Hendek operasyonları

Hendek operasyonları, Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü'nce PKK mensuplarına karşı ortak olarak gerçekleştirilen Sur, Cizre ve Nusaybin merkezli askerî operasyonlardır. Bu operasyonların gerçekleştirildiği bölgelerin bazılarında sokağa çıkma yasakları uygulanmış ve bazıları geçici süreyle askeri güvenlik bölgesi ilan edilmiş; PKK mensuplarının etkisiz hale getirildiği, hendeklerin kapatıldığı, barikatların kaldırıldığı ve güvenliğin sağlandığı bölgelerde sokağa çıkma yasakları kaldırılmıştır.

Hendek operasyonları
Türkiye-PKK çatışması PKK saldırıları (2015-günümüz)
2016 Hakkâri çatışmalarında hasar alan binalar ve içerilerindeki kum torbalarından oluşturulmuş mevziler
Tarih 8 Ağustos 2015[1][not 1] - 9 Mart 2016[2] Bölge Hendek ve barikat kurulan ilçeler; Sur, Silvan, Lice, Hani, Hazro, Bismil, Dicle, Bağlar, Kayapınar, Yenişehir, Kocaköy (Diyarbakır) Nusaybin, Dargeçit, Derik (Mardin) İl merkezi, Silopi, Cizre, İdil (Şırnak) Varto (Muş) Sason, Kozluk (Batman) Arıcak (Elazığ) Sonuç Bastırıldı. Barikatların bulunduğu mahallelerde sokağa çıkma yasakları ilan edildi.[3][4] Silopi ve Şırnak il merkezinde operasyonlar devam ediyor.[5][6][7][8] Sur ve Yüksekova'da operasyonlar tamamlandı fakat tuzaklanmış EYP (El Yapımı Patlayıcı) vb. tehlikeler sebebiyle sokağa çıkma yasakları tamamen kaldırılmadı.[9][10][11][12] Ciddi çatışmaların yaşandığı Diyarbakır'ın Lice, Silvan ve Bağlar; Mardin'in Derik ve Dargeçit; Şırnak'ın Cizre ve İdil ilçelerinde PKK mensupları etkisiz hale getirildi, barikatlar kaldırıldı, hendekler kapatıldı, EYP'ler (El Yapımı Patlayıcı) imha edildi ve sokağa çıkma yasakları kaldırıldı.[13][14][15][16][17][18][19][20] Son operasyonlarda Şırnak'ın Cizre ilçesinde 699 barikat, 252 hendek ve 1.419 EYP (El Yapımı Patlayıcı), Silopi ilçesinde 518 barikat, 270'ten fazla hendek (Önceki operasyonlarda) ve 32 EYP (Devam eden operasyonda), İdil ilçesinde 192 barikat, 71 hendek ve 461 EYP, il merkezinde 614 EYP; Hakkâri'nin Yüksekova ilçesinde 264 EYP; Diyarbakır'ın Silvan ilçesinde 22 barikat ve hendek ve 10 EYP (Bu El Yapımı Patlayıcılar; 14-15 Nisan 2016 tarihlerinde imha edilmiştir.), Sur ilçesinde 206 barikat, 7 hendek ve 365 EYP; Mardin'in Dargeçit ilçesinde 85 barikat ve hendek, Derik ilçesinde 17 barikat ve 7 hendek, Nusaybin ilçesinde 52 barikat ve hendek (Önceki operasyonlarda) ve 551 EYP (Devam eden operasyonda) kaldırıldı, kapatıldı ve imha edildi.[9][10][11][21][22][23][24][25][26][27][28][29][30][31][32][33][34][35][36][37][38][39][40] [41][42][43][44][45][46][47][48][49][50][51][52][53][54][55][56][57][58][59][60][61][62] Nusaybin'deki çatışmalar sona erdi.
Taraflar
Türkiye Türk Silahlı Kuvvetleri Emniyet Genel Müdürlüğü Özel Harekat Dairesi Başkanlığı Özel Kuvvetler (Bordo Bereliler)[63][64] Köy korucuları[65]	PKK YDG-H[64] HPG[not 2] YPS[64][66][67][68] DHKP-C[69][70] MLKP[69][71][72] TKP/M-L TİKKO[71][73] Destekleyenler HDP [74][75] PYD YPG[76][77][78][79][80]
Komutanlar ve liderler
Recep Tayyip Erdoğan Binali Yıldırım Ahmet Davutoğlu Hulusi Akar İsmet Yılmaz Celalettin Lekesiz Adem Huduti Salih Zeki Çolak	Murat Karayılan Cemil Bayık Bahoz Erdal Duran Kalkan[81] Mustafa Karasu[82]
Güçler
• Yaklaşık 20.000 asker, polis veya korucu (Yüksekova'da)[64]  • Yaklaşık 10.000 asker, polis veya korucu (Şırnak il merkezinde)[83]	• 600[84] - 2.000[64] militan (Yüksekova'da)
Kayıplar
Hayatını kaybeden - 117 asker, polis veya korucu (Şırnak il sınırları içinde) - 71 asker, polis veya korucu (Sur'da)[85] - 32 asker, polis veya korucu (Nusaybin'de)[86] - 9 asker veya polis (Yüksekova'da) - 5 asker, 2 korucu (Şemdinli'de) - 13 asker (Çukurca'da) Toplam 249 asker, polis veya korucu hayatını kaybetti. Yaralı - 420 asker, polis veya korucu (Şırnak il sınırları içinde) - 34 asker veya polis (Yüksekova ve Şemdinli'de) - 11 asker veya polis (Çukurca'da) Toplam 465 asker, polis veya korucu yaralandı.	• 2.544 ölü, yaralı ya da tutuklu militan[not 3] Şırnak -Cizre ilçesinde 666 -Silopi ilçesinde 19[not 4] -İdil ilçesinde 125 -İl merkezinde 499 Hakkâri -Yüksekova ilçesinde 196 Diyarbakır -Silvan ilçesinde 24 -Sur ilçesinde 301 (27'si YPG militanı[79]) -Bağlar ilçesinde 35 Mardin -Dargeçit ilçesinde 33 -Derik ilçesinde 7 -Nusaybin ilçesinde 494[not 5] [5][9][10][11][21][22][23][24][25][27][28][29][87][88] [19][30][31][32][33][34][35][79][89][90][91][92][93] [36][37][38][39][40][41][42][43][44][45][46][47][48] [49][50][51][52][53][54][55][56][57][58][59][60][61][62]
Devlet güçlerince ortaklaşa yürütülen operasyonlara özel harekat polisleri ve Türk Hava Kuvvetleri, SAS Timleri de destek vermektedir.[94] *Operasyonlarda birçok sivilin yaşamını yitirdiği bildirilmiş, 30 Aralık 2015 tarihinde yayımlanan raporda 61'i çocuk ve 36'sı kadın üzere toplam 131 sivilin yaşamını yitirdiği belirtilmiştir.[95][96] Başbakan Ahmet Davutoğlu operasyonların başlangıç zamanlarında sivil kaybın olmadığını iddia etmiş[97][not 6], daha sonra meydana gelen ölümlerin devlet kaynaklı olmadığını söylemiştir.[98] Türkiye İnsan Hakları Vakfı yayımladığı raporda çatışmalar süresince 310 sivilin hayatını kaybettiğini bildirmiştir.[99]

Arka Plan

Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri ardından PKK mensuplarının sık sık yol kesip araç yakma ve şantiyeleri basması, 2015 Suruç saldırısı ve son olarak Şanlıurfa'da PKK militanlarınca 2 polisin öldürülmesinin akabinde[100] IŞİD'in yanı sıra PKK'ya karşı Türk Hava Kuvvetleri'nce başlatılan hava harekâtının[101] ardından 24-25 Temmuzda da terörle mücadele ekiplerinin çeşitli illerde aralarında gazetecilerinde olduğu PKK, DHKP-C ve DAEŞ üyesi olma iddiasıyla gözaltına alınmış,[102] daha sonra kamuoyunda "Hendek operasyonu" olarak bilinen kara harekâtında eş zamanlı başlatılan bir dizi operasyonlara daha sonra özel harekat polisleri ve SAS komandoları da katılmıştır.

Bununla birlikte çözüm süreci döneminde bahsi geçen şehir ve ilçelere PKK tarafından silah ve mühimmat depolandığı belirtilmiş, çatışmalar ve akabinde gerçekleşen operasyonların bu nedenle başladığı ifade edilmiştir.[103]

Operasyonlar

Diyarbakır

Ergani, Diyarbakır'da PKK mensuplarına yönelik düzenlenen operasyonda bir sığınakta 1 kilogram C4 patlayıcı ve çok sayıda mühimmat ele geçirildi.[104] 2 Aralık 2015 tarihinde Sur'da, 11 Aralık 2015 tarihinde Sur ilçe merkezinde birçok mahallesinde ilan edilen sokağa çıkma yasağının ardından Türk Silahlı Kuvvetleri ile özel harekat polisi tarafından açılan hendeklerin kapatılması, barikatların kaldırılması, yollara tuzaklanan el yapımı patlayıcıların[105] etkisiz hale getirilmesi amacıyla ortaklaşa başlatılan operasyonlarda 29 PKK mensubu etkisiz hale getirilmiş ve 2 polis yaralanmış, ilçe merkezinde 20 bombalı tuzak ve 21 hendek kapatılmış, birçok evde hasar meydana gelmiş ve binlerce kişi evlerini terketmiştir.[106], Sur ilçe merkezinde bulunan tarihi Fatih Paşa Camisi PKK mensuplarının ateşi sonucu[107] ağır hasar görmüştür. Yine Bağlar ilçesinde bir ilköğretim okulu YDG-H mensuplarınca[108] ateşe verilmiştir. Aynı PKK mensuplarının bir anaokuluna yerleştirdiği bombalı tuzak devlet güçlerince imha edilmiş,[not 7] suikast timi oldukları belirtilen 3 PKK mensubu üzerlerinde el bombası, tabanca ve mermilerle birlikte yakalanmış, 1’i tutuklanmıştır. Sur'da 28 Kasım'da Diyarbakır Baro Başkanı Tahir Elçi'nin ve polis memurları Ahmet Çiftaslan ve Adem Erdur'un hayatını kaybettiği saldırıların ardından 23 Aralık 2015 tarihine kadar gerçekleştirilen operasyonlarda 52 PKK mensubu yaşamını yitirmiştir.[109] Diyarbakır'da 2 Aralık günü ilan edilen ve 17 saatlik aradan sonra yeniden devam eden sokağa çıkma yasağı, 29 Aralık tarihinde Gazi Caddesi'nde 07.00'dan itibaren kaldırıldı.[110]

2016 yılı 16 Ocak tarihinde "Bordo Bereliler" olarak adlandırılan Özel Kuvvetler Komutanlığı’na ait 4 taburdan oluşan yaklaşık 150 kişilik özel ordu birlikleri, operasyonlara katılmak üzere Sur'a girmiş,[111] militanların kurduğu bombalı tuzakları ve açılan hendek ile barikatları imha etmeye başlamıştır.[112] 19 Ocak tarihinde militanlar ile güvenlik güçleri arasındaki çatışmada 1 asker hayatını kaybetmiş,[113] 21 Ocak tarihi itibariye 51 gündür sokağa çıkma yasağının sürdüğü Sur'da PKK'ya yönelik yapılan operasyonlara kadın askerler de katılmış,[114][115] 22 Ocak tarihinde ise güvenlik güçleriyle PKK militanları arasında sık sık yaşandığı Sur ilçesine Türk Silahlı Kuvvetleri tank takviye edilmiştir.[116] Çatışmalar sırasında güvenlik güçlerine karşı militanlar tuzaklanmış bombalar ve patlayıcı silahlar kullanmıştır.

Çınar saldırısı

13 Ocak 2016 tarihinde Çınar, Diyarbakır'da PKK tarafından içerisinde polis lojmanları bulunan İlçe Emniyet Müdürlüğü'ne düzenlenen bombalı yüklü araç, roketatar ve uzun namlulu silahlarla gerçekleşen eylem sonrası 6 kişi hayatını kaybetti, 38 kişi yaralandı. Saldırının hedefindeki Çınar Emniyet Müdürlüğü binası içerisinde polis lojmanları da bulunuyordu. Binada ağır hasar oluştu. Diyarbakır Valiliği'nin yaptığı ilk açıklamaya göre 5 kişi hayatını kaybetti, 39 kişi yaralandı.[117] Saldırı sonrası enkaza dönen hizmet binası içerisinde hayatını kaybedenler arasında bir çocuk ve bir kadınının da olduğu belirtildi.[118] Olay sonrasında PKK'lılar ile Türk Polisi arasında çıkan çatışmada 8 PKK'lı ölü ele geçirildi.[119] Daha sonradan bir kişinin daha cansız bedeni bulundu.[120]

Silopi ve Cizre

Açılan hendekleri kapatmaya yönelik Silopi ilçesinde operasyon düzenleyen polise, PKK mensuplarınca uzun namlulu silahlarla ateş açılmıştır. Bunun üzerine çıkan çatışmada, 1 çocuk yaralanırken, 2'si küçük yaşta olmak 3 kişi gözaltına alınmıştır. İlçe merkezinde bir evde yapılan aramada ise 11 basınç ve parça tesirli el yapımı patlayıcı ile 4 av tüfeği ele geçirilmiştir. Yine 14 Aralık tarihinde Şırnak Valiliği tarafından ilan edilen sokağa çıkma yasağının ardından devlet güçlerinin başlattığı operasyonlarda 22 Aralık 2015 tarihine kadar Cizre'de 113, Silopi'de 9 PKK mensubu yaşamını yitirmiştir. Şırnak Valisi Ali İhsan Su, sokağa çıkma yasağı süren Cizre ve Silopi ilçelerinde PKK mensuplarına yönelik operasyonların süreceğini söylemiştir.[121]

Cizre'de süren operasyonlara Deniz Kuvvetleri patlayıcı imha timleri EOD (Explosive Ordnance Disposal) olan SAS personeli de katılmıştır.[122]

Mardin

Dargeçit ve Nüsaybin de 21 Aralık 2015 tarihinde PKK'ya karşı[123] devlet güçlerince başlatılan operasyonlar nedeniyle birçok mahallede sokağa çıkma yasağı ilan edilmiş, 1 sivil ölmüştür. Derik, Mardin'de sokaklara kazılan hendekleri kapatmak için yürütülen operasyonlarda 7 PKK mensubunun hayatını kaybettiği bildirilmiştir.[124] 23 Aralık 2015 tarihiyle birlikte Mardin'de süren operasyonlarda yaşamını yitiren PKK mensubu sayısının 14 olduğu bildirilmiştir.[125] Sonraki gün PKK mensuplarının bir eve yaptığı saldırıda 2 sivil ölmüş 2 sivil ise yaralanmış,[126] aynı tarihte Mardin'in Dargeçit ilçesinde camileri tahrip eden PKK mensupları cami hoparlörlerinden bazı örgüt marşları çalmıştır.[127]

25 Aralık tarihinde Diyarbakır'la birlikte Mardin'de de, KCK sanıklarına destek amacıyla yürüyüş düzenleyen grupla polis arasında gerginlik yaşanmış, göstericiler taş, havai fişek ve molotof atarken polis tazyikli su ve gaz bombasıyla müdahale etti.[128] Aynı gün İçişleri Bakanı Efkan Ala Mardin'e gelerek incelemelerde bulunmuştur.[129] 26 Aralık tarihinde ise Dargeçit'te devlet güçleri ile PKK'lı bir grup arasında çıkan çatışmada 4 PKK mensubu ölmüştür.[130]

Cizre'de 27 Aralık'ta PKK mensuplarının etkisiz hala getirilmesi ve kazılan hendek ile kurulan barikatların kaldırılması için devam eden operasyonlar sürerken, saat 14.40 sıralarında Nur Mahallesi'nde Kobra tipi zırhlı askeri aracın geçişi sırasında,[131] PKK'lı bir grup tarafından yol kenarına daha önceden yerleştirilen patlayıcının infilak etmesi sonucu 3 asker hayatını kaybetmiş, 1 asker ve 1 polis de yaralanmıştır.[132]

Mardin Valiliği'nden yapılan açıklamada Dargeçit'teki 11 Aralık'ta başlayan sokağa çıkma yasağının 29 Aralık tarihinde sona erdiğinin ve Dargeçit'teki operasyonlarda 32 PKK'lının etkisiz hale getirildiği, 10 kişinin tutuklandığı açıklandı.[133] 30 Aralık tarihinde ise Mardin'de PKK'lıların çöp poşetine tuzakladığı 150 kiloluk patlayıcı polis ekipleri tarafından yerinde imha edildi.[134]

Nüsaybinde icra edilen faaliyetlere Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bağlısı Özel Harekât birimi olan Sualtı Taarruz (SAT) timleri de destek vermiştir.

Hakkâri

2-5 Kasım 2015 tarihleri arasında Yüksekova'da bazı mahallelerde PKK mensuplarının açtığı hendek ve barikatlar operasyonla kaldırılmış, devlet güçleri ile YDG-H mensupları arasında çıkan çatışmalarda 2 sivil, 2 asker ve 31 PKK mensubu hayatını kaybetmiş,[135] ilçe merkezindeki hendek ve barikatlar kaldırılmıştır.[136]

Diğer olaylar

Operasyonların bilançosu (2 Kasım-23 Aralık)[137]

	Ölüm	Yaralı	Kayıp
PKK ya da YDG-H mensubu	448[138]	1	-
Sivil	131[95][96]	-	-
Asker	24[137]	21	-
Polis	15	7	-
Korucu	-	-	-

Hakkâri şehir merkezinde bulunan Cumhuriyet Anadolu Lisesi'ne YDG-H mensupları ve PKK sempatizanları tarafından taş ve molotofkokteyli atılmış, okulun camları kırılmış, Siirt'te ise 250 yataklı Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi PKK mensuplarınca ateşe verilmiştir. İstanbul'da 17, Hakkâri merkez ve Yüksekova'da 13, Varto, Muş'ta 4, Derik, Mardin'de 6, Antalya'da ise 3'ü üniversite öğrencisi 5 kişi olmak üzere toplam 45 kişi gözaltına alınmıştır. Mersin’de ise aralarında Halkların Demokratik Partisi (HDP) Akdeniz Belediyesi Eşbaşkanı Fazıl Türk'ün de bulunduğu[139] 28 kişi adliyeye sevk edilmiş, Uludere, Şırnak'ta yapılan yol aramasında bir adet el yapımı patlayıcı bulunmuş, Hassa, Hatay'da ise PKK mensuplarına ait yiyecek ve içecek deposu ele geçirilmiş,[140] 26 Aralık tarihinde Bingöl'de düzenlenen operasyonda, PKK'lı bir grubun kullandığı tespit edilen 24 sığınak devlet güçlerince tespit edilmiştir.[123]

Tepki ve destekler

Tepkiler

• 2015-16 Şırnak çatışmaları sonrası Cizre'de uygulanan sokağa çıkma yasağını protesto etmek için ilçeye giden HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, HDP'li bakan ve milletvekillerinin Cizre'ye girmesine izin verilmemiştir.[141]
• 10 Eylül 2015 tarihinde Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkan Yardımcısı Sezgin Tanrıkulu, partisi adına milletvekillerinden oluşan heyetin girişine izin verilmemesini eleştirmiş ve Cizre'de ilan edilen sokağa çıkma yasağının bir an önce durması istediklerine dair bir açıklama yapmıştır.[142]

Birlik 90/Yeşiller Partisi eş başkanı Cem Özdemir, HDP yetkilileriyle birlikte Cizre'de, 15 Eylül 2015.

• 15 Eylül tarihinde Almanya'daki Birlik 90/Yeşiller Partisi eş başkanı Cem Özdemir, olayları incelemek üzere Cizre'ye ziyarette bulunmuştur. Özdemir Cizre’de yaşanan sivil ölümlerinden Türkiye yönetiminin sorumlu olduğunu iddia etmiş ve "Demokratik bir devlet sorunları böyle çözmez" açıklamasında bulunmuştur.[143]
• 15 Aralık günü Cizre'deki öğrenciler okulu boykot kararı almış ve uzun süre okullara gitmemişlerdir.[144]
• Şırnak'ta ilan edilen sokağa çıkma yasaklarını protesto eden Şırnaklılar çeşitli gösteriler düzenlemişlerdir.[145][146][147]
• 21 Aralık'ta Şırnak'ta HDP milletvekilleri öncülüğünde sayıları binlerce olan Şırnak halkı, sokağa çıkma yasağı uygulanan Silopi ve Cizre ilçelerine doğru yürümek istemiş, fakat polis güçleri göstericilere biber gazı atarak yürüyüşe izin vermemiştir.[148][149]
• 24 Aralık'ta Şırnak’ın İdil ilçesindeki Turgut Özal Mahallesi’nde bulunan Aşiti Parkı’nda toplanan ve aralarında HDP İstanbul Milletvekili Erdal Ataş, Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) ve HDP yöneticileri ile belediye başkanlarının da bulunduğu binlerce kişi, hendek ve barikatların arasından geçerek, Cizre’ye gitmiştir.[150]
• Yaşanan olaylar, devam eden operasyonlar ve ilan edilen sokağa çıkma yasağı nedeniyle çoğunluğu şoför ve iş adamı olan binlerce kişinin Habur Sınır Kapısı'nda mahsur kaldığı belirtilmektedir.[151]
• HDP Parti Sözcüsü ve Kars Milletvekili Ayhan Bilgen tarafından 30 Aralık'ta yayımlanan ara raporda Cizre'de 56, Silopi'de 29 olmak üzere toplam 85 sivilin yaşamını yitirdiği bildirilmiştir.[95][96]
• 31 Aralık günü Rusya Dışişleri Bakanlığı, Şırnak'ta devam eden operasyonları endişeyle izlediklerini belirterek Türkiye hükûmetine sorunu siyasi yollarla çözme çağrısında bulunmuştur. Bildiride, operasyonun sürdüğü bölgelere, siyasetçiler, gazeteciler ve insan hakları örgütlerinin temsilcilerinin girmesine izin verilmediği vurgulanarak "Türkiye’nin güneydoğusunda, Türk yetkililerin Kürt nüfusun yaşadığı kentlerde mücbir operasyonundan kaynaklanan şiddetin tırmanmasını kaygıyla izliyoruz." açıklaması yapılmıştır.[152]
• Sıkıyönetim politikalarının uygulandığı Mardin'in Dargeçit ilçesi doğumlu bir polis memurunun "Bu politikalar annemi katletmemi emrediyor." diyerek görevinden istifa ettiği bildirilmiştir.[153]
• Sanatçı Metin Akpınar, Cumhuriyet gazetesine verdiği röportajda “Bu ülkede başkanlık sistemi önerilip tartışılabiliyorsa özerklik sistemi de önerilebilmeli ve tartışılabilmeli” demiş, çatışmalar yerine sağduyunun hakim olması gerektiğini bildirmiştir.[154]
• 3 Ocak'ta HDP Grup Başkanvekili İdris Baluken, operasyon kapsamında gerçekleşen ölümlerin, geçmişteki faili meçhul cinayetlere benzediğini bildirmiştir. Baluken, ölümlerin eskiden devlet görevlilerin JİTEM gibi kontra örgütlenmeleri tarafından gerçekleştirildiğini belirterek “Bugün kontralara ihtiyaç duyulmadan kamu görevlileri tarafından insanlar sokak ortasında vurulmakta, öldüren kamu görevlileri ile ilgili ciddi bir yasal işlem gerçekleşmemektedir.” demiştir.[155]
• Almanya'nın çeşitli şehirlerinde, Türkiye'nin çeşitli illerinde ilan edilen özyönetim talebini destekleyen gösteriler düzenlenmiştir.[156][157][158]
• 26 Ocak 2016 tarihinde, 4 gün önce bölgedeki olayları incelemeye giden 100 kişilik CHP'li heyetin[159] raporu açıklanmış, raporda "insanların yaşam hakkının korunmadığını", "cenazelerin günlerce sokakta bekletildiğini", "hayvanlara yem edildiğini", "bölgede savaş hukukunun bile uygulanmadığını" ve "sivil halka katliam yapıldığını" ifade edilmiştir. Raporda "Yerel yönetimler, özerklikler şartının muhakkak hayata geçmesi gerekiyor. Bu sadece bölge için değil Türkiye'deki bütün belediyelerde uygulanması gereken bir şart. Bu olursa sorunların çözüleceğine inanıyoruz" görüşleri beyan edilerek hendek operasyonlarına son verme çağrısı yapılmıştır.[160][161]

Destekler

Çanakkale Savaşı'nı anma günü olan 18 Mart Çanakkale Şehitleri Anma Günü'nde Türk Yıldızları uçaklarının üzerine operasyonlarda hayatını kaybeden güvenlik güçlerinin isimleri yazıldı.

• 27 Temmuz 2015 tarihinde Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Devlet Bahçeli "IŞİD ve PKK’nın yuvalandığı mücavir bölge ve alanlar tamamen imha edilmeden etrafımızdaki fitne kampanyası sona ermeyecek, huzursuzluk ve kayıplar bitmeyecektir" demiş ve operasyonları desteklemiştir.[162]
• 5 Kasım'da Türkiye Başbakanı Ahmet Davutoğlu, Millî Güvenlik Kurulu (MGK) sonrası operasyonların sürdürülmesi talimatı vermiştir.[163]
• Hakkâri'nin Yüksekova'ya bağlı Dağlıca Bölgesi'nde 7 Eylül 2015'te PKK'lı militanlar tarafından düzenlenen saldırıda 16 asker, 8 Eylül'de Iğdır'da 13 polisin ölmesi üzerine İbrahim Tatlıses, Murat Boz, Işın Karaca, Arda Turan, Erkan Petekkaya, Emrah, Kıvanç Tatlıtuğ, Almeda Abazi, Alp Kırşan, Ender Alkoçlar PKK tarafından güvenlik güçlerine karşı gerçekleştirilen saldırıları kınamış[164], ilk olarak Seda Sayan'ın başlattığı daha sonra aralarında Semiha Yankı, Pınar Altuğ Atacan, Didem Uzel, Aslı Hünel, Nida Ünsal, Doğuş, Demet Akalın'ın da olduğu isimler Mehmetçik Vakfı'na bağışta bulunmuştur.[165]
• 17 Aralık'ta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hendekler kapatılıncaya ve bölgede asayişin sağlanacağı zamana kadar operasyonların devam edeceğini söylemiş, Sur ilçesinde tarihi Osmanlı eseri Fatih Paşa Camii'nde çatışmalar sırasında çıkan yangına değinerek "Fatihpaşa Camii'ni yakanlar benim inançlı, imanlı o Kürt kardeşlerimi istismar edenler bunun bedelini ödemeye başladılar ve ödeyecekler" demiştir.[166]
• 18 Aralık'ta İçişleri Bakanı Efkan Ala, PKK mensuplarına yönelik yapılan operasyonlarda 3 binin üzerinde militanın öldürüldüğünü operasyonların sürdüğü illerde çok sayıda silah, bomba ve molotof kokteyli ele geçirildiğini, bunların bölge insanlarına saldırı için yapılan hazırlıklar olduğunu bildirmiş ve "Bunlara karşı operasyon yapıyoruz" diyerek, operasyonların devam edeceğini belirtmiştir.[167]
• 22 Aralık'ta, Sur ilçesinde sokağa çıkma yasağının 22'inci gününde Mevlit Kandili dolayısıyla Türkiye genelinde asker eşleri, operasyona katılan asker ve polislere destek için evlerinde hazırladıkları yemek ve tatlı çeşitlerini paketleyerek operasyon bölgesine gönderdi.[168]
• 25 Aralık'ta Türk sinema oyuncularından Serdar Gökhan okul ve tarihi eser yakanların "vatan haini" olduğunu söylemiştir.[169]
• 25 Aralık'ta Şırnak'ın Beytüşşebap ilçesinde operasyonlara destek veren bir grup Türk bayraklarıyla güvenlik güçlerine destek yürüyüşü düzenledi.[170]
• 31 Aralık'ta Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş gazetelerin Ankara temsilcileri ile yaptığı bir konuşmada Suruç saldırısından sonra bölgede başka bir akıl ya da birkaç farklı akıl devreye girdi ve düğmeye basıldı demiş, sorunun sadece silahla çözülemeyeceğinin birkaç kez altını çizen Kurtulmuş, operasyonların bitiminden sonra tüm Türkiye'nin dahil olacağı bir sürecin başlayacağı ve adımların atılacağı mesajını verdi.[171]
• 19 Mart 2016'da Çanakkale Savaşı için heryıl yapılan 18 Mart Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi'nin 101. yıldönümünde Türk Yıldızları tarafından gösteride kullanılan NF-5 uçaklarının sağ ve sol kısımlarına 20 Temmuz 2015'ten bu yana operasyonlarda hayatını kaybeden asker, polis ve korucuların isimleri yazıldı.[172]

Sonuçlar

• Türkiye İnsan Hakları Vakfı, 22 Mart 2016 tarihinde operasyonlara dair bir rapor yayımlamış, bu rapora göre operasyonlar boyunca 7 ilde ve 22 ilçede toplam 63 kez sokağa çıkma yasağı ilan edilmiştir. Yine bu rapora göre, en az 310 sivil çatışmalarda ölmüştür.[173] Operasyonlar bittikten sonra 16.03.2016 tarihli ve 2988 sayılı yazısı üzerine 2942 sayılı kamulaştırma kanunun 27'nci maddesine göre Bakanlar Kurulu'nca 21.03.2016 tarihinde çıkarılan "Acele Kamulaştırma Kararı" ile, UNESCO tarafından kültürel miras listesine alınan Suriçinde 6300 parsel için yıkım kararı alınmıştır. Yapılan yıkımlar neticesinde 10binden fazla ev ve işyeri yıkılmış ve yerlerine TOKI tarafından yeni binalar inşa edilmiştir.
  

  New TOKI projects for the ancient Surici Diyarbakır

Galeri

• 
  2016 Hakkâri çatışmalarında hasar alan binalar
• 
  2016 Hakkâri çatışmaları sırasında hasar alan bir okul binasının iç görünümü
• 
  2016 Hakkâri çatışmalarında hasar alan bir bina ve önündeki uzun araç
• 
  2016 Hakkâri çatışmalarındaki operasyon kapsamında tank atışlarıyla vurulan bir bina
• 
  2016 Hakkâri çatışmalarındaki operasyonlar sırasında yıkılan bir bina
• 
  2016 Hakkâri çatışmalarındaki operasyonlar sırasında yıkılan bir bina ve önünde oturan mahalle sakinleri
• 
  2016 Hakkâri çatışmalarında hasar alan bir cami

Dipnotlar

1. Tarih, devlet güçlerinin açılan hendek ve barikatlara yönelik ilk operasyon tarihini nitelemektedir.
2. Bu konu tartışmalıdır. PKK Yürütme Konseyi Üyesi Murat Karayılan, şehir çatışmalarında Halk Savunma Güçleri (HPG) üyesinin bulunmadığını, çatışan kişilerin kendiliğinden örgütlü halk olduğunu beyan etmiştir 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
3. TSK kaynağında 9 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. bu sayı, gerçekleşen operasyonlar çerçevesinde gözaltına alınan, sağ olarak yakalanan ve yaşamını yitiren kişilerle birlikte "etkisiz hale getirilen" şeklinde verilmiştir (Sayıya operasyonlar kapsamına girmeyen kayıplar dahil değildir). Fakat bu sayı televizyon, gazete ve haber ajanslarında zaman zaman ölü olarak geçebilmektedir.
4. Silopi'de; daha önce gerçekleştirilen operasyonda 145 militan veya eylemci etkisiz hale getirilmişti. Burada yazan rakam, güncel olarak devam eden operasyonda etkisiz hale getirilen militan veya eylemci sayısıdır.
5. Nusaybin'de; daha önce gerçekleştirilen üç operasyonda 50 civarında PKK mensubunun etkisiz hale getirildiği bildirilmiştir 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Burada yazan rakam, 14 Mart 2016 tarihinde başlayan son ve dördüncü operasyonda etkisiz hale getirilen militan sayısıdır.
6. Aralarında İnsan Hakları Derneği ve Mazlum-Der'in de bulunduğu kimi kaynaklar aksi iddiada bulunmuş, operasyonların yürütüldüğü kentlerde birçok sivilin yaşamını yitirdiğini bildirmişlerdir. 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
7. Bazı kaynaklarda bu olay yalanlanmış 23 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., söz konusu dönemde okulların zaten kapalı olduğu bildirilmiştir.

Kaynakça

1. Silopi'de hendek çatışması: 3 ölü 20 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Zaman Gazetesi, 8 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 7 Ocak 2015.
2. "Arşivlenmiş kopya". 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020.
3. Şırnak'ta bu geceden itibaren sokağa çıkma yasağı ilan edildi 16 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sözcü Gazetesi, 15 Mart 2016, Erişim tarihi: 15 Mart 2016.
4. Yasaklı mahallede çatışmalar şiddetlendi 17 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Vatan Gazetesi, 15 Mart 2016, Erişim tarihi: 15 Mart 2016.
5. Nusaybin'de müşterek operasyon başladı: 2 terörist öldürüldü 15 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 14 Mart 2016, Erişim tarihi: 14 Mart 2016.
6. Yüksekova ve Nusaybin'de sokağa çıkma yasağı başladı 15 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Habertürk.com, 14 Mart 2016, Erişim tarihi: 14 Mart 2016.
7. Şırnak'ta sokağa çıkma yasağı ilan edildi 8 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 14 Mart 2016, Erişim tarihi: 14 Mart 2016.
8. Silopi'de PKK'lılara yönelik operasyonlar sürüyor! 5 kişi öldü iddiası 16 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Doğan Haber Ajansı, 6 Nisan 2016, Erişim tarihi: 6 Nisan 2016.
9. TSK İdil'deki temizliğin bilançosunu açıkladı! 10 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 9 Mart 2016, Erişim tarihi: 9 Mart 2016.
10. Sur'da operasyonlar sona erdi, Yeni Şafak Gazetesi, 9 Mart 2016, Erişim tarihi: 9 Mart 2016.
11. TSK: Sur'un tamamı kontrol altına alındı 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 10 Mart 2016, Erişim tarihi: 10 Mart 2016.
12. Yüksekova'da terör operasyonları sona erdi 21 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NTV, 20 Nisan 2016, Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
13. Hazro ve Lice'de sokağa çıkma yasağı kalktı 26 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal Gazetesi, 6 Aralık 2015, Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
14. Lice ve Hani’de 26 mahallede sokağa çıkma yasağı 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 20 Kasım 2015, Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
15. Derik'te sokağa çıkma yasağı kaldırıldı 14 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 4 Aralık 2015, Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
16. Mardin Dargeçit'te sokağa çıkma yasağı 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 11 Aralık 2015, Erişim tarihi: 17 Şubat 2016.
17. Ala: Cizre'de operasyon tamamlandı 14 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 11 Şubat 2016, Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.
18. Silvan'da sokağa çıkma yasağı kaldırıldı 17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet Gazetesi, 14 Kasım 2015, Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
19. Bağlar’da sokağa çıkma yasağı kaldırıldı mı? 22 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeni Şafak Gazetesi, 21 Mart 2016, Erişim tarihi: 21 Mart 2016.
20. İdil'de yasak kalktı, evlere dönüş başladı 4 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Habertürk.com, 31 Mart 2016, Erişim tarihi: 6 Nisan 2016.
21. Kırsal'daki operasyonda 1250 PKK'lı öldürüldü 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 5 Mart 2016, Erişim tarihi: 5 Mart 2016.
22. Diyarbakır Sur'da 9 PKK'lı öldürüldü!, Yeni Şafak Gazetesi, 5 Mart 2016, Erişim tarihi: 5 Mart 2016.
23. Genelkurmay'dan flaş Sur ve İdil açıklaması! 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 6 Mart 2016, Erişim tarihi: 7 Mart 2016.
24. 2 ilçede 10 terörist öldürüldü 8 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 7 Mart 2016, Erişim tarihi: 7 Mart 2016.
25. Genelkurmay: İdil'de 19, Sur'da ise 6 terörist etkisiz hale getirildi 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Anadolu Ajansı, 8 Mart 2016, Erişim tarihi: 8 Mart 2016.
26. Sur ve İdil haberleri hakkında TSK'dan son açıklama 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İnternethaber.com, 10 Mart 2016, Erişim tarihi: 10 Mart 2016.
27. http://www.tsk.tr/3_basin_yayin_faaliyetleri/3_1_basin_aciklamalari/2016/ba_67.html 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, 10 Mart 2016, Erişim tarihi: 10 Mart 2016.
28. http://www.tsk.tr/3_basin_yayin_faaliyetleri/3_1_basin_aciklamalari/2016/ba_66.html 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, 9 Mart 2016, Erişim tarihi: 10 Mart 2016.
29. Şırnak ve Mardin Nusaybin'de 4 PKK'lı etkisiz hale getirildi 18 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 16 Mart 2016, Erişim tarihi: 16 Mart 2016.
30. Terör örgütüne yönelik operasyonlar 22 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kon Haber, 17 Mart 2016, Erişim tarihi: 18 Mart 2016.
31. Genelkurmay: 10 terörist etkisiz hale getirildi 20 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., TRT Haber, 18 Mart 2016, Erişim tarihi: 18 Mart 2016.
32. 16 terörist etkisiz hale getirildi 20 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Anadolu Ajansı, 19 Mart 2016, Erişim tarihi: 20 Mart 2016.
33. Genelkurmay: Şırnak, Nusaybin ve Yüksekova'da 28 PKK'lı terörist etkisiz hale getirildi 2 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sözcü Gazetesi, 20 Mart 2016, Erişim tarihi: 20 Mart 2016.
34. Genelkurmay: 22 terörist etkisiz hale getirildi 22 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Anadolu Ajansı, 21 Mart 2016, Erişim tarihi: 21 Mart 2016.
35. PKK'ya ağır darbe 27 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 22 Mart 2016, Erişim tarihi: 26 Mart 2016.
36. 26 PKK'lı öldürüldü 27 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 23 Mart 2016, Erişim tarihi: 26 Mart 2016.
37. 10 terörist daha öldürüldü 4 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeni Şafak Gazetesi, 24 Mart 2016, Erişim tarihi: 26 Mart 2016.
38. TSK: 24 terörist etkisiz hale getirildi 26 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 25 Mart 2016, Erişim tarihi: 26 Mart 2016.
39. TSK son rakamı açıkladı! 19 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 26 Mart 2016, Erişim tarihi: 26 Mart 2016.
40. TSK açıkladı: 25 terörist öldürüldü 2 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 27 Mart 2016, Erişim tarihi: 27 Mart 2016.
41. Mardin, Şırnak ve Hakkari'de 32 terörist etkisiz hale getirildi 9 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Anadolu Ajansı, 28 Mart 2016, Erişim tarihi: 28 Mart 2016.
42. 28 PKK’lı terörist öldürüldü 30 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 30 Mart 2016, Erişim tarihi: 1 Nisan 2016.
43. 23 PKK’lı öldürüldü 6 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 30 Mart 2016, Erişim tarihi: 1 Nisan 2016.
44. Şırnak, Nusaybin ve Yüksekova'da 11 PKK'lı öldürüldü 4 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Doğan Haber Ajansı, 31 Mart 2016, Erişim tarihi: 1 Nisan 2016.
45. TSK: 24 terörist öldürüldü! 5 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 1 Nisan 2016, Erişim tarihi: 3 Nisan 2016.
46. Genelkurmay: 3 kentte 11 terörist etkisiz hale getirildi 4 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet Gazetesi, 2 Nisan 2016, Erişim tarihi: 3 Nisan 2016.
47. TSK: 27 terörist etkisiz hale getirildi 6 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 3 Nisan 2016, Erişim tarihi: 3 Nisan 2016.
48. 8 terörist daha öldürüldü 15 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeni Şafak Gazetesi, 4 Nisan 2016, Erişim tarihi: 4 Nisan 2016.
49. 15 terörist daha öldürüldü 16 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeni Şafak Gazetesi, 5 Nisan 2016, Erişim tarihi: 5 Nisan 2016.
50. Dün 3 ilde 14 PKK'lı öldürüldü! 8 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 6 Nisan 2016, Erişim tarihi: 6 Nisan 2016.
51. 6 ilde 23 terörist öldürüldü 17 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeni Şafak Gazetesi, 7 Nisan 2016, Erişim tarihi: 7 Nisan 2016.
52. 4 ilde 13 terörist daha öldürüldü 11 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeni Şafak Gazetesi, 8 Nisan 2016, Erişim tarihi: 10 Nisan 2016.
53. TSK: 6 terörist etkisiz hale getirildi 12 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 9 Nisan 2016, Erişim tarihi: 10 Nisan 2016.
54. 20 terörist etkisiz hale getirildi 12 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., TRT Haber, 10 Nisan 2016, Erişim tarihi: 10 Nisan 2016.
55. 19 terörist öldürüldü 14 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 11 Nisan 2016, Erişim tarihi: 11 Nisan 2016.
56. 31 terörist daha öldürüldü 16 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 12 Nisan 2016, Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
57. Genelkurmay: '13 terörist etkisiz hale getirildi' 10 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bengütürk TV, 13 Nisan 2016, Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
58. 3 ilde 15 terörist daha öldürüldü 24 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeni Şafak Gazetesi, 14 Nisan 2016, Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
59. TSK: Operasyonlarda 18 bölücü terör örgütü mensubu etkisiz hale getirildi 28 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeni Asya Gazetesi, 15 Nisan 2016, Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
60. TSK operasyon açıklaması! 20 PKK’lı öldürüldü 17 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sözcü Gazetesi, 16 Nisan 2016, Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
61. TSK: 15 terörist öldürüldü, 5 terörist teslim oldu 20 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 17 Nisan 2016, Erişim tarihi: 17 Nisan 2016.
62. 31 terörist öldürüldü 4 terörist teslim oldu 19 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeni Şafak Gazetesi, 18 Nisan 2016, Erişim tarihi: 18 Nisan 2016.
63. SAS Timi Cizre'de 2 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sputnik Türkiye, 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
64. En geniş operasyon 14 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 13 Mart 2016, Erişim tarihi: 13 Mart 2016.
65. Köy korucuları: Kürtleri PKK'dan koruyoruz 26 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., En Son Haber.com, 3 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
66. Diyarbakır Bağlar'da yasak genişletildi 20 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC Türkçe, 15 Mart 2016, Erişim tarihi: 11 Nisan 2016.
67. Diyarbakır'da YPS'liler sokaklara indi 16 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Vatan Gazetesi, 15 Mart 2016, Erişim tarihi: 15 Mart 2016.
68. Terör örgütü PKK'nın sözde YPS sorumlusu öldürüldü 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Türkiye Gazetesi, 23 Mart 2016, Erişim tarihi: 26 Mart 2016.
69. Şiveleri farklı ihanetleri aynı 15 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 8 Ocak 2016, Erişim tarihi: 14 Mart 2016.
70. Belçika'ya PKK ve DHKP-C için çağrı 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeni Yüzyıl Gazetesi, 9 Mart 2016, Erişim tarihi: 18 Mart 2016.
71. 8 sol terör örgütü PKK'ya katıldı 15 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeni Çağ Gazetesi, 12 Mart 2016, Erişim tarihi: 18 Mart 2016.
72. Mardin Nusaybin'de MLKP militanları 31 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yöneliş Haber, 3 Mart 2016, Erişim tarihi: 20 Mart 2016.
73. Nevruz tehdidine devlet-millet resti 15 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., a Haber, 13 Mart 2016, Erişim tarihi: 14 Mart 2016.
74. "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2016.
75. "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2016.
76. Rusya ve Batı'nın PYD'ye gönderdiği silahlar Sur'dan çıktı 8 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 3 Şubat 2016, Erişim tarihi: 14 Mart 2016.
77. Nusaybin'de YPG hendeği 12 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 23 Şubat 2016, Erişim tarihi: 11 Mart 2016.
78. Cizre’ye 30 el bombası ile gelen bir PKK/PYD’li yakalandı 14 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 11 Mart 2016, Erişim tarihi: 11 Mart 2016.
79. PYD'nin suikast timi çökertildi 18 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 17 Mart 2016, Erişim tarihi: 17 Mart 2016.
80. Şanlıurfa'da suikastçi 8 PYD'li terörist yakalandı 23 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Takvim Gazetesi, 17 Mart 2016, Erişim tarihi: 18 Mart 2016.
81. Özerklik oyununa ağır darbe Özerklik oyununa ağır darbe 25 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Aktüel Dergisi, 19 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 15 Mart 2016.
82. Karasu: Ankara’da çevik kuvvet polisleri hedef alındı 16 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., El Cezire Türk, 15 Mart 2016, Erişim tarihi: 15 Mart 2016.
83. Cizre ve Silopi'de 10 bin askerle operasyon: Tanklar ilçe merkezinde 17 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal Gazetesi, 16 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
84. Nusaybin ve Yüksekova’ya dağdan 800 terörist indi! 15 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sözcü Gazetesi, 9 Şubat 2016, Erişim tarihi: 15 Mart 2016.
85. Sur'da operasyonlar sona erdi 19 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 9 Mart 2016, Erişim tarihi: 17 Mart 2016.
86. Nusaybin'de 172 PKK'lı etkisiz hale getirildi 17 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Habertürk.com, 6 Nisan 2016, Erişim tarihi: 6 Nisan 2016.
87. TSK: 711 terörist etkisiz hale getirildi 28 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 24 Ocak 2016, Erişim tarihi: 14 Şubat 2016.
88. Genelkurmay: Sur'da 1 PKK'lı terörist etkisiz hale getirildi 28 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet Gazetesi, 27 Şubat 2016, Erişim tarihi: 28 Şubat 2016.
89. Genelkurmay'dan Sur açıklaması! 12 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah Gazetesi, 11 Mart 2016, Erişim tarihi: 11 Mart 2016.
90. Nusaybin'de 1 terörist etkisiz hale getirildi 17 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Anadolu Ajansı, 15 Mart 2016, Erişim tarihi: 15 Mart 2016.
91. Diyarbakır'da son dakika: 3 terörist öldürüldü 17 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Mynet, 15 Mart 2016, Erişim tarihi: 16 Mart 2016.
92. Diyarbakır'da 9 terörist öldürüldü 20 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeni Şafak Gazetesi, 16 Mart 2016, Erişim tarihi: 16 Mart 2016.
93. 'Yüksekova'da 3, Bağlar'da 1 PKK'lı terörist etkisiz hale getirildi' 1 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Doğan Haber Ajansı, 19 Mart 2016, Erişim tarihi: 20 Mart 2016.
95. HDP 'ara bilançoyu' açıkladı: 5 ilçede 56 kişi öldü 26 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
96. İşte sokağa çıkma yasağının bilançosu: Cizre'de 56, Nusaybin'de 23, Sur'da 17 sivil öldürüldü 26 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., soL Haber Portalı, 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
97. Davutoğlu: Cizre'de tek bir sivil kayıp yok 31 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC World News, 10 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
98. Davutoğlu: Sivil ölümlerin hiçbiri devlet kaynaklı değil 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Evrensel gazetesi, 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
99. TİHV: 7 il, 22 ilçedeki sokağa çıkma yasağında 310 sivil öldü 24 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İMC TV, 22 Mart 2016, Erişim tarihi: 22 Mart 2016.
100. "Şehit Acısı En Çok Adana'yı Yaktı". Milliyet. 3 Ocak 2016. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
101. Uğur Ergan (21 Ağustos 2015). "Güvenlik kaynakları: 23 Temmuz'dan bu yana hava operasyonlarında 410 PKK'lı öldürüldü". Hürriyet. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
102. "Emniyetten terör operasyonu". Takvim. 25 Temmuz 2015. 16 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
104. "Hendek operasyonu". 4 Kasım 2015. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
105. "Diyarbakır'ın Sur ilçesine takviye birlik geldi". TRT Haber. 20 Aralık 2015. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
106. "Sur'da 17 Günlük Bilanço". ilkha.com. 19 Aralık 2015. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
107. "Sur'daki tarihi camiye terör saldırısını kınadılar". TRT Haber. 8 Aralık 2015. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
108. "Diyarbakır'da teröristler okulu ateşe verdi". TRT Haber. 22 Aralık 2015. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
109. "İşte Sur'daki terör operasyonunun bilançosu". Vatan. 22 Aralık 2015. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2015.
110. "Diyarbakır'da yasağın kalktığı caddede birçok esnaf işyerini açamadı". Milliyet. 30 Ocak 2015. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
111. "Bordo bereliler Sur'a girdi". Sabah. 18 Ocak 2016. 20 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
112. "Bordo Bereliler Sur'a girince PKK keskin nişancısı..." internethaber.com. 20 Ocak 2016. 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
113. "Şırnak ve Sur'da saldırı: 6 şehit". Milliyet. 19 Ocak 2016. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
114. "Operasyonlara kadın askerler de destek veriyor". Bugün. 21 Ocak 2016. 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2016.
115. "Sur'daki operasyonlara kadın askerler de destek veriyor". 21 Ocak 2016. 31 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2016.
116. "Sur'a tank takviyesi yapıldı". Akşam. 22 Ocak 2016. 24 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
117. Altıntaş, Canan (14 Ocak 2016). "Diyarbakır'ın Çınar İlçesi'nde PKK'lı teröristler Emniyet'e bombalı araçla saldırdı: 5 ölü, 39 yaralı". Diyarbakır: Hürriyet. 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2016.
118. "Deadly car bomb hits police HQ near Diyarbakir, Turkey" (İngilizce). BBC. 14 Ocak 2016. 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2016.
119. Emek, Burak; Pişkin, Mehmet (14 Ocak 2016). "Diyarbakır'da hain saldırılar: 5 ölü, 39 yaralı". Diyarbakır: İhlas Haber Ajansı. 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2016.
121. "Şırnak Valisi Su: Operasyonlar devam edecek". Posta. 23 Aralık 2015. 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2015.
122. "SAS'lar Cizre'de". Hürriyet. 20 Aralık 2015. 30 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
123. "4 ildeki operasyonlarda 221 PKK'lı öldürüldü". objektifhaber.com. 26 Aralık 2015. 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
124. "Derik'te hendek operasyonu: 7 PKK'lı öldürüldü". CNN Türk. 1 Aralık 2015. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
125. "14 Pkklı Öldürüldü". Mynet.com. 23 Aralık 2015. 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2015.
126. "Dargeçit'te PKK'lı teröristler sivil vatandaşa ait evi taradı: 2 ölü, 2 yaralı". Hürriyet.
127. "Mardin Dargeçit'te teröristler cami hoparlörlerinden PKK marşı çaldı". karar.com. 24 Aralık 2015. 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
128. "Diyarbakır ve Mardin'de olaylar çıktı". sabah.com.tr. Sabah. 25 Aralık 2015. 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
129. "İçişleri Bakanı Efkan Ala Mardin'de". Milliyet. 25 Aralık 2015. 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
130. "Mardin'de 5 terörist etkisiz hale getirildi, 4'ü yakalandı". Memurlar.net. 26 Aralık 2015. 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
131. "Cizre'de terör tuzağı: 3 şehit". Sabah. 27 Aralık 2015. 28 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2015.
132. "Cizre'den acı haber: 3 şehit". Milliyet. 27 Aralık 2015. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2015.
133. "Mardin Valiliği'nden Dargeçit'teki PKK operasyonu açıklaması". Habertürk. 30 Aralık 2015. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
134. "Mardin'de 150 kilogramlık bomba imha edildi". Sabah. 30 Aralık 2015. 31 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
135. "Turkey: '31 PKK terrorists' killed in Hakkâri operation" (İngilizce). Anadolu Ajansı. 5 Kasım 2015. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2020.
136. "Hakkâri'de hendek operasyonu: 2 PKK'lı öldü". Habertürk. 3 Kasım 2015. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
137. "7 Haziran'dan Beri Tam 204 Şehit Verildi". aktifhaber.com. 22 Aralık 2015. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2015.
139. "Güneydoğu Yangın Yeri 3 Şehit 3 Ölü". Cumhuriyet. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
140. "Genelkurmay: 3 İlçede 105 Terörist Öldürüldü". haberler.com. 21 Aralık 2015. 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2015.
141. Demirtaş: Cizre’de sokağa çıkmanın cezası ölüm 23 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İMC TV, 11 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
142. CHP’den Cizre Konusunda HDP'ye destek 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet gazetesi, 10 Eylül 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
143. Cem Özdemir: Cizre’de yaşananlardan Ankara sorumludur 29 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İMC TV, 15 Eylül 2015, Erişim tarihi: 31 Aralık 2015.
144. Binlerce kişi İdil’den Cizre’ye yürüyor 26 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İMC TV, 24 Aralık 2015, Erişim tarihi: 24 Aralık 2015.
145. Şırnak'ta polis müdahalesiyle başlayan olaylar sürüyor 23 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 22 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
146. Şırnak'ta sokağa çıkma yasağı protestosuna biber gazlı saldırı 23 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Agos, 21 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
147. Cizre halkı 'Direne direne kazanacağız' sloganlarıyla yürüdü 23 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Evrensel gazete, 22 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
148. Küden, S. Şırnak'ta HDP'lilerin protesto yürüyüşüne polisten müdahale 25 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal gazetesi, 21 Aralık 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
149. Cizre'ye yürüyüşe gazlı saldırı 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 21 Aralık 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
150. İdil'den 2 bin kişi Cizre'ye gitmek için yürüyüşe geçti 25 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bugün gazetesi, 24 Aralık 2015, Erişim tarihi: 24 Aralık 2015.
151. Binlerce Şoför Irak Sınırında Mahsur 26 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. VOA, 28 Aralık 2015, Erişim tarihi: 28 Aralık 2015.
152. Rusya: Operasyonları Endişeyle İzliyoruz 2 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bianet, 31 Aralık 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
153. İstifa Eden Polis'ten Tarihi Sözler 4 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
154. Metin Akpınar'dan Erdoğan'a yeni yıl hediyesi 6 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Cumhuriyet gazetesi, 3 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
155. ‘Faili meçhuller, kontralara ihtiyaç duyulmadan yapılıyor’ 6 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Evrensel gazetesi, 3 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
156. Demonstration in Solidarität mit Cizre 1 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (Almanca) 13 Eylül 2015, Erişim tarihi: 25 Ocak 2016.
157. Communiqué zur Demo: „Stoppt das Massaker an der kurdischen Bevölkerung 1 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (Almanca) 10 Ocak 2016, Erişim tarihi: 25 Ocak 2016.
158. Bielefeld’de Cizre ile dayanışma eylemi 3 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 12 Eylül 2015, Erişim tarihi: 29 Ocak 2016.
159. CHP Heyetine Sur'da Yoğun İlgi 1 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Haberler.com, 22 Ocak 2016, Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
160. CHP heyeti: ‘Bölgede savaş hukuku dahi uygulanmıyor’ 27 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Agos, 26 Ocak 2016, Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
161. CHP: Bölgede katliam yapılıyor 27 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Evrensel gazetesi, 26 Ocak 2016, Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
162. "Bahçeli'den hükümete destek! 'Devam edin'". TGRT Haber. 27 Temmuz 2015. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
163. "Ahmet Davutoğlu'ndan operasyon talimatı". Mynet.com. 5 Kasım 2015. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
164. "Ünlüler şehit haberlerine isyan etti". Hürriyet. 10 Eylül 2015. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.
165. "Ünlüler kampanya başlattı, Mehmetçik Vakfı'na bağış yağdı". T24. 9 Eylül 2015. 31 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2016.
166. "Erdoğan: Huzur sağlanana kadar operasyonlar sürecek". bbc.com. 17 Aralık 2015. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
167. "Efkan Ala: 3 binin üzerinde terörist öldürüldü". Sabah. 18 Ocak 2015. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
168. "Asker Eşlerinden Operasyona Katılan Güvenlik Kuvvetlerine Moral Desteği". Milliyet. 23 Aralık 2015. 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2015.
169. "Arşivlenmiş kopya". 29 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
170. "Şırnak'ta operasyona destek yürüyüşü". Vatan. 25 Aralık 2015. 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
171. Çevikcan, S. Serpil Çevikcan (31 Ocak 2015). "Duygusal kopuş olmadı, olmayacak". Milliyet. 4 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
172. Hasan Ay (18 Mart 2016). "Türk Yıldızları şehitleri unutmadı". Sabah. 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2016.
173. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2016.

Dış bağlantılar

• Hürriyet Okur Temsilcisinden Operasyon Haberlerine Dair Gözlemler 27 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.