IV. Ağa Han

IV. Ağa Han, asıl adı Kerim el-Hüseyin Şah, Kerim Ağa Han olarak da bilinir (d. 13 Aralık 1936, Cenevre, İsviçre), Şiîliğin Nizârî-İsmailî mezhebinin kırk dokuzuncu ve şimdiki imâmı.

IV. Ağa Han 1959 yılında Los Alamos Ulusal Laboratuvarı'nı ziyareti sırasında ilk nükleer bomba patlatılmasından arta kalan bir Trinititeyi hediye olarak alırken.

Kimliği

Ecdadı önce Haşhaşilere sonra da Alamut Devleti'nin gizlenen Nizârî imâmları vasıtasıyla Fâtımîler Halifeliği'nden Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh'a dayanır. Babası olan Cleope Teresa Magliano'nun oğlu Prens Ali (Aly Salomone) (13 Haziran 1911 - 13 Mayıs 1960) Salman Han'ın ilk eşi, III. Churston Baronu John Yarde-Buller ile Leinster Düşesi (Denise Orme) Jessica FitzGerald'ın kızları, Viskontes Camrose Joan Barbara Berry'den doğan ilk oğludur. 1957 tarihinde ölen dedesi III. Ağa Han'ın yerine Şiiliğin Nizârî İsmâilîyye mezhebinin Kırk Dokuzuncu İmâm-ı Zamanı ve "Alevî-Bâtınîlik âleminin Dâ’î-i Â'zamı" oldu. Kaçarlar Hanedanlığı'ndan "Feth Ali Şah" neslinden gelmesi nedeniyle İngiltere tarafından soyundan gelenlere ve çocuklarına 1938 yılında Prens/Prenses unvanları verildi.[1]

Hayatı

Kerîm el-Hüseyinî IV. Ağa Han'ın babası, (1958 - 1960) yılları arasında Pakistan'ın Birleşmiş Milletler Büyükelçiliği görevini de yürüten Prens Ali Salman Han 1952 yılında, daha sonra kızları Yasemin'nin dinî konusunda çıkan anlaşmazlık[2][3] nedeniyle ayrıldığı ikinci eşi Rita Hayworth ile birlikte.

"IV. Ağa Han" imamlığının ilk yılında dünyanın çeşitli yerlerine dağılmış olan mezhep üyelerini ziyarete başladı. Cemaatine, yerleştikleri ülkelerin vatandaşlığına geçmelerini ancak güçlük ve baskıyla karşılaştıkları ülkelerden de ayrılmalarını telkin etti.

Eğitimi

1959 yılında Harvard Üniversitesinden İslam Tarihi alanında lisans derecesi alarak mezun oldu.

Evlilikleri, boşanmaları, ve çocukları

Ağa Han ilk evliliğini daha sonra Begüm Selime Ağa Han adını alan eski İngiliz manken Sarah ("Sally") Fransas Croker-Poole ile 22 Ekim 1969 (sivil) ve 28 Ekim 1969 (dinî) tarihlerinde, o zaman ikamet etmekte olduğu memleketi Paris'te gerçekleştirdi. Yirmi yıllık evlilikleri müddetince çiftin üç evladı dünyaya geldi. Daha pek fazla süre geçmeden babası Ali Han gibi o da eşinden ayrı bir yaşantı sürmeye başladı.[4][5] Bu durum eşi Begüm Selime Hanım'ı bayağı mutsuz etti.[5] 1984 yılına geldiklerinde Ağa Han ile Begüm Selime tamamen ayrı yaşamaya başladılar.[5] Bununla birlikle evliliklerinin resmen boşanma ile neticelenmesi, Ağa Han'ın 20 Milyon £ ödemeyi kabullenmesiyle tam on bir sene sonra 1995 yılında gerçekleşti. Neticede Begüm Selime'ye hediye olarak aldığı mücevherleri ve meşhur Mavi Begüm Elmasını 17,5 Milyon £ karşılığı satma hakkını elde etti.[5][6][7] Ağa Han ile Begüm Selime çiftinin bir kız iki erkek evladı oldu:

• Prenses Zehra Ağa Han (18 Eylül 1970)
• Prens Rahim Ağa Han (12 Ekim 1971)
• Prens Hüseyin Ağa Han (10 Nisan 1974)

Ağa Han ikinci kez daha sonra Begüm Inaara Ağa Han adını alan Gabriele Prinzessin zu Leiningen ile Fransa'nın Gouvieux kentinin duvarlarla çevrili Aiglemont Şatosu'nda 30 Mayıs 1998'de evlendi. Bununla beraber, evliliğin üzerinden altı yıl geçtikten sonra Begüm Inaara ile Ağa Han boşanmak üzere 8 Ekim 2004 tarihinde mahkemeye müracaat ettiler.[8][9][10] 2011 Eylül ayında boşanmaları için Begüm Inaara'ya 50 Milyon £ ödenmesine karar verildi.[10][11] Begüm Inaara'nın Ağa Han'ın bir hostes ile olan yaşantısını izlemek amacıyla özel bir dedektif kiraladığı da mahkemede açıklandı.[10] Halen devam eden boşanma davası sürecinde 50 milyon £ tazminat Fransa mahkemesine Ağa Han tarafından ödenmekle birlikte, Begüm Inaara ile Ağa Han'ın evlilikleri yasal olarak devam etmektedir.[12] Begüm Inaara ile Ağa Han'ın bir oğlu vardır:

• Prens Aly Muhammad Ağa Han (7 Mart 2000)

Özel zevkleri

İş yaşamındaki becerisiyle de ün kazanan IV. Ağa Han, Sardinya Adası'ndaki Costa Esmeralda'nın (Zümrüt Kıyısı) bir tatil yöresi olarak gelişmesini sağlayan konsorsiyumu yönetti. İslam mimarisinin gelişmesi için özel bir çaba sarfeden IV. Ağa Han bu alanda Ağa Han Mimarlık Ödülü adında bir de teşvik programı yürütmektedir. Ayrıca ailesinin at yetiştiriciliği geleneğini de sürdürmektedir.

Şahsî serveti

Forbes dergisinin 2009 yılında açıkladığına göre yaklaşık olarak 900 Milyon $ olan servetiyle IV. Ağa Han dünyanın en zengin on kraliyet ailesinden birisidir.[13]

IV. Ağa Han - Kerim el-Hüseyin Şah'ın soyağacı

• Kerim el-Hüseyin Şah ecdâdı

Kanada-Ottawa Vatandaşı IV. Ağa Han, 27 Şubat 2014 tarihinde Kanada Avam Kamarası'nda İlâhî ortaklık tesisi konusunda verdiği söylevden sonra Milletvekilleri tarafından ayakta alkışlanmıştı.

Unvan, şeref, fahri doktora ve ödülleri

Unvanları

• 1936–1957: Prens[1] Kerim Ağa Han
• 1957 yılından itibaren: Ekselansları IV Ağa Han
• 1959 yılından itibaren: Majesteleri IV Ağa Han

Pakistan-Karaçi Ağa Han Üniversitesi'nde Ağa Han tarafından kurdurulan Müslüman Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü içerisinde yer alan İsmaili-Araştırmalar Enstitüsü'nde görevli araştırmacılardan Ferhad Defteri'nin açıkladığına göre, Ağa (Osmanlı Devleti) ve Han (unvan) kelimelerinden oluşan Ağa Han unvanı I. Ağa Han'a henüz On Üç yaşındayken babasının öldürülmesinin hemen ardından verilmiş bir unvandı. Defteri'nin ek olarak yaptığı açıklamaya göre, daha sonra bu lakap onun soyundan gelen Nizârî İmamlarına miras olarak kaldı.[14] Diğer taraftan bir adli dava esnasında III. Ağa Han, Ağa Han'ın bir unvan değil ama I. Ağa Han'a gençliğinde verilen takma bir isim olduğunu açıklamıştı.[15]

Şerefleri

•  Bahreyn: Bahreyn Nişanı Birinci Sınıf Üyeliği (2003)[16]
•  Kanada: Honorary Companion of the Kanada Nişanı (CC, 2005)[17]
•  Kanada: Kanada Parlamentosu'na hitabeti (2014)
•  Komorlar: Yeşilay Nişanı Büyük Haçı (1966)[16]
•  Fransa: Légion d'honneur Komutanı (1990)[16]
•  Fransa: Order of Arts and Letters Komutanı (2010)[16]
•  Fransa: Grand Mécène (Büyük Patron) ve Grand Donateur (Büyük Yardımsever), Paris (2009)
•  İran İran Şahı İmparatorluk Taç Nişanı Büyük Kordonu (1967)[16]
•  İtalya: İtalyan Hükûmeti Hüner Nişanı Büyük Haç Şövalyesi. (Bu nişanı alan ilk Müslüman oldu.) (1977)[16]
•  İtalya: Emek Hüner Nişanı Şövalyeliği (1988)[16]
•  Fildişi Sahili: Büyük Haç Milli Nişanı (1965)[16]
•  Kenya: Altın Yüreklik Nişanı Şefi (2007),[16][18]
•  Madagaskar: Madagaskar Cumhuriyeti Büyük Nişanı Büyük Haçı (1966)[16]
•  Mali: Mali Milli Nişanı Büyük Haçı (2008)[16]
•  Moritanya: Milli Hüner Nişanı Komutanı (1960)[16]
•  Fas: Taht Nişanı Büyük Kordonu (1986)[16]
•  Pakistan: İmtiyaz Nişanı (NI, 1970)[16]
•  Pakistan: Pakistan Nişanı (NPk, 1983)[16]
•  Portekiz: Prens Henri Nişanı Büyük Haçı (GCIH, 1960)[16]
•  Portekiz: Hüner Nişanı Büyük Haçı (GCM, 1998)[16]
•  Portekiz: İsa Nişanı Büyük Haçı (GCC, 2005)[16]
•  Senegal: Milli Arsan Nişanı Büyük Memuru (1982)[16]
•  İspanya: Sivil Hüner Nişanı Büyük Haçı (1991)[16]
•  Tacikistan: Arkadaşlık Nişanı Ödülü (1998)[16]
•  Birleşik Krallık: Britanya İmparatorluk Nişanı Komutan Şövalyesi (KBE, 2003),[16][19]
•  Yukarı Volta: Yukarı Volta Milli Nişanı Büyük Haçı (1965)[16]
•  Zanzibar: Zanzibar Sultanlığı'nın Parıldayan Yıldızı Nişanı Büyük Haçı (1957)[16]

Fahri doktoraları

•  Kanada: Fahri Hukuk Doktora - LL.D. derecesi, McGill University (1983)
•  Kanada: Fahri Hukuk Doktora - LL.D. derecesi, McMaster Üniversitesi (1987)
•  Kanada: Fahri Hukuk Doktora - LL.D. derecesi, Toronto Üniversitesi (2004)
•  Kanada: Fahri Hukuk Doktora - LL.D. derecesi, Alberta Üniversitesi (2009)
•  Kanada: Fahri Üniversite Doktoru derecesi, Ottawa Üniversitesi (2012)
•  Kanada: Mukaddes İlimler Fahri Doktora derecesi, Toronto Üniversitesi (2013)
•  Mısır: Fahri D.H.L. derecesi, Kahire Amerikan Üniversitesi (2006)
•  İrlanda: Fahri Hukuk Doktora - LL.D. derecesi, İrlanda Milli Üniversitesi (2008)
•  Kırgızistan: Osh Devlet Üniversitesi Fahri Profesörlüğü (2002)
•  Lübnan: Fahri D.H.L. derecesi, Beyrut Amerikan Üniversitesi (2005)
•  Mali: Fahri Hukuk Doktora, Sankore Üniversitesi (2008)
•  Pakistan: Fahri Hukuk Doktora - LL.D. derecesi, Peşaver Üniversitesi (1967)
•  Pakistan: Fahri Hukuk Doktora - LL.D. derecesi, Sindh Üniversitesi (1970)
•  Portekiz: Fahri Doktora, Évora Üniversitesi (2006)
•  Tacikistan: Fahri Hukuk Doktora - LL.D. derecesi, Khorugh Devlet Üniversitesi (1995)
•  Birleşik Krallık: Fahri Edebiyat Doktora derecesi, Londra Üniversitesi (1989)
•  Birleşik Krallık: Fahri Hukuk Doktora - LL.D. derecesi, Galler Üniversitesi (1993)
•  Birleşik Krallık: Fahri İlahiyat Doktora derecesi, University of Cambridge (2009)[20]
•  ABD: Fahri Hukuk Doktora - LL.D. derecesi, Brown Üniversitesi (1996)
•  ABD: Fahri Hukuk Doktora - LL.D. derecesi, Harvard University (2008)[21]

Ödülleri

•  Kanada: Ottawa Şehrinin Anahtarları (2005)[16]
•  Kanada: Fahri Kanada Vatandaşlığı (2009)[22]
•  Kanada: Altın Madalya, Kanada Kraliyet Mimarî Enstitüsü (2013)
•  Fransa: Gümüş Madalya, Académie d'Architecture (1991)[16]
•  Fransa: Şeref Nişanı, Uluslararası Mimarlar Birliği (2001)[16]
•  Fransa: Assosiye Yabancı Üye, Académie des Beaux-Arts (2008)[16]
•  Fransa: Yılın Filantropik Girişimcisi, by Le Nouvel Economiste, Paris (2009)[16]
•  Almanya: Die Quadriga Ödülü, (2005)[16]
•  Almanya: Tutzing Evangelik Akademisi Hoşgörü Mükafatı (2006)[16]
•  İtalya: [Arzachena Şehri Şeref Yurttaşı (Sardinia) (1962)[16]
•  İtalya: Altın Civa Ad Personam Ödülü (1982)[16]
•  İrlanda: ITBA Özel Tanınma Ödülü, Kildare Kontu (2012)
•  Fildişi Sahili: Abidjan Hüryurttaşı ve Abidjan Şehrinin Anahtarları (1960)[16]
•  Ürdün: Dünya'daki en etkili 500 Müslüman'dan biri, Kraliyet İslam Stratejik Araştırma Merkezi, (2009)
•  Ürdün: Dünya'daki en etkili 500 Müslüman'dan biri, Kraliyet İslam Stratejik Araştırma Merkezi, (2010)
•  Ürdün: Dünya'daki en etkili 500 Müslüman'dan biri, Kraliyet İslam Stratejik Araştırma Merkezi, (2011)
•  Ürdün: Dünya'daki en etkili 500 Müslüman'dan biri, Kraliyet İslam Stratejik Araştırma Merkezi, (2012)
•  Ürdün: Dünya'daki en etkili 500 Müslüman'dan biri, Kraliyet İslam Stratejik Araştırma Merkezi, (2013)
•  Kazakistan: Barış ve İlerleme Kazakistan Devlet Ödülü (2002)[16]
•  Kazakistan: Kazakistan Şeref Eğitmeni (2008)[16]
•  Kenya: Kisumu Şehri Şeref Yurttaşı (1981)[16]
•  Madagaskar: Majunga Şehrinin Anahtarları (1966)[16]
•  Mali: Timbuktu İslam Ümmeti Şehri Şeref Yurttaşı (2003)[16]
•  Mali: Timbuktu Belediyesi Şeref Yurttaşı (2008)[16]
•  Monako: "Deniz Şahsiyeti", Monako Prensi Albert tarafından. (1999)
•  Pakistan: Fahri Albaylık, Pakistan Ordusu Altıncı Alayı (1970)[16]
•  Pakistan: Lahor Şeref Yurttaşı ve Lahor Şehrinin Anahtarları (1980)[16]
•  Pakistan: Fahri Üyelik, Pakistan Tıp Teşkilatı, Sindh (1981)[16]
•  Pakistan: Karaçi Şehrinin Anahtarları (1981)[16]
•  Pakistan: Fahri Fellowship, Pakistan Operatör Hekim ve Fizik Tedavi Kolleji (CPSP) (1985)[16]
•  Portekiz: Lizbon Şehrinin Anahtarları (1996)[16]
•  Portekiz: Beşerî Bilimler Sınıfı Yabancı Üyesi, Lisbon Bilim Academisi (2009)[16]
•  Portekiz: Avrupa Konseyi 2013 Kuzey-Güney Mükafatı (2014)
•  Rusya: Rusya Müftüleri Konseyi Devlet Sektörü Başkanlığı tarafından Dünya'daki en etkili 15 Müslüman önderden birisi seçildi. (2012)
•  İskoçya: Andrew Carnegie Filantropi Madalyası (2005)[16]
•  İspanya: Consejo Superior de los Colegios de Arquitectos de España Altın Madalyası.
•  İspanya: Granada Şeref Misafiri (1991)[16]
•  İspanya: Granada Fahri Yurttaşı (1991)[16]
•  İspanya: Granada Kenti Altın Madalyası (1998)[16]
•  İspanya: Kraliyet Toledo Vakfı Ödülü (2006)[16]
•  İsveç: Archon Ödülü, Uluslararası Hemşirecilik Şeref Topluluğu, Sigma Theta Tau Enternasyonal (2001)[16]
•  Tanzanya: Darüsselam Fahri Yurttaşı (2005)[16]
•  Birleşik Krallık: Uluslararası Altın Civa “AD PERSONAM” Ödülü (1982)[16]
•  Birleşik Krallık: Fahri Fellowship, Royal Institute of British Architects (1991)[16]
•  Birleşik Krallık: Andrew Carnegie Filantropi Madalyası (2005)[16]
•  Birleşik Krallık: Onuncu Peter O'Sullivan Ödülü, Savoy, London (2006)[16]
•  Birleşik Krallık: David Rockefeller Köprüleme Önderlik Mükafatı (2012)
•  ABD: Mimarîde Thomas Jefferson Anıtı Vakfı Madalyası, University of Virginia (1984)[16]
•  ABD: Amerikan Mimarlar Enstitüsü'nin Enstitüsünün Şerefi (1984)[16]
•  ABD: Amerikan Mimarlar Enstitüsü'nün Fahri Üyesi (1992)[16]
•  ABD: Yabancı Şeref Üyesi, Amerikan Sanat ve Bilimler Akademisi (1996)[23]
•  ABD: Hadrian Ödülü, Dünya Anıtlar Vakfı (1996)[16]
•  ABD: Kültür ve Diplomasi hakkındaki Beyaz Saray Konferansında Panelist (2000)
•  ABD: Vincent Scully Mükafatı, (National Building Museum) (2005)[16]
•  ABD: Austin Şehrinin Anahtarları (2008)[16]
•  ABD: Şehircilik Geliştirilmesi Alanında İleri Görüşlü Liderlerlere verilen ULI J.C. Nichols Mükafatı, Los Angeles (2011)[16]
•  ABD: Kaliforniya San Fransisko Üniversitesi Madalyası, Üniversitenin verdiği en yüksek şeref unvanı, San Francisco (2011)
•  ABD: Dünya'nın en güçlü 500 adamından birisi, Foreign Policy (2013)
•  Özbekistan: Semerkant Anahtarlarıyla birlikte kendisine sunulan Semerkant Şeref Yurttaşlığı unvanı. (1992)[16]

Ayrıca bakınız

• Nizârî İmâmiyyesi Temsil Heyeti
• Meymun el-Kaddah
• Elemût Bölgesi
• Elemût Kalesi
• Hasan Sabbah
• Haşhaşiler

Dış bağlantılar

• www.ismaili.net
• Biyografi-Aga Khan Development Network
• Prens Kerim Ağa Han IV (1376/1957....)

Kaynakça

1. Edwards, Anne (1996). Throne of Gold: The Lives of the Aga Khans, New York: William Morrow and Company. ISBN 0-00-215196-0
2. "Prince Wants Yasmin Back", AP, October 31, 1953. Accessed June 13, 2009.
3. "Rita Says No to Million", Sydney Morning Herald, September 13, 1953. Accessed June 13, 2009.
4. Harriman, Pamela (30 Mayıs 2005). "Lives and Loves: Pamela Harrima". The Scotsman, p. S2.
5. Hollingsworth, Mark (Mart 2011). "Aga in Waiting" (PDF). ES Magazine. 3 Eylül 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012.
6. Alleyne, Richard (9 Ekim 2004). "A very discreet divorce for the Aga Khan and his wife". The Telegraph. Londra. Erişim tarihi: 7 Aralık 2011.
7. MacDonald, Marianne (11 Kasım 1995). "Aga Khan fails to stop former wife's jewellery sale". The Independent. Londra. Erişim tarihi: 7 Aralık 2011.
8. "Princess Inaara Foundation". 12 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2014.
9. Leppard, David; Winnett, Robert (21 Kasım 2004). "Aga Khan faces the $1 billion divorce". The Sunday Times. Londra. 20 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2008.
10. Samuel, Henry (12 Ocak 2012). "The Aga Khan, the alleged affair with an air hostess and the $75 million divorce settlement". Sydney Morning Herald. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012.
11. Kay, Richard. "Third time lucky for Aga Khan?". Londra: Daily Mail. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012.
12. "Aga Khan appeals wife's bumper divorce payout". AFP. 7 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012.
13. Pendleton, Devon; Serafin, Tatiana; von Zeppelin, Cristina (17 Haziran 2009). "In Pictures: World's Richest Royals: Prince Karim Al Husseini, Aga Khan". Forbes. Erişim tarihi: 26 Kasım 2013.
14. Daftary, Farhad (2007). The Ismailis: Their History and Doctrines (2nd edition). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-35561-5.
15. "Bombay High Court:Haji Bibi vs H.H. Sir Sultan Mahomed Shah 1 September 1908". Russell, High Court of Bombay. 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2012.
16. "List of honours". 6 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2014.
17. "Aga Khan, C.C. – Order of Kanada". 22 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2006.
18. Kenya: Country Honours Aga Khan (Page 1 of 1) 11 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – website allAfrica.com
19. London Gazette, Sayı 57155, sahife 24, 31 Aralık 2003.
20. Eight hundred year-old Cambridge University awards Mawlana Hazar Imam an honorary degree 7 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Theismaili.org.
21. "Arşivlenmiş kopya". 26 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2014.
22. url=http://www.parl.gc.ca/HousePublications/Publication.aspx?Language=E&Mode=1&Parl=40&Ses=2&DocId=4012641#SOB-2849627%7Ctarih=2009-06-19%7Chouse=House 7 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. of Commons
23. "Book of Members, 1780–2010: Chapter A" (PDF). American Academy of Arts and Sciences. 10 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2011.