ederek ve Ukrayna, Gürcistan ve Moldova'nın geri kalanının işgalini tehdit edecek askeri üsler kurarak egemen devletlerin eylemlerini etkileyebilir. "Savaşsız savaş" ve "işgalsiz işgal", potansiyel hedef hızla değiştirilebildiği için gerçek bir işgalden daha esnektir ve daha az maliyetlidir.[56]

Rusya sınır operasyonları

ABL ve Khurvaleti köyünde sınır oluşturma.

Eylül 2013'te Güney Osetya- Şida Kartli idari sınır hattı (ABL) boyunca Rus birlikleri tarafından dikilen dikenli tel örgülerin ötesinde bir Gürcü köylü kaldı.

Abhazya'yı Gürcistan'ın geri kalanıyla bağlayan köprülerden biri, Nisan 2016'da Abhaz-Rus sınır birlikleri tarafından söküldü.

2 Ağustos 2009'da, Rus birliklerinin Güney Osetya sınır işaretlerini yaklaşık 500 metre boyunca Kveşi köyündeki Gürcü kontrolündeki bölgeye taşıdıkları bildirildi.[59] Ancak 4 Ağustos'ta Ruslar, daha önce Kveşi'de diktikleri demir direkleri kaldırdılar.[60] Güney Osetya sınırının Şida Kartli'deki sınırı 2011 yılında Ditsi ve Dvani'de birkaç çitin inşası ile başladı, ancak yerel görüşmelerden sonra bu inşaat durduruldu.[61]

Sınır çizimi süreci Şubat 2013'te devam etti.[62] Rus birlikleri, Güney Osetya topraklarını Gürcistan'ın geri kalanından ayırmak için dikenli tel bariyerler yerleştirmeye başladı.[61][63] Bazı durumlarda, Gürcü sakinleri arazilerine erişemiyor ya da evlerinden çıkamıyorlardı çünkü dikenli tellerin sınırı mülklerinin içinden ya da çevresinden geçiyordu. Gürcistan İçişleri Bakanlığı'na göre, Enguri Nehri'nin "doğal bir ayırma hattı" olarak hizmet ettiği Gürcistan'ın diğer ayrılıkçı bölgesi Abhazya'nın idari sınırında hiçbir çit faaliyeti yoktu, ancak Rus birlikleri, idari sınır çizgisi boyunca "yasa dışı" hareketi önlemek için yolları kapatıyordu.[64] Yeni Güney Osetya-Gürcistan sınırı işgal hattının 50-300 metre ötesine uzanıyordu.[65][66] Ağustos 2013'e kadar tahmini olarak 27 kilometre bariyer inşa edildi.[67]

Süreç – Rus işgali altındaki topraklar ile Gürcistan arasında sınırlar dikmek – "sınır oluşturma" olarak adlandırıldı.[68] "Sınır oluşturma" süreci, aynı zamanda, Gürcistan'ın kontrolündeki arazinin küçük parçalarını alarak, Rusya'nın elindeki bölgeyi genişletmek ve sözde Güney Osetya yönetimi altına almak için Gürcistan içindeki işgal hattının kademeli olarak ilerlemesini de içeriyordu.[69][70][71] Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Rusya ile Güney Osetya arasındaki devlet sınırıyla ilgili bir anlaşma imzalama önerisini Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in onaylamasıyla "sınır oluşturma" yoğunlaştı. 12 Eylül'de yayınlanan kararnamede, Putin'in Dışişleri Bakanlığı'nı Güney Osetya ile görüşmeleri ve anlaşmaya varıldığında anlaşma imzalamaya yönlendirdiği belirtildi.[62] Kareli Belediyesi'nin Dvani köyünde sınır 400 metre daha Gürcü kontrolündeki topraklara taşındı.[72] Birkaç aileye Dvani'deki evlerini terk etmeleri için birkaç gün verildi.[73] Yeni sınır birkaç Gürcü köyünden geçti ve insanları tarım arazilerinden, atalarının evlerinden ve mezarlıklarından etkili bir şekilde ayırdı.[74] Ditsi ve Dvani'den sonra Adzvi, iki kısma bölünmüş üçüncü Gürcü köyü oldu.[75] Ekim 2013 sonunda, yaklaşık 40 yüksek teknolojili gözetim kamerasıyla donatılmış aralıklı direklerle desteklenen kilometrelerce çit veya dikenli tel dikilmişti. Rusya 19 sınır muhafız üssü inşa etmişti.[76]

Eylül 2013'te, "sınır oluşturmanın" devamının 1600 metrelik Bakü-Supsa petrol boru hattını işgal hattının ötesine taşıyacağı öne sürüldü.[62][72] Gürcistan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı Ilia Eloshvili, Rusların boru hattının bir kısmının kendi yetkileri altında olabilmesi için hattı bir kilometre daha Gürcü kontrolündeki bölgeye kaydırması gerektiğini söyledi. Ona göre, teorik olarak yer altı boru hattını işletmede herhangi bir sorun olmayacaktı, ancak BP denetçileri boru hattının bu bölümünü denetleyemeyeceklerdi.[77]

Rus yetkililer gelişmeler konusunda gergin kaldılar ve yalnızca Güney Osetya'nın Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde özerk bir bölge olduğu zaman "Sovyet döneminden kalma haritalara uygun olarak gerçek toprak sınırlarını" belirlediğini iddia ettiler. Rusya Dışişleri Bakanlığı da sınırın Gürcistan'a doğru kaydırıldığına dair raporu reddetti ve Tiflis'in "siyasi spekülasyon" olarak tanımladığı şeyi sürdürmesi halinde "ciddi sonuçlar" doğuracağı konusunda uyarıda bulundu.[74] Sergey Lavrov, Güney Osetya'nın dört bir yanında tel örgülere, "ortalık soğuduktan" sonra artık ihtiyaç olmayacağını açıkladı.[78] Gürcüler, Rus askeri personelinin çit dikmesinin, ülkelerinin AB ile bir ortaklık anlaşması başlatarak Avrupa Birliği ile yakın işbirliği yolunda adımlar atmasına bağlı olduğundan şüpheleniyorlardı.[69][79][80] Rusya'nın Gürcistan'ı yeni bir çatışmaya sürüklemeye çalıştığı da öne sürüldü.[72][81] Sınır, ikiye böldüğü tüm köyler için "kırsal Berlin Duvarı" olarak da adlandırıldı.[67][70]

Ocak 2014'te, Abhazya topraklarının bir kısmının Rusya'nın Soçi kentinde Kış Olimpiyatları öncesinde kurulan büyük "güvenlik bölgesinin" bir bölümüne dahil edileceği açıklandı. 20 Ocak ile 21 Mart arasındaki bir dönemde bölgeye giren herkesin polise belge ibraz etmesi gerekiyordu. Gagra ilçesindeki Bagripshi köyünde Abhaz güvenlik servisi, İçişleri Bakanlığı ve Göç Servisi'nden memurlar tarafından yönetilen 11 km'lik (yedi mil) sabit bir kontrol noktası kuruldu.[82][83] Gürcistan Hükûmeti "yasadışı genişleme" konusunda "derin endişesini" dile getirdi.[84] 19 Mart 2014'te güvenlik bölgesi kaldırıldı.[85]

Soçi Olimpiyatlarının düzenlendiği dönemde, Güney Osetya İdari Sınır Çizgisi (ABL) boyunca "sınır oluşturma" süreci askıya alındı, ancak Oyunların bitiminden sonra Gürcistan Hükûmetinin protestolarına rağmen yeniden başladı.[85][86] 400 kilometrelik Gürcistan-Güney Osetya İdari Sınır Hattına bir güvenlik çiti yerleştirilmesi yerel halkın yaşamları üzerinde büyük bir etki yarattı.[87] EUMM temsilcisi şöyle açıklama yaptı: " Çite doğru yürümek, zaten geçtiğiniz ve tutuklanacağınız anlamına geliyor." EUMM sözcüsü Ann Vassen'e göre, gözaltı vakaları 2014'ün başlarında haftada yaklaşık beş ila altı idi.[70] Gürcistan Hükûmeti, Güney Osetya ABL boyunca dikenli tel tesislerinin toplam uzunluğunun Nisan 2014'e kadar yaklaşık 50 km olduğunu tahmin ettiğini ifade etti.

15 Nisan 2014'te üç Gürcü gazeteci, Güney Osetya'nın idari sınır hattının yakınında gözaltına alındı. TV ekibi, "sınır oluşturma" ve sınırın Gürcü kontrolündeki alanlara daha derin kayması hakkında bir rapor üzerinde çalışıyordu.[88] Rusya Dışişleri Bakanlığı, 16 Nisan'da Prag'da Rus ve Gürcü diplomatlar (Grigory Karasin ve Zurab Abashidze) arasında planlanan toplantıda gazetecilerin "kasten ve göstererek" sınırı geçtiklerini ve bunun "atmosferin karmaşık hale getirilmesi amacıyla planlanmış bir eylem" olduğunu iddia etti. Bakanlık resmi bir açıklamada şunları söyledi: "Tüm bunlar, 'Gürcistan hava sahasının Rus uçakları tarafından ihlal edilmesine' ilişkin en son saçma sapan hikayeleriyle birlikte, Rusya ile ilişkileri normalleştirmeye çalışan güçlerin ve ortak güçlerin kanıtıdır. Mikheil Saakaşvili rejimi, düşmanlıkların tırmanmasını destekliyor, Gürcü toplumu içinde savaşmaya devam ediyor."[89][90] Gözaltına alınan gazeteciler 16 Nisan'da serbest bırakıldı. Bunlardan biri, gazeteci Bela Zakaidze gözaltı öncesindeki saatleri hatırlatarak Tshinvali ve psikolojik baskı anlattı.[91] Grigory Karasin, "Gazeteciler anlaşılabilir nedenlerle gözaltına alındı. Bugün Güney Osetya mahkemesinin kararıyla Gürcistan topraklarına geri gönderildiler."[92]

Nisan 2014'ün ortalarında, Bakü-Supsa boru hattının iki kısmının, Orchosani ve Karapili köyleri yakınlarındaki Rus kontrolündeki topraklarda göründüğü bildirildi.[93][94] Temmuz 2014'ün sonlarında, Rus kuvvetleri Güney Osetya'da "güvenlik çiti" inşa etmeye devam etti.[95]

"Devlet sınırı" olduğunu iddia eden yeşil sınır işaretleri ilk kez 2015 yılında hayali idari sınır çizgisi boyunca görünmeye başladı ve o zamandan beri birkaç kez Gürcistan topraklarına taşındı.[96]

Temmuz 2017'de, Rusya'nın çitlerini ve sınır tabelalarını birkaç yüz metre daha derin Gürcistan topraklarına taşıdığı bildirildi.[97]

Gürcü tepkisi

Rus ve Güney Osetya güçleri tarafından 2016 yılında Khurvaleti'de kurulan dikenli tel örgülerde Gürcü polisi.

Gürcistan Başbakanı Bidzina İvanişvili Mayıs 2013'te bir Gürcü gazetesine verdiği röportajda, "Olanlar çok tatsız ve açıkçası, anlaşılmaz da. Yeni Gürcü hükümeti ile Rusya arasında farklı bir ilişki gelişeceğini düşündüm." dedi.[61]

Gürcistan Dışişleri Bakanlığı, 17 Eylül 2013 tarihinde Rus birliklerinin Tşinvali bölgesinin işgal hattı boyunca yasa dışı faaliyetlerine ilişkin bir bildiri yayınladı ve endişesini dile getirdi. Açıklamada ayrıca: "Gürcistan'ın işgal altındaki bölgelerindeki ve komşu bölgelerdeki kritik durum, uluslararası güvenlik ve insan hakları izleme mekanizmalarının kurulmasının gerekliliğinin bir kez daha altını çiziyor." şeklinde görüş ifade edildi.[98]

Gürcistan Devleti Avrupa-Atlantik Entegrasyon Bakanı Alex Petriaşvili 21 Eylül 2013 tarihinde, son "provokasyonların" Gürcistan ile Rusya arasındaki ilişkilerin normalleşmesini desteklemediğini söyledi. "Gürcistan hükümetinin son günlerde ve aylarda meydana gelen provokasyonlara olgun ve tutarlı bir şekilde yanıt verdiğini düşünüyor ve provokasyonlara teslim olmuyoruz. Bu provokasyonlar Gürcistan-Rusya ilişkilerinin normalleşmesini desteklemiyor."[99]

Gürcistan Cumhurbaşkanı Miheil Saakaşvili, 25 Eylül 2013 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'na yaptığı konuşmada konuyu gündeme getirdi. "Gürcü topraklarının Rus birlikleri tarafından ilhakı devam ediyor" dedi. "Yeni Gürcü hükümetinin son haftalarda ve aylarda yaptığı dostane açıklamalara rağmen, Rus ordusu pozisyonlarını ilerletmeye, yeni dikenli tellerle toplulukları bölmeye ve ekonomimizi tehdit etmeye devam ediyor."[100]

25 Eylül 2013'te İvanişvili, Güney Osetya-Gürcistan sınır çizgisi boyunca yeniden "sınır oluşturma"nın yeniden başlamasının Kremlin'in yaklaşan 2014 Soçi Kış Olimpiyat Oyunları ile ilgili endişesiyle bağlantılı olduğunu açıkladı. Ayrıca şunları söyledi: "Muhtemelen Olimpiyatlardan sonra çok şey açıklığa kavuşacak. Bu aşamada, tüm bu dikenli teller, bence, [Rusya]'nın yararına bile değil, ancak Olimpiyatlar Rusya için büyük önem taşıyor."[101]

Ekim 2013'te Gürcistan'da Rus işgalini protesto etmek için birkaç miting düzenlendi. 13 Ekim'de sivil toplum kuruluşları (STK'lar) ve öğrenciler "sınır kapamayı" protesto etmek için Ditsi köyüne gittiler. Sembolik olarak meşaleler yaktılar ve balonları serbest bıraktılar. Saat 15.00 civarında Gürcistan'ın Tiflis, Rustavi, Telavi, Gori, Batum, Kutaisi ve Zugdidi kasabalarında başka mitingler başladı. Saat 19:00 sıralarında Tiflis'te Gül Devrimi Meydanı'nda "İşgale Hayır! Soçi Olimpiyatlarına Hayır!" sloganıyla bir konser başladı.[102]

Cumhurbaşkanı Giorgi Margvelaşvili 26 Şubat 2014'te, "tamamen anlamsız" "sınır oluşturma" sürecinin "çatışmayı sürdürmeyi" amaçladığını söyledi. "Bu dikenli tel çitlerin hiçbir stratejik askeri amacı yok. Bu, kesinlikle doğrudan halka karşı - dikenli tel çitlerin ötesinde görmek ve buluşmak isteyenlere karşı bir eylemdir."[103]

3 Mart 2014'te, Güney Osetya sınırına yakın Atotsi köyünde birkaç yüz Gürcü, Rus askerleri tarafından dikenli tel yerleştirmeye yeniden başlanmasını protesto eden bir miting düzenledi. Göstericiler, Gürcistan'daki durum ile Ukrayna'daki kriz arasındaki benzerliği gördükleri için Ukrayna bayrakları taşıdılar. Göstericiler ayrıca Gürcü marşını da seslendirdi.[104] Osetya/Rus haber ajansı OSİnform, "Gürcü faşist unsurları" tarafından bir miting yapıldığını, "yıkıcı unsurların" sayısının 500 civarında olduğunu ve "Gürcü Polisi'nin eşlik ettiğini" bildirdi. Haber, "Gürcü faşizminin bitmediği ve Bandera'nın Ukraynalı destekçileri ile birlikte baş kaldırdığını" öne sürdü.[105]

Uluslararası görüşler

Abhazya ve Güney Osetya karşılıklı olarak birbirlerini bağımsız devletler olarak tanıyorlar ve her ikisi de Rusya destekli BM üyesi olmayan diğer iki devlet tarafından tanınıyor: Dağlık Karabağ ve Transdinyester. Sadece beş Birleşmiş Milletler üye devleti Abhazya ve Güney Osetya'yı tanıyor: Nauru, Nikaragua, Rusya, Suriye ve Venezuela.

Ukrayna

19 Eylül 2008'de Yulia Timoşenko Bloğundan Verkhovna Rada üyesi olan Hryhoriy Omelchenko (uk), Rusya'nın Gürcistan'a savaş ilanı olmadan saldırdığını ve Gürcistan topraklarını işgal ettiğini açıkladı. "Dolayısıyla uluslararası hukuk normlarına göre Rusya Federasyonu saldırgan, işgalci ve istilacıdır" dedi. Mevcut sınırların dokunulmazlığına ve toprak bütünlüğüne saygı çağrısında bulundu.[106]

Letonya

3 Mart 2009'da Letonya Cumhurbaşkanı Valdis Zatlers, Gürcistan'ın Avrupa ve Avrupa-Atlantik Entegrasyonu Başbakan Yardımcısı ve Bakanı Giorgi Baramidze ile bir araya geldi. Başkan, Gürcistan'ın iç reformlarına ve dış politikasına desteğini dile getirdi. Ayrıca Baramidze'ye Rusya'nın Gürcistan'ın işgal ettiği bölgelerinde ne yaptığını sordu.[107]

Haziran 2011'de Saeima Dışişleri Komitesi, Gürcistan'ın toprak bütünlüğünü destekleyen ve Güney Osetya ve Abhazya'daki Rus işgalini kınayan bir bildiri kabul etti. Komite, Rusya Federasyonu'nun 12 Ağustos 2008'de imzalanan altı maddelik anlaşmayı görmezden gelmeye devam etmesinden duyduğu hayal kırıklığını dile getirdi ve Rusya Federasyonu'na taahhütlerini yerine getirmesi çağrısında bulundu.[108]

Çek Cumhuriyeti

Ekim 2009'da, Çek Cumhuriyeti Parlamentosu Senatosu Gürcistan'daki durumla ilgili bir karar kabul etti. Senato, uluslararası kuruluşlara işgal edilen topraklarda çalışma fırsatı verilmesi gerektiğini belirtti. Rusya'yı 12 Ağustos 2008'de varılan ateşkes anlaşmasına saygı göstermeye ve mültecilerin Abhazya ve Güney Osetya'ya onurlu bir şekilde geri dönmesine izin vermeye çağırdı. Senato Abhazya ve Güney Osetya'nın tanınmasını kınadı.[109][110][111][112]

Nisan 2013'te Dışişleri Bakanı Karel Schwarzenberg, Gürcü mevkidaşı Maia Panjikidze ile görüşmesinin ardından, Rusya'nın yalnızca "daha büyük" bir devlete saygı duyduğunu ve bu nedenle Çek Cumhuriyeti'nin Rusya ile Gürcistan arasında arabuluculuk yapamayacağını söyledi. Gürcistan'ın işgal altındaki topraklarla ilgili geleceği konusunda Çek Dışişleri Bakanı Gürcistan'ın onlarla temaslarını sürdürmesi gerektiğini söyledi. "Bölgelerinizin işgal edilmesi zordur, ancak bazen olasılıklar penceresinin sizin için açılmasından önce yıllarca, hatta on yıllarca beklemeniz gerekir. O zaman ne zaman gelecek bilmiyorum ama mutlaka gelecek "dedi.[113]

Japonya

Ekim 2014'te Japonya ve Gürcistan arasında imzalanan "Barış ve Demokrasi İçin Dayanışma" konulu Ortak Bildiriye göre: "Her iki tarafın egemenliğine ve uluslararası tanınan sınırları içinde Gürcistan'ın toprak bütünlüğü ilkeleri doğrultusunda Gürcistan'ın işgal altındaki bölgeleri Abhazya ve Tşinvali bölgesi/Güney Osetya'da barışçıl bir çözüm, ülkenin barış ve istikrarı ve tüm Güney Kafkasya bölgesi için önemlidir" görüşünü paylaşıldı.[114] Japonya'nın "Gürcistan'ın işgal altındaki Tşinvali bölgesi/Güney Osetya ve Abhazya" konusundaki tutumu, Gürcistan'daki Japonya Büyükelçiliği tarafından 1 Mart 2017 tarihli açıklamada yeniden teyit edildi.[115]

Litvanya

Kasım 2009'da Litvanyalı Parlamenter Audronius Ažubalis, 1999'da Rusya'nın silahlı kuvvetlerini İstanbul Zirvesi'nde Moldova ve Gürcistan'dan tamamen çekmeyi taahhüt ettiğini belirtti. "Ne yazık ki, bu temel taahhütler on yıl sonra bile tam olarak uygulanmadı: sözde Rus "barış gücü" hala Transdinyester'in Moldova bölgesinde yer değiştiriyor, Rusya Gürcistan topraklarının bir kısmını işgal etti: Abhazya ve Güney Osetya bölgeleri. Gürcistan'ın bu bölgelerinde Rus askeri altyapısı aktif olarak geliştiriliyor."[116]

Abhazya ve Güney Osetya'yı Rus askeri işgali altındaki bölgeler olarak resmen tanıyan ilk Avrupa ülkesi Litvanya oldu.[117][118] Litvanya Seiması, 1 Haziran 2010 tarihinde Rusya'nın Gürcistan topraklarını işgalini kınayan bir kararı kabul etti.[119] Kararda, Rusya'nın bölgeleri kontrol etmek için yerel kukla rejimleri kullanmasının uluslararası hukuku ihlal ettiği belirtildi.[120] Rusya'nın ilk Başbakan Yardımcısı Viktor Zubkov, kararın "Ağustos 2008 olaylarının tüm gerçeklerini çarpıttığını" söyledi.

2013'te Rus-Gürcü savaşının beşinci yıldönümünde, Vilnius'ta Gürcistan'ın toprak bütünlüğünü desteklemek için bir protesto düzenlendi. Mitinge Gürcistan Parlamentosu Başkan Yardımcısı Giorgi Baramidze de katıldı. Protestoculara seslendi ve konuşmasını Litvanyaca bitirdi: "Yaşasın özgür Litvanya, yaşasın özgür Gürcistan!"[121]

Mart 2014'te, Litvanya'nın ABD büyükelçisi Žygimantas Pavilionis, LRT TV programı Savaitė için yaptığı bir röportajda, Rus-Gürcü Savaşı'ndan sonra Brüksel'deki herkesin "Litvanya'nın konumuna güldüğünü" söyledi. O ".. o sırada, Batı dünyası, Rusya'nını Gürcistan'da yaptıklarını unuttu ve onu affetti - Rusya Gürcistan topraklarının büyük bir bölümünü işgal etti ve hala elinde tutuyor" dedi.[122] Temmuz 2014'te Žygimantas Pavilionis, Rusya Gürcistan topraklarını işgal ettiğinde "...Litvanyalı diplomatlar Avrupa'daki yegane diplomatlardı ve Litvanya'da sürekli özgür bir Gürcistan'ı sonuna kadar savunmaya çalışan tek kişilerdi." dedi.[123][124] Temmuz 2014'te Dışişleri Bakanı Linas Antanas Linkevičius, Litvanya'nın Belarus hükûmeti ile diyaloğu sürdürmesi gerektiğini söyledi ve Batılı liderlerin Ukrayna'daki krize rağmen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüştüğünü belirtti. Belarus'ta "kötü şeyler" olduğunu kabul etti, ancak Minsk'in Rusya'nın Ukrayna ve Gürcistan topraklarını işgalini tanımadığını belirtti. "Belarus yine de Kırım işgalini, Güney Osetya ve Abhazya'nın işgalini tanımadı. Ve bu belirli bir konum. Bu bizim komşumuz ve ekonomik ortağımız, "dedi.[125]

Amerika Birleşik Devletleri

Haziran 2010'da Beyaz Saray, Rusya'yı Abhazya ve Güney Osetya'daki Gürcü topraklarını işgaline son vermeye çağırdığı ABD-Rusya ilişkileri hakkındaki raporunu yayınladı.[126]

Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, 2010 yılında Tiflis'e yaptığı ziyarette Rusya'nın Gürcistan'ın bazı kısımlarını işgal ettiğini ve ateşkese aykırı olarak kalıcı askeri üsler inşa ettiğini söyledi. Rus haber ajanslarına göre, dönemin Rusya Başbakanı Vladimir Putin, "Gürcüler dışarıda çözüm aramamalılar" ve "Üçüncü şahıslara atıfta bulunmadan diyalog yürütmek gerekiyor" diyerek bu açıklamayı yorumladı.[127][128] Putin ayrıca Rusya'nın işgalci olmadığını, sadece Abhazya ve Güney Osetya'yı "özgürleştirdiğini" vurguladı.[129]

Ağustos 2010'da ABD Dışişleri Bakanlığı, Rusya'nın Abhazya topraklarında S-300 hava savunma sistemleri konuşlandırdığına dair haberler karşısında şaşırmadıklarını söyledi. Bakan yardımcısı Philip J. Crowley, "Rusya'nın Abhazya'da son iki yıldır S-300 füzelerine sahip olduğuna inanıyorum," dedi. "Abhazya'da iki yıldır sistemler var. [Rusya'nın] bu sistemlere ekleyip eklemediklerini teyit edemiyoruz ... bu kendi başına mutlaka yeni bir gelişme değil. Bu sistem bir süredir yürürlükte "diye sözlerine devam etti.[130]

Aralık 2010'da ABD Senatosu, Gürcistan'ın toprak bütünlüğüne ilişkin bir karar taslağını tartıştı. Taslak Jeanne Shaheen tarafından hazırlandı. Taslak, Gürcistan'ın toprak bütünlüğüne ve Abhazya ve Güney Osetya'nın "Rusya Federasyonu tarafından işgal edilen bölgeler" olarak tanınmasına verdiği desteği ifade etti. Rusya Dışişleri Bakanlığı taslağı eleştirerek "... taslak kararın - ve Kongre'nin pek çok üyesinin pozisyonunun - Saakaşvili rejiminin Ağustos 2008'de saldırganlığını serbest bırakmasının ardından ortaya çıkan yeni gerçekliği görmezden geldiğini üzülerek ifade etmeliyiz."[131]

Mart 2011'de ABD'nin Avrupa ve Avrasya İşlerinden Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Philip Gordon, Washington tarafından Abhazya ve Güney Osetya'ya atıfta bulunularak "işgal edilen" teriminin kullanılmasının bir "provokasyon" değil, sahadaki durumun bir açıklaması olduğunu söyledi.[132]

Temmuz 2011'de ABD Senatosu, ABD Senatörleri Jeanne Shaheen (D-NH) ve Lindsey Graham (R-SC) tarafından sunulan ve Gürcistan ülkesinin egemenliği, bağımsızlığı ve toprak bütünlüğü için ABD'nin desteğini teyit eden ve Rusya'ya işgalci güçlerini Abhazya ve Güney Osetya'dan çıkarmak çağrısında bulunan bir kararı oybirliğiyle onayladı.[133] Kararda, "çatışmaya barışçıl bir çözüm bulmanın Kafkasya bölgesindeki ABD için kilit bir öncelik olduğu ve kalıcı bölgesel istikrarın ancak barışçıl yollarla ve tüm taraflar arasında uzun vadeli diplomatik ve siyasi diyalog yoluyla sağlanabileceği" belirtildi.[134] Graham, "Rusya'nın 2008'de Gürcü topraklarını işgal etmesi sadece Gürcistan için değil, tüm yeni demokrasiler için bir saldırı eylemiydi" dedi.[135] Buna cevaben, Rusya Dışişleri Bakanlığı kararın "Halkla İlişkilerden başka bir şey olmadığını" söyledi ve Gürcistan'ın "intikamcı duyguları" teşvik ettiğini iddia etti.[135] Rusya Devlet Başkanı Dmitry Medvedev, Rus medya kuruluşlarına verdiği demeçte, ABD Senatosu kararının yalnızca “bunak üyelerinin bazılarının görüşlerini” yansıttığını söyledi.[136][137]

Ağustos 2013'te, Amerika Birleşik Devletleri'nin Gürcistan Büyükelçisi Richard Norland, "Modern dünyada yeni bir Berlin duvarı inşa etmek için yer yok" dedi.[138]

Eylül 2013'te, Tiflis'teki ABD Büyükelçiliği, Gürcistan'da Rus işgali altındaki Abhazya ve Güney Osetya topraklarının idari sınır çizgileri boyunca "sınır oluşturma" faaliyetleri konusundaki endişelerini dile getirdi. Açıklamada, engellerin "Rusya'nın Ağustos 2008 ateşkes anlaşması kapsamındaki taahhütleri ve uluslararası insancıl hukuk çerçevesindeki yükümlülükleri uyarınca kaldırılması" çağrısı yapıldı.[139]

Ekim 2013'te ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Marie Harf, Rus güvenlik güçlerinin işgal altındaki Gürcistan topraklarının idari sınır çizgileri boyunca çitler ve diğer fiziksel engelleri dikmesini kınadı.[140][141]

Şubat 2014'ün sonlarında, Ukrayna ve Rusya arasındaki gerilimin artması üzerine ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Rusya'nın Abhazya ve Güney Osetya'da ateşkesi ihlal ederek bulundurduğu askeri varlığını kınadı ve şöyle dedi: "Rusya'nın işgaline, militarizasyonuna ve Gürcistan topraklarının sınırlandırılmasına itiraz etmeye devam ediyoruz ve Rusya'yı, güçlerin geri çekilmesi ve insani yardıma ücretsiz erişim de dahil olmak üzere 2008 ateşkes anlaşması kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmeye çağırıyoruz."[142][143]

7 Haziran 2014'te Beyaz Saray, Gürcistan'a Rusya sınırına yakın yaşayan insanlara yardım edecek ve "Abhazya ve Güney Osetya'nın işgal altındaki topraklarındaki nüfusun nesnel bilgilere erişimini artıracak" 5 milyon dolarlık yardımını duyurdu.[144]

Eylül 2014'te ABD Savunma Bakanı Chuck Hagel Gürcistan'ı ziyaret etti. Gürcistan Savunma Bakanı ile görüşmesinin ardından düzenlediği basın toplantısında konuşan Hagel, Gürcistan'ın gelişmiş bir NATO ortağı olarak statüsüne ve Gürcistan'ın NATO üyesi olma çabasına övgüde bulundu. "Rusya'nın buradaki [Gürcistan'daki] ve Ukrayna'daki eylemleri, ABD ve müttefiklerimizin çok ciddiye aldığı uzun vadeli bir meydan okumayı ortaya koyuyor" dedi. Hagel, Rusya'yı "kuvvetlerini Gürcistan sınırlarından tamamen çekmeye" çağırdı ve "Gürcistan'ın gösterdiği kısıtlamayı" selamladı.[145]

Mayıs 2017'de ABD Başkanı Donald Trump, "Abhazya ve Tşinvali bölgesi/Güney Osetya'nın Gürcü topraklarının Rus işgalini" desteklemek veya iki bölgenin bağımsızlığını tanıyan diğer ülkelerin hükûmetlerine yardımcı olmak için tahsis edilen fonların kullanılmayacağına dair bir hüküm içeren Konsolide Ödenekler Yasası'nı imzaladı.[146] Ağustos 2017'de, Yaptırımlar Yasası aracılığıyla Amerika'nın Düşmanlarına Karşı Mücadele, özellikle, Rusya'nın "Güney Osetya ve Abhazya'nın Gürcistan'daki yasadışı işgali" ve "Ağustos 2008 ateşkes anlaşmasının şartlarını" göz ardı etmesinden bahsetti.[147]

Romanya

28 Haziran 2010'da Romanya Senatosu, Gürcistan'daki durumla ilgili olarak Gürcistan'ın toprak bütünlüğüne verdiği desteği teyit eden ve Abhazya ve Güney Osetya bölgelerini Gürcistan'ın ayrılmaz parçaları olarak tanıyan bir kararı kabul etti. Senato, Gürcistan'ın ayrılıkçı bölgelerinin bazı ülkeler tarafından tanınmasını kınadı ve 12 Ağustos 2008 tarihli altı maddelik ateşkes anlaşmasına uymanın gerekliliğini vurguladı. Romanya Senatosu, Gürcistan Hükûmetinin işgal altındaki topraklarla ilgili stratejisini destekledi. İki bölgedeki etnik bileşimi değiştirme politikasının devamını kınadı ve mültecilerin engelsiz dönüşünün sağlanması konusunda ısrar etti.[148][149]

Mart 2014'te Romanya Cumhurbaşkanı Traian Băsescu, Savunma Bakanlığı'nın yıllık raporunun sunumunda şunları söyledi: "Rusya Federasyonu'nun Abhazya ve Güney Osetya'yı işgal ettiği 2008 olaylarını artık münferit olaylar olarak göremiyoruz. Sırada Ukrayna vardı, bu yüzden tüm politikacılar ve tüm askeri stratejistler sormak zorunda, Sıradaki kim? Transdinyester olabilir mi, Moldova Cumhuriyeti olabilir mi? Bunlar herkesin sorabileceği sorulardır. Rusya Federasyonu'nun öngörülemezliği bizi çeşitli senaryolara ve yanıt seçeneklerine bakmaya sevk ediyor. "[150]

Başkan Băsescu, Realitatea TV yayıncısına 13 Nisan 2014'te verdiği demeçte, "Rus güçleri tüm bu donmuş çatışmaları kontrol ederek Karadeniz'i neredeyse tamamen kontrol ediyor." Ayrıca, "Transdinyester'de Moldova topraklarını işgal ediyorlar, Kırım'da Ukrayna topraklarını işgal ediyorlar, Gürcistan'da Gürcü topraklarını, Güney Osetya'yı ve Abhazya'yı işgal ediyorlar..."[151]

Fransa

Fransa Dışişleri Bakanı Bernard Kouchner Temmuz 2010'da Tiflis'e yaptığı ziyarette "Abhazya ve Güney Osetya Gürcistan'ın ayrılmaz parçalarıdır ve Rusya bu topraklardan askerlerini çekmelidir" dedi.[152] Gazetecilerin sorularını yanıtlarken "işgal" teriminin Gürcistan ile Rusya arasındaki sorunları çözemeyeceğini "söyledi.[153]

Ağustos 2010'da, Abhazya ve Güney Osetya hava sahasını korumak için Abhazya'ya S-300 sistemlerinin yerleştirildiği duyurulduğunda, Fransız Dışişleri Bakanlığı konuşlandırılmasının bölgede istikrarı baltaladığını söyledi. "Rusya'nın Abhazya ve Güney Osetya'da hava savunma sistemlerinin konuşlandırılmasına ilişkin duyurusundan endişe duyuyoruz. Bir sözcü Paris'te düzenlediği basın toplantısında, [konuşlandırma] bölgedeki istikrara zarar veriyor." dedi.[154]

Ekim 2011'de Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy Gürcistan'ı ziyaret etti. Tiflis'teki Özgürlük Meydanı'nda toplanan yaklaşık 30.000 kişiye hitap etti. Sarkozy, Rusya'yı aracılık ettiği ateşkesi ihlal etmekle suçladı. "Fransa sizi bir 'oldu bittiye' ile getirmeyecektir" dedi Gürcistan Cumhurbaşkanına bakarak. "Burada anlaşmanın uygulanmasını izleme taahhüdümü yinelemek istiyorum."[155]

Mayıs 2014'te Cumhurbaşkanı François Hollande, Güney Kafkasya ülkelerine üç günlük bir gezi yaptı ve gezisini 13 Mayıs'ta Gürcistan'ı ziyaret ederek bitirdi. Gürcü mevkidaşı Giorgi Margvelaşvili ile düzenlediği ortak basın toplantısında konuşan bakan, Gürcistan'ın topraklarının işgal altında kaldığını ve ateşkes anlaşmasına tam olarak uyulmadığını söyledi.[156] Hollande, 2008 Gürcistan-Rusya savaşı hakkında konuşurken şunları söyledi: "Fransa anlaşmaya varılması ve çatışmanın durması için her şeyi yaptı. Ancak bugün işgalin hala var olduğunu ve Gürcistan'ın hala toprak bütünlüğünü yeniden kazanması gerektiğini görüyoruz."[157]

Estonya

Estonya Dışişleri Bakanı Sven Mikser, Nisan 2017'de Rus ordusu tarafından Khurvaleti köyüne dikilen dikenli çitin arkasında kalan Gürcü bir adamı selamlarken.

Riigikogu'nun Estonya-Gürcistan Parlamento Grubu, 8 Ağustos 2010'da Rusya'nın Gürcistan'a yönelik saldırısının ikinci yıldönümü üzerine bir açıklama yaptı. Estonya-Gürcistan Parlamenter Grubu, Gürcistan topraklarının bir kısmının işgal altında olduğu, Abhazya ve Güney Osetya'dan yerinden edilmiş kişilerin daimi ikamet yerlerine geri dönemediği ve uluslararası örgütlerin ve insani misyonların temsilcilerinin işgal altındaki bölgelere erişemediği endişelerini dile getirdi. Estonya, Gürcistan'ın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne olan saygısını yineledi.[158][159]

The Wall Street Journal, Eylül 2012'de Estonya savunma bakanı Urmas Reinsalu'nun "Gürcü Demokrasisi ve Rus Karışması " başlıklı bir makalesini yayınladı. Reinsalu şöyle diyordu: "Tallinn'de - ve umarız Brüksel, Paris ve Washington'da da - Rusya'nın Gürcistan topraklarını işgal ederek ne kazanmayı beklediğini anlamaya çalışıyoruz. Kremlin, bir ülkenin sırf topraklarının beşte biri işgal altında olduğu için NATO üyeliğinden çıkarıldığına mı inanıyor? Rus yetkililer, en son Mayıs ayında Chicago'da düzenlenen NATO Zirvesi'nde son iki kez Gürcistan'ın NATO'ya kabul edileceğine dair güvence aldığını duymadı mı? "[160]

Ekim 2013'te, Başkan Toomas Hendrik Ilves Moldova'daki uluslararası şarap festivalinin açılışına katıldı. Gürcistan'daki işgal hattı boyunca Rus faaliyetlerini uluslararası hukukun "bariz" bir ihlali olarak değerlendirdi.[161]

Ağustos 2014'ün sonlarında Estonya Dışişleri Bakanı Urmas Paet, işgal altındaki Abhazya'da 24 Ağustos'ta yapılan sözde cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yasa dışı olduğunu söyledi. "Bu seçimleri tanımak, askeri bir işgali meşrulaştırmak anlamına gelir. Bu kabul edilemez "dedi.[162][163]

İsveç

Nisan 2011'de Dışişleri Bakanı Carl Bildt bir röportajda şunları söyledi: "Rusya'nın Abhazya ve Güney Osetya'yı işgali epey bir süre orada olacak. Bu nedenle, Avrupa tarafından, Gürcistan'ın bütünlüğüne yönelik tutumumuzu veya ilkemizi korumamız önemlidir. Ancak her şeyi çok hızlı değiştirebileceğimiz yanılsamasına kapılmamalıyız. "[164]

İspanya

Mayıs 2012'de Gürcistan'a yaptığı ziyarette, İspanya Milletvekilleri Kongresi'nde Dışişleri Komitesi Başkanı Josep Antoni Duran i Lleida, Gürcü vatandaşlarına "Kavkaz 2012" adlı Rus askeri tatbikatlarının Ekim 2012'deki Parlamento seçimlerini etkilemesine izin vermemeye çağırdı. İspanya adına Gürcistan'ın toprak bütünlüğüne verdiği desteği dile getirdi ve Rus işgalini kınadı.[165][166]

Surinam

Surinam'ın resmi bir heyeti, Ekim 2013'te "sınır oluşturmayı" görmek için Dvani köyünü ziyaret etti. Surinam Ulusal Meclisi Başkanı Jennifer Simons, Gürcistan'daki durumla ilgili bazı bilgilere sahip olduklarını ancak kendi gözleriyle gördüklerinin "tüm beklentilerin ötesinde" olduğunu söyledi.[75]

Polonya

Mayıs 2014'te Başbakan Donald Tusk, Doğu Ortaklığı fikrinin bazı ülkeleri Avrupa Birliği'ne yakınlaştırmak olduğunu söyledi. "Ana görev tamamlandı, ancak bağlam önemli ölçüde değişti," dedi. Başbakan, Ukrayna'nın AB ile siyasi anlaşmayı çoktan imzaladığını ve ortaklık anlaşmalarının yakında Moldova ve Gürcistan ile imzalanacağını söyledi. "Dolayısıyla en zor aşama geride kaldı" dedi. Başbakan, "Aynı zamanda, bu yeni ve dramatik meydan okumayla ne yapılacağı sorusuna Avrupa da yanıt vermelidir." dedi. "Yani AB ile bağlantılı üç ülkenin, toprakları kısmen işgal edilmiş olan ülkeler olacağı gerçeği. Ukrayna Kırım'ı kaybetti, Gürcistan Abhazya ve Osetya ile ve Moldova'nın Transdinyester ile sorunu var. Bu gerçekten de AB-Rusya ilişkilerinde kalıcı bir kriz unsuru oluşturabilir." dedi.[167]

Kanada

Haziran 2018'de yaptığı açıklamada, Suriye'nin Abhazya ve Güney Osetya'yı tanımasını kınayan Global Affairs Canada, iki bölgeyi "Gürcistan'da Abhazya ve Güney Osetya'nın Rus işgali altındaki bölgeleri" olarak tanımladı ve "Rusya'nın bu bölgeleri işgal etmesi, Gürcistan'ın egemenliğini ve toprak bütünlüğünü ihlal eden uluslararası hukukun açık bir ihlalidir."[168]

Avrupa Birliği

Şubat 2009'da AB'nin Çek Başkanlığı, Avrupa Birliği'nin görüşünü yayımladı: "... Rusya Federasyonu tarafından Gürcistan hükümetinin rızası olmadan Abhazya ve Güney Osetya'nın Gürcü bölgelerinde askeri varlığını kurma planları hakkında ciddi endişe duyuyoruz."[169]

23 Haziran 2009'da Ivan Počuch, Avrupa Birliği adına bir açıklama yaparak Viyana'da Yıllık Güvenlik İnceleme Konferansı'nı açtı. "AB, Gürcistan'ın uluslararası alanda tanınan sınırları içindeki egemenliğine ve toprak bütünlüğüne sağlam desteğini yineliyor. [...] AB, Rusya ile Gürcü ayrılıkçı Abhazya ve Güney Osetya bölgeleri arasında sözde sınırların ortak korunması ve ardından Rus sınır muhafızlarının konuşlandırılması konusundaki anlaşmaların imzalanmasından derin endişe duymaktadır. [...] AB, Rusya Federasyonu'nun Gürcistan Hükümeti'nin izni olmadan bu Gürcü bölgelerinde askeri varlığını inşa etme kararından eşit derecede endişe duymaktadır. Bu tür girişimler ateşkes anlaşmalarının ruhuna aykırıdır ve gerginliği daha da artırarak bölgede istikrarı ve güvenliği tehlikeye atmaktadır."[170]

Mayıs 2013'te EUMM başkanı Andrzej Tyszkiewicz, Gürcistan'daki çitlerin döşenmesi hakkında yorum yaptı. "EUMM, yerel nüfusu olumsuz etkileyen çit ve engellerin yapımında bir artış gözlemledi." Tyszkiewicz, "İdari Sınır Hatlarına bitişik bölgelerde yaşayan toplulukların hareket özgürlüğü, EUMM için temel bir önceliktir," diye devam etti. "Çitlerin yerleştirilmesi insanların geçişini engelliyor ve aileleri ve toplulukları ayırıyor. Bu kabul edilemez. "[171]

1 Ekim 2013 tarihinde, Birlik Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton'ın sözcüsü, Yüksek Temsilcinin Rusya Federasyonu'na Gürcistan'da idari sınır çizgileri boyunca kurulan engelleri kaldırmaya çağırdığını belirten bir açıklama yaptı.[172]

Ekim 2013'te Brüksel'de Miheil Saakaşvili ile görüştükten sonra, Avrupa Komisyonu başkanı José Manuel Barroso "sınır oluşturmayı" kınadı. Barroso, "AB, 2008 ateşkes anlaşmalarına aykırı olarak, Gürcistan'ın iç idari sınırları üzerinde çit ve bariyerlerin dikilmesini kesin bir şekilde kınamaktadır." dedi. "Bunun yerel nüfus üzerinde doğrudan olumsuz bir etkisi bulunmaktadır."[69]

Kasım 2013'te Avrupa Komisyonu, Abhazya ve Güney Osetya'yı tanımlamak için raporda "işgal edilen bölgeler" teriminden bahsetti.[173]

30 Nisan 2014'te AB, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri'nin Gürcistan'daki çatışmalarla ilgili dokuzuncu konsolide raporuna ilişkin bir bildiri yayınladı. AB, Gürcistan'ın bağımsızlığını, egemenliğini ve toprak bütünlüğünü destekledi ve Abhazya ve Güney Osetya'daki Rus ordusu ve güvenlikle ilgili varlığı ve altyapı güçlendirmeleri konusundaki endişelerini dile getirdi. AB, "... Rusya'nın güç kullanmama konusunda net bir taahhüdünün gerekli olduğuna" inanmaktadır. Ayrıca "... 12 Ağustos 2008 tarihli ateşkes anlaşmasının ve altı maddelik anlaşmanın 8 Eylül Uygulama Önlemlerinin, AB İzleme Misyonuna ayrılık bölgelerine erişiminin sağlanması da dahil olmak üzere, tam olarak uygulanması" çağrısında bulundu. AB, ABL genelinde serbest dolaşımın sağlanması çağrısında bulundu. 15 Nisan'da tutuklanan üç gazetecinin serbest bırakılması memnuniyetle karşılandı. AB, rapor hazırlanırken Avrupa Konseyi'nin Abhazya ve Güney Osetya'ya girmesine izin verilmemesinden endişe duyuyordu.[174]

Avrupa Parlementosu

20 Mayıs 2010 tarihinde, Avrupa Parlamentosu, Güney Kafkasya için bir AB stratejisi ihtiyacına ilişkin bir kararı kabul etti ve burada "...ayrılık bölgelerinde yaşayan tüm insanların güvenliğini ve haklarını korumanın, etnik gruplara saygıyı teşvik etmenin önemi ... Gürcülerin güvenli ve onurlu koşullar altında geri dönme, zorunlu pasaportlaştırma sürecini durdurma, fiilen kapalı sınırların küçültülmesi, AB ve diğer uluslararası aktörler için iki bölgedeki insanlara yardım etme olanakları elde etme hakları". Ayrıca Rusya'ya, Ağustos 2008'den önce tutulan mevzilere askerlerini geri çekme yükümlülüğünü yerine getirme çağrısında bulundu ve "...Rusya Federasyonu ile Abhazya'nın fiili yetkilileri arasında bir Rusya'nın kurulması için 17 Şubat 2010 Gürcistan Hükümeti'nin izni olmadan Abhazya'daki askeri üssü ve böyle bir anlaşmanın 12 Ağustos ve 8 Eylül 2008 Ateşkes Anlaşmalarına aykırı olduğunu" kaydetti.[175]

20 Ocak 2011 tarihinde, Avrupa Parlamentosu Karadeniz için yeni bir strateji kabul etti. Belgede "...insan hakları ihlallerinin işgal altındaki Güney Osetya ve Abhazya'da her gün meydana geldiği" belirtildi. Ayrıca Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisini "...Rusya'yı Gürcistan'daki çatışmayı istikrara kavuşturmak ve çözmek için altı maddelik Sarkozy Planına uymaya teşvik etme çabalarını hızlandırmaya" çağırdı.[176]

Avrupa Parlamentosu tarafından Mart 2011'de kabul edilen bir belge, Abhazya ve Güney Osetya'daki Rus askeri varlığını kınayarak, "Gürcistan'ın işgal altındaki bölgelerinde Rus askeri birliklerinin zorunlu olmayan varlığı" olarak nitelendirdi. Belgede ayrıca Gürcülere yönelik etnik temizlik, 12 Ağustos 2008 tarihli ateşkes anlaşmasının yerine getirilmemesi ve uluslararası barış güçlerinin konuşlandırılması gerekliliğinden bahsedilmektedir. Ayrıca, Gürcistanlı ÜİYEK'lerin Abhazya'daki mülklerini talep etme haklarını ihlal eden Rusya-Abhaz Ortak Mülkiyet Hakları Komisyonu'nun kararını da kınadı.[177]

Ekim 2011'de, resmi bir Avrupa Parlamentosu belgesinde, Gürcistan'ın Abhazya ve Güney Osetya (Tşinvali bölgesi) bölgeleri işgal edilmiş bölgeler olarak adlandırıldı. Bu bölgelerin Rusya tarafından tanınmasını ve hem Abhazya hem de Güney Osetya'daki Rus askeri varlığı, uluslararası hukukun temel norm ve ilkelerini ihlal ederek eleştirildi.[178]

17 Kasım 2011'de Avrupa Parlamentosu, Abhazya ve Güney Osetya'nın işgal altındaki topraklar olarak kabul edildiği kararı kabul etti. Kararda, Rusya'nın Abhazya ve Tşinvali bölgesinin / Güney Osetya'nın Gürcü bölgelerini uluslararası hukukun temel norm ve ilkelerine aykırı olarak işgal etmeye devam ettiği; oysa bu bölgelerde bu alanlardaki insan hakları ihlallerinden sorumlu olan işgal gücünün etkin kontrolü altında. etnik temizlik ve zorla demografik değişimlerin yaşandığına" dikkat çekildi. Karar, Rusya'dan 2008'de imzalanan ateşkes anlaşmasına uymasını ve EUMM'nin Abhazya ve Güney Osetya'ya tam sınırsız erişimini garanti etmesini istiyordu. Karar aynı zamanda Rusya'ya "... uluslararası hukuk, BM Şartı, Avrupa'da Güvenlik ve İşbirliği Helsinki Konferansı Nihai Senedi ve ilgili Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarında öngörüldüğü üzere uluslararası alanda tanınan sınırlarının dokunulmazlığı kapsamında Abhazya'nın Gürcistan bölgeleri ile Tşinvali bölgesi / Güney Osetya'nın ayrılığını tanımasını tersine çevirmeye, bu Gürcü topraklarının işgalini sona erdirmeye ve Gürcistan'ın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne tamamen saygı göstermeye" çağırdı.[179]

Şubat 2014'te Avrupa Parlamentosu, AB-Rusya zirvesine ilişkin kararı kabul etti. AP üyeleri, işgal altındaki Abhazya ve Güney Osetya topraklarında Rusların eylemlerini, özellikle de "Abhazya ve Tşinvali bölgesi / Güney Osetya çevresinde işgal edilen bölgelerin genişlemesine yol açan sınır kapma sürecini" kınadılar.[180]

2 Nisan 2014'te İlerici Sosyalist ve Demokratlar İttifakı'nın lideri Hannes Swoboda, durumu yerinde görmek için Khurvaleti köyünü ziyaret etti. Rus kuvvetleri tarafından tehdit edilen köyde ikamet eden Davit Vanishvili ile şahsen görüştü. Swoboda gazetecilere şunları söyledi: "sınır oluşturmanın yeni gerçeklerinden derinden endişeliyim. Burada gerilimden kaçınmak ve ilişkileri daha insani hale getirmek yerine, Rusya ile anlaşmaya aykırı olan yeni sınır oluşturma gerçekleri gözlemleniyor."[181]

17 Nisan 2014'te Avrupa Parlamentosu, Rusya'nın Doğu Ortaklığı ülkeleri üzerindeki baskısıyla ilgili bir kararı kabul etti. AB üyesi devletleri, Ukrayna'nın doğusunda isyancılara verdiği destek nedeniyle Rusya'ya karşı yaptırımları güçlendirmeyi düşünmeye çağıran kararda, Gürcistan'ın işgal altındaki bölgelerine de değinilerek, Rusya'nın "... Abhazya ve Tşinvali/Güney Osetya Gürcü bölgelerini uluslararası hukukun temel norm ve ilkelerine aykırı olarak işgal etmeye devam ettiğini" söyledi. Kararda, işgal gücünün etkin kontrolü altında Abhazya ve Güney Osetya'da etnik temizlik ve zorunlu demografik değişiklikler olduğu ve Rusya'nın insan hakları ihlallerinden sorumlu olduğu belirtildi. Kararda ayrıca Gürcistan, Moldova ve Ukrayna'nın ".... Avrupa perspektifine sahip olmak ve demokrasi ilkelerine bağlı kalmak, temel özgürlüklere ve insan ve azınlık haklarına saygı duymak ve hukukun üstünlüğünü sağlamak koşuluyla Birliğe üye olmak için başvurabilir" denildi.[182]

NATO

Kasım 2010'da NATO Parlamenter Meclisi, Rusya'nın Abhazya ve Güney Osetya'daki askeri varlığına ve eylemlerine atıfta bulunan "işgal edilmiş bölgeler" ve "etnik temizlik" terimlerini içeren bir kararı kabul etti. NATO parlamenterleri Rusya'yı etnik temizliğin sonuçlarını "tersine çevirmeye" ve ülke içinde yerinden edilmiş tüm kişilerin "güvenli ve onurlu" bir şekilde evlerine dönmelerine izin vermeye çağırdılar. Karar, Rusya'nın FSB Sınır Birlikleri tarafından İdari Sınır Hattını geçme prosedürlerinin sıkılaştırılmasını, Rusya'nın işgal altındaki topraklardaki askeri varlığının artırılmasını ve Rusya'nın Gürcistan'daki AGİT ve BM misyonlarının uzatılmasını engellemesini kınadı. Rusya'yı, EUMM'nin Gürcistan'ın tüm topraklarına engellenmeden erişmesine izin vermeye çağırdı. NATO Parlamenter Asamblesi, Gürcistan'ın İşgal Altındaki Topraklardaki Devlet Stratejisini ve Katılım Eylem Planını da memnuniyetle karşıladı.[183]

2013 yılının Haziran ayı sonlarında, NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen Gürcistan ziyareti sırasında Rus askerlerinin çit inşa etmelerinin "hareket özgürlüğünü engellediğini" ve bölgede "gerilimi daha da artırabileceğini" söyledi.[61]

Eylül 2013'te NATO Genel Sekreteri'nin Kafkaslar ve Orta Asya Özel Temsilcisi James Appathurai, Facebook sayfasında çitlerin inşası konusundaki endişelerini dile getirdi.[81]

2 Ekim 2013 tarihinde, Genel Sekreter Anders Fogh Rasmussen, Moskova'nın Abhazya ve Güney Osetya'nın idari sınır çizgileri boyunca çitler kurma faaliyetlerinden duyduğu endişeyi dile getirdi. "İdari sınır çizgilerinin her iki tarafında yaşayan Gürcistan vatandaşlarının hayatlarını etkilediğini" söyledi ve engellerin kaldırılması çağrısında bulundu. Çitlerin dikilmesinin "Rusya'nın uluslararası taahhütlerine aykırı olduğunu ve çatışmanın barışçıl çözümüne katkıda bulunmadığını" belirtti.[184]

5 Şubat 2014'te NATO, Rusya'yı sınırını Gürcistan'ın Abhazya bölgesine doğru genişletmekle eleştirdi. NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen, "Abhazya'nın sözde sınır bölgesini Gürcistan hükümetinin izni olmadan geçici olarak Gürcistan topraklarına kadar genişletme kararını not ettik." dedi. Brüksel'de düzenlediği basın toplantısında, "Bu karar konusunda çok endişeliyiz."[185]

AGİT

AGİT Parlamenter Meclisi yıllık oturumunu 9 Temmuz 2012 tarihinde Monako'da gerçekleştirdi.[186][187][188] Gürcistan'ı destekleyen ve işgal altındaki topraklar olarak ayrılan Abhazya ve Güney Osetya'ya atıfta bulunan bir kararı kabul etti. Karar, Rusya Federasyonu Hükûmeti ve Parlamentosunu ve Abhazya ve Güney Osetya'nın de facto yetkililerini, Avrupa Birliği İzleme Misyonunun işgal altındaki bölgelere erişimine izin vermeye çağırdı. Ayrıca, AGİT Parlamenterler Meclisinin "hem Gürcistan'daki hem de işgal altındaki Abhazya, Gürcistan ve Güney Osetya, Gürcistan'daki yerlerinden edilmiş kişilerin insani durumlarından ve ayrıca yaşam yerlerine geri dönüş haklarının reddedilmesinden endişe duyduğunu" söyledi.[189] Rusya Dışişleri Bakanlığı sert tepki gösterdi ve "Meclisteki (AGİT Parlamenter Meclisi) milletvekillerinin çoğunluğu bir kez daha Kafkasya'daki durumun gerçeklerini objektif olarak kabul etmek istemiyorlar" dedi.[190]

26 Ekim 2013 tarihinde, AGİT Parlamenter Asamblesi Sınır İşbirliği Özel Temsilcisi Ignacio Sánchez Amor, Gori Belediyesi'nin Ditsi ve Didi Khurvaleti köylerini ziyaret etti. İdari sınırlarda fiziki engellerin oluşmasından duyduğu üzüntüyü dile getirdi. "İlgili yetkilileri bu süreci derhal durdurmaya ve bölgede yaşayanların normal bir günlük yaşam sürmesini engelleyen ve Gürcistan'ın toprak bütünlüğü ilkesini ihlal eden dikenli telleri kaldırmaya çağırıyorum." dedi. "Sıradan insanların böyle zorluklara maruz kalması üzücü."[191][192] Ignacio Sánchez Amor, 14 Mayıs 2014'te idari sınır hattını tekrar ziyaret etti ve "sahte" bir sınırın yerel halk üzerindeki devam eden olumsuz etkisini kınadı.[193]

AGİT devletlerinin parlamenterleri 28 Haziran - 2 Temmuz 2014 tarihlerinde Bakü'de yıllık oturumda bir araya geldi. AGİT Parlamenterler Meclisi, çok sayıda kararın yanı sıra, Rusya Federasyonu'nu 12 Ağustos 2008 ateşkes anlaşması kapsamındaki Gürcistan topraklarını işgalden çıkarma taahhütlerini yerine getirmeye ve uluslararası hukuk ilkelerine saygı göstermeye çağırdı.[194]

Avrupa Konseyi

2013 yılında, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi, 2008 savaşının insani sonuçlarından duyduğu endişeyi dile getiren bir kararı kabul etti. Meclis ayrıca "...Gürcistan'daki Avrupa İzleme Misyonuna (EUMM) şu anda işgal edilmiş olan eski çatışma bölgelerine tam ve engelsiz erişim" sağlanması çağrısında bulundu.[195]

Eylül 2013'te, Gürcistan Parlamenter Meclisi eş raportörleri Michael Aastrup Jensen ve Boris Tsilevitch, Rusya sınır muhafızları tarafından idari sınırlar boyunca çitlerin ve diğer fiziksel engellerin yeniden inşa edilmesine ilişkin endişelerini dile getirdiler. Ayrıca, bazı yerlerde bu engellerin Gürcistan kontrolündeki toprakların derinliklerine inşa edildiğinden, dolayısıyla de facto sınırların kaydırılmasından endişe duyuyorlardı.[196]

Ocak 2014'te, Parlamenterler Meclisi'ndeki EPP/CD Grubu, "sınır oluşturma" kampanyasından duyduğu endişeyi dile getirdi ve ek araziye el konulmasını ve onlarca sivilin evlerinden sürülmesini kınadı.[197]

Nisan 2014'ün başlarında, Avrupa Konseyi, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik saldırganlığını ve Kırım'ın ilhakını kınayan bir kararı kabul etti. Konsey meclisi, Rusya'nın 18 üyeli delegasyonunun oy hakkını 2014 yılı sonuna kadar geri çekti. Karar, 21'e karşı 145 oyla 22 çekimser oyla kabul edildi.[198] Karar, Rusya'yı Abhazya ve Güney Osetya'daki askeri varlığı için de eleştirdi ve Rusya Federasyonu'nun Rus-Gürcü Savaşının sonuçları hakkında 1633 (2008), 1647 (2009) ve 1683 (2009) CoE Kararlarını uygulayamadığını ve Rus birliklerinin hala Abhazya ve Güney Osetya'nın Gürcü topraklarını işgal ettiğini söyledi. Meclis ayrıca, Rusya Federasyonu'nun AB gözlemcilere izin vermeyi ve etnik temizliği tersine çevirmeyi reddetmesini de eleştirdi.[199][200]

29-30 Nisan 2014 tarihlerinde düzenlenen 1198. toplantısında , Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Yardımcıları, Genel Sekreter Thorbjørn Jagland tarafından hazırlanan, Gürcistan'daki Çatışmaya İlişkin Dokuzuncu Konsolide Raporu tartıştılar. Avrupa Konseyi'ne üye devletler, Konsolide Raporu olumlu olarak değerlendirdiler ve gelecekte Genel Sekreter'in konsolide raporlarını sunma uygulamasını desteklediler. Genel Sekreterin konsolide raporlarının etkinliğini yalnızca Rusya temsilcileri sorguladı.[201][202] Milletvekilleri Gürcistan'ın toprak bütünlüğünü desteklediler. Rusya tarafından dikenli çitlerin ve diğer yapay engellerin yerleştirilmesine ilişkin endişelerini dile getirdiler ve engellerin kaldırılması gereğini vurguladılar.[203]

Birleşmiş Milletler

21 Mayıs 2014'te BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Navi Pillay, Tiflis'te düzenlediği basın toplantısında Güney Osetya'nın "dünyanın en ulaşılmaz yerlerinden biri" olduğunu söyledi. "Mayıs 2013'ten bu yana, Rus muhafızları tarafından Güney Osetya İdari Sınır Hattının 50 kilometreden fazla bir kısmı boyunca dikenli telli çitler, ek gözetleme kuleleri ve diğer izleme ekipmanı kuruldu." Bu çitin yerel köylüler üzerindeki "yıkıcı" etkisini gördüğünü söyledi. Pillay, Güney Osetya'nın "kara delik" olduğunu ilan etti. Evi dikenli tellerle çevrili 80 yaşındaki Davit Vanishvili'nin "çok cesur" bir adam olduğunu vurguladı.[204]

Litvanya ve Polonya

Kasım 2008'de, Litvanya Devlet Başkanı Valdas Adamkus ve Polonya Devlet Başkanı Lech Kaczyński, Rus birliklerinin Gürcistan'dan çekilmesine ilişkin ortak bir bildiri yayınladı. "...12 Ağustos ateşkes anlaşmasının, özellikle Rus birliklerinin çatışma öncesi pozisyonlara çekilmesi ve Avrupa ve Rus liderleri arasında kararlaştırıldığı gibi insani yardıma ücretsiz erişim ile ilgili noktalarla ilgili olarak henüz tam olarak uygulanmadığı" belirttiler." "...AGİT ve AB gözlemcilerinin işgal altındaki Abhazya ve Güney Osetya gibi Gürcü topraklarında bulunmasına izin verilmelidir" dediler. Başkanlar, "...Abhazya ve Tşinvali bölgesi / Güney Osetya da dahil olmak üzere Gürcistan'daki Rus birliklerinin konuşlandırılması ve sürekli artmasının, Gürcistan'da Avrupa Birliği ve diğer uluslararası kuruluşlar tarafından desteklenen barış inşası çabalarını baltaladığını" vurguladılar. Başkanlar, uluslararası toplumu ve AB hükûmetlerini, Rus birliklerinin 12 Ağustos ateşkes anlaşmasına uygun olarak Gürcü topraklarından tam ve koşulsuz geri çekilmesini talep etmeye çağırdı.[205]

GUAM ve Baltık Meclisi

GUAM Organization logosu

Baltic Assembly logosu

GUAM Parlamenter Asamblesi, Baltık Parlamentosu ve Polonya Parlamentosu temsilcileri, 2–3 Aralık 2013 tarihlerinde Tiflis'te düzenlenen GUAM Parlamenter Asamblesi 6. Oturumuna katıldılar. Doğu Ortaklığı girişiminin öneminin altını çizdikleri Ortak Bildiriyi kabul ettiler. Son zamanlarda, saldırgan ayrılıkçılığı ve işgali meşrulaştırmayı teşvik eden eylem ve girişimlerin daha sık hale geldiğini üzülerek ifade ettiler (yetkililerin çatışma bölgelerine ve işgal altındaki bölgelere yasadışı ziyaretleri; ayrılıkçı liderlerin belirli başkentlere ziyaretleri; yasadışı ekonomik ve çatışma bölgelerindeki ve işgal altındaki topraklardaki diğer faaliyetler; Gürcistan'ın Tshinvali ve Abhazya bölgelerinde işgal hattı boyunca yasadışı yapay bariyerlerin / dikenli çitlerin kurulması) ve ilgili tarafları uluslararası hukuka ve üstlenilen yükümlülüklere aykırı eylemleri durdurmaya" çağırdılar.[206]

AB ve Gürcistan

AB - Gürcistan Parlamento İşbirliği Komitesi (PCC) on altıncı toplantısını Tinatin Khidasheli ve Milan Cabrnoch eş başkanlığında 25-26 Mart 2014 tarihlerinde Tiflis'te gerçekleştirdi. Gürcistan'ın Avrupa özlemlerinin kabul edildiği bildiriyi kabul etti. Ayrıca, tüm ÜİYEK'lerin işgal altındaki Abhazya ve Tşinvali bölgesi / Güney Osetya'ya güvenli ve onurlu bir şekilde geri dönmesi çağrısında bulundu ve zorunlu demografik değişikliğin kabul edilemez olduğunu yineledi.[207]

Medyada

Le Figaro, Fox News, Radio Free Europe / Radio Liberty, Al Jazeera, Financial Times, The Washington Post, Forbes, The New York Times, Fortune, Der Spiegel, USA Today, Associated Press ve Deutsche Welle gibi birçok uluslararası gazete ve medya şirketi, Abhazya ve Güney Osetya'dan Rus işgali altındaki bölgeler olarak bahsetti.[208][209][210][211][212][213][214][215][216][217][218][219][220]

Ağustos 2011'de, İngiliz eski milletvekili Bruce George, Abhazya ve Güney Osetya'dan "Rus askerlerinin işgali altındaki" bölgeler olarak bahsettiği bir makale yayınladı.[221]

Şubat 2014'ün başlarında, eski ABD'li diplomat Matthew Bryza, The Wall Street Journal'da şöyle demişti: "Rus birlikleri Olimpiyat mekanlarından bir kros kayak yarışının menzili içinde bir ülkeyi işgal etmeye devam ederse, Soçi oyunlarının Olimpiyat barış ruhunu nasıl ilerletebileceğini görmek zor."[222]

1 Mart 2014'te EUobserver, savaştan sonra Rusya'nın "Gürcistan'ın AB ve NATO hedeflerini engellemenin bir yolu olarak Güney Osetya ve ikinci ayrılıkçı bir konum olarak Abhazya'yı işgal ettiğini" belirtti.[223]

Mart 2014'te Rus satranç ustası ve siyasi aktivist Garry Kasparov şunları yazdı:

“	"Putin'in Gürcistan'ı işgalinin 2008'teki Pekin Olimpiyatları sırasında gerçekleştiğini ve Rus birliklerinin hala Putin'in uluslararası ilişkilerine görünür bir zarar vermeden Güney Osetya ve Abhazya, Gürcü topraklarını işgal etmesinden bu yana Ukrayna'daki benzer eylemlerden nasıl vazgeçeceğini merak ettim. Bu arada, Rusya hiçbir zaman Avrupa ya da ABD tarafından Gürcistan üzerinden onaylanmadı ve kısa savaşın sona ermesinden sadece birkaç ay sonra AB, resmi bir ortaklık ve İşbirliği Anlaşması konusunda Rusya ile müzakereleri yeniden başlattı."[224]	„

Çok sayıda analist, Rusya'nın uluslararası alanda tanınan Gürcü topraklarını işgalinin Gürcistan'ın NATO'ya katılma isteklerini kontrol ettiğini öne sürdüler.[225][226][227]

Ayrıca bakınız

• Abhazya ve Güney Osetya'nın uluslararası tanınması
• Abhazya'daki Gürcülerin etnik temizliği
• Güney Osetya'da Gürcülerin etnik temizliği
• Transdinyester

Kaynakça

1. "Statement by President of Russia Dmitry Medvedev". Kremlin.ru. 26 Ağustos 2008. 2 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
2. "Abkhazia, S.Ossetia Formally Declared Occupied Territory". Civil.Ge. 28 Ağustos 2008. 3 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2014.
3. Solovyev (10 Eylül 2008). "Freshly Recognized". Kommersant. 13 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
4. Harding (9 Eylül 2008). "Russian troops to stay in Abkhazia and South Ossetia". The Guardian. 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
5. "Russia fully staffs bases in Abkhazia, S.Ossetia". RIA Novosti. 19 Kasım 2008. 1 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
6. "Russia signs deals with Abkhazia, S.Ossetia on border protection". Moscow: RIA Novosti. 30 Nisan 2009.
7. "Russian guards take up duties on Abkhaz, S. Ossetia borders". Rostov-on-Don: RIA Novosti. 2 Mayıs 2009. 5 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
8. "Russian troops leave Georgia town". BBC News. 18 Ekim 2010.
9. "MIA: Russia's Moves in Perevi Aim at 'Renewal of Military Confrontation'". Civil.Ge. 13 Aralık 2008. 14 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
10. "Saakashvili's Remarks at Holy Trinity Cathedral". Civil.Ge. 28 Nisan 2009. 19 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
11. "Saakashvili's Televised Address to the Nation on Mukhrovani Mutiny". Civil.Ge. 5 Mayıs 2009. 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
12. "No Clarity over Destroyed Bridge, Border in Racha". Civil.Ge. 21 Haziran 2009. 7 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
13. "Letter by Georgian Parliamentary Committee for Foreign Relations". Civil.Ge. 8 Nisan 2010.
14. "Lithuanian MPs Condemn Abkhazia, S.Ossetia 'Occupation'". Civil.Ge. 2 Haziran 2010.
15. "Georgian State Border – Past and Present" (PDF). Center for Social Sciences. Ağustos 2012. 23 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2014.
16. "A Russian Land Grab In Abkhazia?". RFE/RL. 30 Mart 2011. 3 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
17. "PM: 'Russia Not Interested in Annexing' Abkhazia, S.Ossetia". Civil.Ge. 11 Haziran 2014.
18. "UNM Slams PM for Saying Russia 'Not Interested in Annexing' Abkhazia, S.Ossetia". Civil.Ge. 12 Haziran 2014.
19. "Russia step closer to 'annexing' Abkhazia". Al Jazeera. 24 Kasım 2014. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
20. "Putin signs treaty integrating the breakaway Georgian region of South Ossetia into Russia". FOX News. 18 Mart 2015. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
21. "On Crimea anniversary, Russia signs South Ossetia deal". Deutsche Welle. 18 Mart 2015. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
22. "Abkhazia Tries Flower-Power on Russia". Eurasianet.org. 27 Şubat 2015. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
23. "Georgia: Russia bent on "creeping annexation" of breakaway regions". World Bulletin. 27 Şubat 2015. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
24. "Russian treaty with rebel Georgian region alarms West". The Star Online. 18 Mart 2015. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
25. "Bill on Occupied Territories Signed into Law". Civil.Ge. 31 Ekim 2008.
26. "Govt Wants to Decriminalize Illegal Entry into Abkhazia, S.Ossetia". Civil.Ge. 7 Şubat 2013.
27. "Georgia won't jail for illegal entering in occupied territories". DFWATCH STAFF. 2 Nisan 2013.
28. Парламент Грузии с четвертой попытки принял поправки в закон об оккупированных территориях (Rusça). PanARMENIAN.Net. 17 Mayıs 2014. 22 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
29. "Criminal Code of Georgia". 22 Temmuz 1999. 10 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2020.
30. "Depardieu 'Violated Georgian Law On Occupied Territories'". RFE/RL. 3 Temmuz 2013.
31. "Tbilisi issued a warning to foreign citizens against illegal entry into Abkhazia". Foreign Policy News. 15 Şubat 2014. 15 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
32. "Ukraine creates a special legal regime in the Crimea". Kyiv Post. 6 Mayıs 2014. 6 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
33. Грузинский и украинский законы об оккупации — различия и сходства (Rusça). Kavkazsky Uzel. 10 Mayıs 2014. 15 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
34. "THE LAW OF GEORGIA ON OCCUPIED TERRITORIES" (PDF). 23 Ekim 2008. 24 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
35. МИД Украины не рекомендует гражданам посещать Абхазию и Южную Осетию (Rusça). RIA Novosti. 20 Ağustos 2009.
36. Temuri Kiguradze (21 Ağustos 2009). "Ukraine warns its citizens against travelling to Abkhazia and South Ossetia". The Messenger Online.
37. "Implementation of the European Neighbourhood Policy in Georgia Progress in 2011 and recommendations for action" (PDF). European Commission. 15 Mayıs 2012. 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
38. "Implementation of the European Neighbourhood Policy in Georgia Progress in 2012 and recommendations for action" (PDF). European Commission. 20 Mart 2013. 23 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
39. "WARNING ON THE VISITS TO THE GEORGIAN TERRITORIES THAT ARE OUT OF CONTROL OF ITS GOVERNMENT". Republic of Azerbaijan. Ministry of Foreign Affairs. 20 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
40. "Belarus highly recommends caution". RT. 24 Temmuz 2009.
41. "Belarus backs Georgia over Abkhazia and South Ossetia". RT. 23 Temmuz 2009.
42. "MZV varuje před vstupem do obcí při hranici s Abcházií a Jižní Osetií" (Çekçe). Government of the Czech Republic. 7 Ağustos 2009. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
43. "МИД Украины не рекомендует гражданам посещать Абхазию и Южную Осетию" (Rusça). RIA Novosti. 20 Ağustos 2009.
44. Temuri Kiguradze (21 Ağustos 2009). "Ukraine warns its citizens against travelling to Abkhazia and South Ossetia". The Messenger Online.
45. "Romanian Foreign Ministry warns its citizens not to travel to Abkhazia and so-called South Ossetia during Olympic Games". InterpressNews. 28 Ocak 2014. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
46. "French Olympic travelers advised not to visit Georgia's breakaway regions". Agenda.ge. 30 Ocak 2014. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
47. "Georgia travel advice - GOV.UK". Gov.uk. 28 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2015.
48. "Estonian Foreign Ministry advises Estonian citizens to refrain from visiting Abkhazia and South Ossetia". InterpressNews. 5 Şubat 2014. 23 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
49. "Opinion on the Law on occupied territories of Georgia adopted by the Venice Commission at its 78th Plenary Session". Venice Commission. 17 Mart 2009. 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
50. "Report. Volume II" (PDF). Independent International Fact-Finding Mission on the Conflict in Georgia. Eylül 2009. 6 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
51. "Lavrov to Georgia: Revoke Law on Occupied Territories". Civil.Ge. 14 Mart 2012.
52. "Russia Urges Georgia to Scrap Occupied Territories Law". RIA Novosti. 5 Haziran 2013.
53. "Georgia and Russia: The occupation too many have forgotten". 1 Haziran 2012. 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
54. "2010 Human Rights Report: Georgia". United States Department of State. 8 Nisan 2011. 20 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
55. "Implementation Review: Six Point Ceasefire Agreement between Russia and Georgia" (PDF). National Committee on American Foreign Policy and the Institute for the Study of Human Rights. Ağustos 2011. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2014.
56. Dunn (Ağustos 2014). "The empire strikes back: War without war and occupation without occupation in the Russian sphere of influence". American Ethnologist. 41 (3): 405-413. doi:10.1111/amet.12086.
57. "Abkhazia: The Long Road to Reconciliation". International Crisis Group. 10 Nisan 2013. 17 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.
58. "2013 Human Rights Reports: Georgia". United States Department of State. 27 Şubat 2014. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
59. "Russian Troops Try To Shift South Ossetia Border Markers". RFE/RL. 3 Ağustos 2009. 4 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
60. "Foreign Ministry condemns Russia's "deliberate attempts" to escalate the situation". The Messenger Online. 4 Ağustos 2009. 6 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
61. "Russia-Georgia Fence-Mending Hits a Snag". Transitions Online: Regional Intelligence. 18 Temmuz 2013. 5 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
62. Archil Zhorzholiani (2 Ekim 2013). "Russia Continues Border Demarcation in South Ossetia". CACI Analyst. 27 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
63. "Creeping annexation continues: Russia moves borders inside Georgia". Georgian News TV. 28 Mayıs 2013.
64. "Interior Ministry Briefs Diplomats on 'Borderisation'". Civil.Ge. 4 Haziran 2013.
65. "Normalized Georgia-Russia Relations May Contradict Georgia's Territorial Integrity". CACI Analyst. 13 Temmuz 2013. 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
66. "Russia Plans to Develop Captured Georgian Territories". The Georgian Times. 12 Haziran 2013. 10 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2014.
67. "'Rural Berlin Walls' Divide Communities After Russia-Georgia War". Voice of America. 12 Ağustos 2013. 15 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
68. "Russia Accelerates 'Borderization' in Georgia on War's 20th Anniversary". Jamestown Vakfı. 2 Ekim 2013. 20 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
69. "Tbilisi nervously eyes Russia's border barricade of South Ossetia". Financial Times. 6 Kasım 2013. 7 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
70. "RUSSIA IS STILL BUILDING A 'RURAL BERLIN WALL' THROUGH GEORGIA". 27 Şubat 2014. 6 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
71. "Georgia: Is Moscow Building Another Berlin Wall?". EurasiaNet. 8 Ağustos 2013. 11 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
72. "Russia pushes Georgia towards confrontation". Georgia Today. 27 Eylül 2013. 1 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2014.
73. "Creeping occupation – where are the Georgian borders?" (PDF). The Georgian Times. 30 Eylül 2013. 11 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2014.
74. "Georgian Villagers Irate As Fence Goes Up On South Ossetia Boundary". RFE/RL. 9 Ekim 2013.
75. "Russian borderization continues". The Messenger Online. 10 Ekim 2013. 28 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
76. "Russian 'borderisation': barricades erected in Georgia, say EU monitors". The Guardian. 23 Ekim 2013. 24 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
77. "PART OF BAKU-SUPSA PIPELINE MIGHT FALL BEYOND OCCUPATION LINE". Tabula. 25 Eylül 2013. 28 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
78. "Lavrov on Ties with Georgia, 'Borderisation' and NATO Expansion". Civil.Ge. 4 Aralık 2013.
79. "Georgia seeks closer ties with Europe". Al Jazeera. 6 Aralık 2013.
80. "Georgia: Tbilisi Bracing for Russian Pressure". EurasiaNet. 15 Ekim 2013. 15 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
81. "Russia Gradually Expands Its Occupation Zone in Georgia". Jamestown Vakfı. 23 Eylül 2013. 25 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
82. "Sochi Olympics "Security Zone" Extended Into Abkhazia". EurasiaNet. 20 Ocak 2014.
83. "'Border Zone' Extended Deeper into Abkhazia Ahead of Sochi Olympics". Civil.Ge. 20 Ocak 2014.
84. "Sochi games: Georgia protests as Russia expands border zone". BBC News. 21 Ocak 2014.
85. "Consolidated report on the conflict in Georgia". Council of Europe. 22 Nisan 2014.
86. "Russia resumes building of South Ossetia border fences". DFWATCH. 26 Şubat 2014. 28 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
87. "Borders Of War: The Impact Of South Ossetia's New Border – Analysis". 26 Mart 2014. 5 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2014.
88. "Georgian Journalists Detained Along South Ossetian Boundary". RFE/RL. 16 Nisan 2014.
89. "Comment by the Information and Press Department of the Russian Ministry of Foreign Affairs regarding the provocations in the Georgian-South Ossetian border". Russian Ministry of Foreign Affairs. 16 Nisan 2014. 26 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
90. "Border provocations may complicate Russia-Georgia meeting — Russian Foreign Ministry". ITAR-TASS. 16 Nisan 2014.
91. "End of 2-day captivity for journalists of TV3". First Channel. 16 Nisan 2014. 27 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
92. "Incident with Georgian TV crew on S. Ossetian border was provocation - Russian diplomat". Interfax. 16 Nisan 2014. 27 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
93. "Baku-Supsa oil pipeline portion under Russian control". The Messenger Online. 17 Nisan 2014.
94. "LET POWERS TAKE MORE SOBER LOOK AT THINGS". Georgian News TV. 29 Mayıs 2014. 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
95. "Russia Accused As Ossetia 'Fenced Off'". Sky News. 29 Temmuz 2014. 1 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
96. Higgins (23 Ekim 2016). "In Russia's 'Frozen Zone,' a Creeping Border with Georgia". The New York Times.
97. "Russia just quietly moved its border further into Georgia". 11 Temmuz 2017. 11 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
98. "Statement of the Georgian Foreign Ministry on the Russian occupation troops' illegal activities along the Tskhinvali region's occupation line". Embassy of Georgia to the United States of America. 17 Eylül 2013. 20 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
99. "Alexi Petriashvili –South Ossetia and Abkhazia won't be represented at Sochi Olympics as independent states". First Channel. 21 Eylül 2013. 5 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
100. "Unfriendly Advances in Georgia". Institute for War and Peace Reporting. 1 Ekim 2013. 2 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
101. "PM Sees Link Between 'Borderisation' and Sochi Olympics". Civil.Ge. 25 Eylül 2013.
102. "Several rallies in Georgia to protest against Russian occupation". DFWATCH. 14 Ekim 2013. 1 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
103. "President Condemns 'Borderization'". Civil.Ge. 26 Şubat 2014.
104. "Georgians demonstrated against Russian fences in Atotsi". DFWATCH. 4 Mart 2014.
105. Грузинские фашисткие элементы провели акцию на границе с Южной Осетией (Rusça). OSInform.
106. Депутат БЮТ: Россия является военным агрессором, захватчиком и оккупантом (Rusça). РИА «Новый Регион». 19 Eylül 2008. 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
107. "Latvian President meets with Georgian Vice Prime Minister". LATVIA TODAY: FOREIGN POLICY NEWS. EMBASSY OF THE REPUBLIC OF LATVIA TO THE RUSSIAN FEDERATION. 2009. 23 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2014.
108. "Statement of the Foreign Affairs Committee of the Saeima of the Republic of Latvia on support for the territorial integrity of Georgia". Saeima. 16 Haziran 2011. 4 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
109. "Situace v Gruzii" (Çekçe). Jaromír Štětina. 8 Ekim 2009. 6 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2014.
110. "k situaci v Gruzii" (Çekçe). Senate of the Parliament of the Czech Republic. 6 Ekim 2009. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
111. "Z 5. schůze Stálé komise Senátu pro podporu demokracie ve světě ze dne 6. října 2009" (Çekçe). Senate of the Parliament of the Czech Republic. 6 Ekim 2009. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
112. "Parliament of the Czech Republic passes resolution on Georgia". Rustavi 2. 10 Ekim 2009. 6 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
113. "Czech Republic cannot mediate between Russia and Georgia - Karel Schwarzenberg". InterpressNews. 9 Nisan 2013. 7 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
114. "Joint Statement between Japan and Georgia on "Solidarity for Peace and Democracy"" (PDF). Ministry of Foreign Affairs of Japan. 24 Ekim 2014. s. 3. 17 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2017.
115. "Statement of the Embassy of Japan in Georgia" (PDF). Embassy of Japan in Georgia. 1 Mart 2017. Erişim tarihi: 1 Mart 2017.
116. "The 28th Session of the Baltic Assembly was held in Vilnius" (PDF). Lithuanian Parliamentary Mirror. Public Relations Division of the Seimas of the Republic of Lithuania. 2009. 23 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2014.
117. "ROAR: Lithuania Still Fighting 'Soviet occupation'". RT. 17 Haziran 2010. 3 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
118. "Georgian Foreign Ministry hails Romania's resolution on Georgia". The Messenger Online. 30 Haziran 2010.
119. Petras Vaida (2 Haziran 2010). "Lithuanian Seimas passes resolution on support to Georgia". The Baltic Course.
120. Adam Mullett (2 Haziran 2010). "Seimas rebukes Russia with resolution". 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
121. "Lithuanian protesters demand Russia to stop occupation of Georgian territories". Baltic News Network. 9 Ağustos 2013. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
122. "The Second Berlin Wall fell in Ukraine". The Lithuania Tribune. 31 Mart 2014. 5 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
123. "Ambassador Žygimantas Pavilionis: We stood alone and were laughed at because of Putin". Delfi. 18 Temmuz 2014. 6 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
124. Литовский дипломат: еще недавно над нашими предостережениями о Путине смеялись (Rusça). Delfi. 12 Temmuz 2014. 17 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
125. "Linkevičius: Everyone's talking to Putin, why can't we talk to Belarus?". The Lithuania Tribune. 16 Temmuz 2014. 21 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2014.
126. "U.S.-Russia Relations: "Reset" Fact Sheet". The White House. 24 Haziran 2010. 5 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
127. Robert Burns (5 Temmuz 2010). "Clinton Criticizes Russia For Occupying Georgia". The Huffington Post.
128. "Clinton slams Russian 'occupation' of disputed enclaves on Georgia visit". France 24. 5 Temmuz 2010.
129. "Georgian official: Country will launch talks with Russia only after deoccupation". Trend. 6 Temmuz 2010.
130. "U.S. not surprised by Russia's missile deployment in Abkhazia". RIA Novosti. 12 Ağustos 2010.
131. "Russia slams US Senate resolution on Georgia's territorial integrity". RT. 14 Aralık 2010.
132. "U.S. Senior Diplomat on Term 'Occupied'". Civil.Ge. 4 Mart 2011.
133. "U.S. Senate Unanimously Passes Shaheen-Graham Resolution Affirming U.S. Support for Georgian Sovereignty" (Basın açıklaması). Office of U.S. Senator Jeanne Shaheen. 29 Temmuz 2011.
134. "'Resolution on Occupation' Passed in U.S. Senate". Civil.Ge. 30 Temmuz 2011.
135. "Russia calls U.S. resolution on Georgian sovereignty 'faulty PR'". RIA Novosti. 1 Ağustos 2011.
136. Alexei Anishchuk (5 Ağustos 2011). "Medvedev chides U.S. Senate over Georgia resolution". Thomson Reuters.
137. "Did Russia's President Really Call U.S. Senators 'Senile'?". Radio Free Europe/Radio Liberty. 5 Ağustos 2011. 6 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
138. "Ambassador Norland's Statement on the August 2008 Conflict and Territorial Sovereignty (August 5)". Embassy of the United States in Georgia. 11 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.
139. "U.S. Concerned With 'Borderization' Along Lines With Georgian Breakaway Regions". Radio Free Europe/Radio Liberty. 20 Eylül 2013.
140. "US, NATO Urge Russia to Dismantle Georgia Border Fences". RIA Novosti. 3 Ekim 2013.
141. "Daily Press Briefing". United States Department of State, Bureau of Public Affairs. 2 Ekim 2013.
142. "US warns Russia against military intervention in Ukraine". 27 Şubat 2014. 24 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2014.
143. ""We call on Russia to follow its obligations under the 2008 ceasefire agreement" - John Kerry met Gharibashvili". Georgian News TV. 27 Şubat 2014.
144. "U.S. pledges millions more in aid to Ukraine, Moldova, Georgia". Reuters. 7 Haziran 2014.
145. "Hagel Pledges 'Even Stronger Military Ties' with Georgia". Civil.Ge. 7 Eylül 2014. 7 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
146. "Trump welcomes Georgia's prime minister". Los Angeles Times. 8 Mayıs 2017. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2017.
147. "Georgia in the U.S. Sanctions Act against Russia". Civil Georgia. 3 Ağustos 2017. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017.
148. "Information on the Resolution adopted by the Senate of Romania". Ministry of Foreign Affairs of Georgia. 28 Haziran 2010. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2014.
149. "Rezoluţia Senatului României privind situaţia din Georgia" (PDF) (Rumence). Senate of Romania. 28 Haziran 2010. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
150. Corina Cristea (28 Mart 2014). "The Annual Report of the Romanian Army". Radio România Internaţional.
151. "Basescu: I'm far from being an anti-Russian". AGERPRES. 14 Nisan 2014.
152. Mzia Kupunia (16 Temmuz 2010). "Kouchner calls on Tbilisi to start dialogue with Russia". The Messenger Online.
153. "French FM: 'Occupation' cannot solve Georgia-Russia problems". Trend. 15 Temmuz 2010.
154. "France concerned over Russia's S-300 deployment in Abkhazia". RIA Novosti. 12 Ağustos 2010.
155. Emmanuel Jarry (7 Ekim 2011). "France's Sarkozy raps Russia, Turkey in Caucasus tour". Reuters.
156. "Hollande Holds Talks with Georgian Leadership in Tbilisi". Civil.Ge. 13 Mayıs 2014.
157. "French President:"My visit aims to support Georgia's territorial integrity"". Agenda.ge. 14 Mayıs 2014. 20 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
158. "Statement of the Estonia-Georgia Parliamentary Group". Riigikogu. 9 Ağustos 2010. 4 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
159. "Estonia reaffirms its respect to Georgia's sovereignty, territorial integrity". Rustavi 2. 9 Ağustos 2010. 4 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
160. "Georgian Democracy and Russian Meddling". The Wall Street Journal. 10 Eylül 2012. 4 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
161. "President of Estonia condemns Russian activities along occupation line". InterpressNews. 5 Ekim 2013.
162. "Estonia considers the so-called presidential elections in Abkhazia illegal". Delfi. 26 Ağustos 2014. 7 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
163. "Estonia considers the so-called presidential elections in Abkhazia illegal". Ministry of Foreign Affairs of Republic of Estonia. 25 Ağustos 2014. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
164. "EXCLUSIVE INTERVIEW WITH SWEDISH FOREIGN MINISTER CARL BILDT". Tabula. 5 Nisan 2011. 25 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
165. "Spanish lawmaker urges Georgians to ignore Russian intimidation". The Messenger Online. 3 Mayıs 2012.
166. "Spanish MP Calls on Georgian Citizens Not to Allow Russian Exercises Influence Georgian Election". Georgian News TV. 2 Mayıs 2012.
167. "PM on the Eastern policy at the Sejm". The Chancellery of the Prime Minister. 9 Mayıs 2014. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
168. "Canada concerned by Syria's recognition of Georgian breakaway regions of Abkhazia and South Ossetia" (İngilizce). Global Affairs Canada. 2 Haziran 2018. Erişim tarihi: 5 Haziran 2018.
169. "Declaration by the Presidency on behalf of the EU on Russian plans to build up its military presence in Abkhazia and South Ossetia". Government of the Czech Republic. 6 Şubat 2009. 30 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
170. "Statement on behalf of the European Union by H.E. Ivan Počuch, held on 23 June 2009". Czech Presidency of the European Union. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
171. "EUMM: Recent installation of fences near Ditsi is unacceptable". EUMM. 28 Mayıs 2013. 25 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
172. "By the Spokesperson of EU High Representative Catherine Ashton on the placement of obstacles along administrative boundary lines in Georgia". EUMM. 1 Ekim 2013. 13 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
173. "First Progress Report on the implementation by Georgia of the Action Plan on Visa Liberalisation" (PDF). EUROPEAN COMMISSION. 15 Kasım 2013. 24 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
174. "EU Statement on the Council of Europe Secretary General's ninth consolidated report on the conflict in Georgia (30/04/2014)". Delegation of the European Union to the Council of Europe. 30 Nisan 2014. 7 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
175. "European Parliament resolution of 20 May 2010 on the need for an EU strategy for the South Caucasus (2009/2216(INI))". European Parliament. 20 Mayıs 2010.
176. "European Parliament resolution of 20 January 2011 on an EU Strategy for the Black Sea (2010/2087(INI))". European Parliament. 20 Ocak 2011.
177. "EU–GEORGIA PARLIAMENTARY COOPERATION COMMITTEE. THIRTEENTH MEETING. 15-16 March 2011. BRUSSELS" (PDF). 16 Mart 2011. 21 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
178. "REPORT containing the European Parliament's recommendations to the Council, the Commission and the EEAS on the negotiations of the EU-Georgia Association Agreement (2011/2133(INI))". 27 Ekim 2011.
179. "European Parliament resolution of 17 November 2011 containing the European Parliament's recommendations to the Council, the Commission and the EEAS on the negotiations of the EU-Georgia Association Agreement (2011/2133(INI))". 17 Kasım 2011. 5 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
180. "European Parliament resolution on the EU-Russia summit (2014/2533(RSP))". European Parliament. 6 Şubat 2014. 26 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
181. "Creeping Occupation Line Now in Khurvaleti". Humanrights.ge. 2 Nisan 2014.
182. "European Parliament resolution of 17 April 2014 on Russian pressure on Eastern Partnership countries and in particular destabilisation of eastern Ukraine (2014/2699(RSP))". European Parliament. 17 Nisan 2014. 26 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
183. "RESOLUTION 382 ON THE SITUATION IN GEORGIA". Varşova: NATO Parliamentary Assembly. 16 Kasım 2010. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
184. "NATO Concerned Over Russia-Georgia Boundary". RFE/RL. 2 Ekim 2013.
185. Adrian Croft (5 Şubat 2014). "NATO raps Russia for expanding border into Georgia". Reuters.
186. "Homeward bound: MPs to vote for action on displaced persons in Georgia". OSCE Parliamentary Assembly. 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
187. "OSCE says Russia is occupying Georgian regions". DFWATCH. 8 Temmuz 2012.
188. "OSCE Parliamentary Assembly Passes Resolution on Georgia". OSCE. 9 Temmuz 2012. 26 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2014.
189. "RESOLUTION ON THE SITUATION IN GEORGIA". OSCE PA. 25 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2014.
190. "Russia Condemns OSCE Report on Georgia". RIA Novosti. 14 Temmuz 2012.
191. "OSCE parliamentarian regrets human impact of barbwire obstacles along administrative boundary lines in Georgia". OSCE Parliamentary Assembly. 26 Ekim 2013. 17 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2014.
192. "OSCE PA Special Representative on Border Co-operation meets Georgian Foreign Minister". OSCE Parliamentary Assembly. 19 Aralık 2013. 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2014.
193. "OSCE PA Special Representative on Border Co-operation visits South Ossetia Boundary Line". OSCE Parliamentary Assembly. 14 Mayıs 2014. 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2014.
194. "BAKU DECLARATION AND RESOLUTIONS". OSCE Parliamentary Assembly. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
195. "Georgia and Russia: the humanitarian situation in the conflict- and war-affected areas". Council of Europe. 2013. 27 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2014.
196. "Call to halt the construction of border fences in Abkhazia and South Ossetia". Council of Europe. 23 Eylül 2013.
197. "The EPP-CD Group in PACE, concerned with "borderization" in Georgia". EPP/CD Group in the Council of Europe. 3 Ocak 2014. 2 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014.
198. Luke Harding (10 Nisan 2014). "Russia delegation suspended from Council of Europe over Crimea". The Guardian. 13 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
199. "Reconsideration on substantive grounds of the previously ratified credentials of the Russian delegation". Council of Europe. 2014. 26 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2014.
200. "2014 ORDINARY SESSION, (Second part), REPORT, Sixteenth sitting, Thursday, 10 April 2014, at 10.00 a.m." Council of Europe. 2014. 26 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2019.
201. "Information on the 9th Consolidated Report on the Conflict in Georgia discussed at the 1198th meeting of the Council of Europe Committee of Ministers' Deputies". Permanent Representation of Georgia to the Council of Europe. 7 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2014.
202. "Information on the 9th Consolidated Report on the Conflict in Georgia". GUAM. 30 Nisan 2014. 7 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
203. "The Council of Europe and the conflict in Georgia". Committee of Ministers of the Council of Europe.
204. "Opening remarks by UN High Commissioner for Human Rights Navi Pillay at a press conference in Tbilisi, Georgia, 21 May 2014". United Nations Human Rights. 9 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
205. "Lithuanian and Polish Presidents Issue Joint Declaration on Russian Troops Withdrawal from Georgia". Penki. 4 Kasım 2008. 30 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
206. "Joint Statement of the GUAM Parliamentary Assembly, Baltic Assembly and the parliamentary delegation of the Republic of Poland". GUAM. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
207. "SIXTEENTH MEETING" (PDF). Parliamentary Cooperation Committee. 26 Mart 2014. 26 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
208. "La Géorgie redoute une intervention russe" (Fransızca). Le Figaro. 20 Haziran 2012. 21 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
209. "Four years later -- seeking a peaceful end to the Russian occupation". Fox News. 31 Ağustos 2012. 31 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
210. "Biden Says U.S. Will Not Recognize Abkhazia, South Ossetia". RFE/RL. 2 Şubat 2013.
211. "Hopeful Georgia takes baby steps towards EU". Al Jazeera. 30 Kasım 2013.
212. "Obama warns Moscow of 'costs' over Ukraine". Financial Times. 28 Şubat 2014. 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
213. "Putin's takeover of Crimea is part of a larger strategy". The Washington Post. 3 Mart 2014. 4 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
214. "6 Unintended Consequences From The West's Passive Response To The Ukraine Invasion". Forbes. 5 Mart 2014. 8 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
215. "NATO Steps Back Into the U.S.S.R." The New York Times. 22 Mayıs 2014. 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
216. "E.U. signs Ukraine association deal, puts off sanctions till Monday". Fortune. 27 Haziran 2014. 30 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
217. "In Russia's Shadow: Searching for the Roots of the Georgia Problem". Spiegel Online International. 15 Temmuz 2014. 18 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
218. "Analysis: Ukraine cease-fire a victory for Putin". USA Today. 6 Eylül 2014. 6 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
219. "US TO HELP GEORGIA BOOST ITS DEFENSES". Associated Press. 7 Eylül 2014. 10 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
220. "US, Europe at odds over NATO expansion". Deutsche Welle. 9 Eylül 2014. 10 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
221. "Sham elections in Abkhazia should not distract us from finding peace in the Caucasus". 18 Ağustos 2011. 19 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
222. "Near to Sochi, Far From Free Of Russia". The Wall Street Journal. 5 Şubat 2014. 5 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
223. "Ukraine's EU embassy details 'Abkhazia scenario'". EUobserver. 1 Mart 2014. 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
224. Garry Kasparov (16 Mart 2014). "Vladimir Putin ve 1938 dersleri". 17 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
225. Croft (25 Haziran 2014). "NATO will not offer Georgia membership step, avoiding Russia clash". Reuters. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
226. Mitchell (10 Şubat 2015). "Is NATO Still Relevant?". Observer. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
227. "NATO-Russian Relations after the Georgian Conflict" (PDF). Clingendael. Nisan 2009. 21 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.