İsnâaşeriyye
İmamîye-i İsnâ‘aşer’îyye ya da Onikiciler (İmamî Şiîlik, Arapça: اثنا عشرية, "Athnā‘ashariyyah" / "Ithnā‘ashariyyah"), On İki İmam'a inanan Onikicilik mensuplarını tanımlamak için kullanılan tabir. On İki İmama inanmalarından dolayı (Onikicilik/On İki İmamcılık) olarak adlandırıldıkları da olur.
|
|---|
 |
|
|
|
Kutsal kadınlar
|
 İslam portali |
|
Şiilik ile ilgili bir dizindir. |
|---|
| On Dört Masum |
| İnanç esasları |
| Diğer esaslar |
|
| İbadetler ve inançlar |
| Kutsal şehirler |
| Fikir kaynakları |
|
| Tarikatlar ve mezhepler |
| Hadis külliyatı |
|
| Diğer |
|
|
İslam portali |
İsnâaşeriyye mensupları
Aleviler, Caferiler, Kızılbaşlar, Kalenderiler, Nimetullahiler ve Bektaşiler gibi tarikat gruplarının hepsi İsnaaşeriyye mensubudur. Ayrıca İsmaililer İmameti kabul etmelerine rağmen İmamların 12 tane olmadığını ve sıralarının değişik olduğunu iddia ederler.
İsnâaşeriyye mezhebinden olanlar, imamlara inanç gibi Şiilik inancının birçok öğretilerini ilişkin mezheplerle paylaşsalar da İsmaililer ve Zeydiler ile imam sayısında uyuşmazlar. Ayrıca imamların teselsülü konusunda da birleşemezler. Genel olarak imamın tanımı ve rolü konusunda da farklı görüşleri bulunmaktadır.
Genel bakış
Sünnilik ve Şiilik arasındaki farklılık, Şiiliğin Muhammed'den sonra ilk yöneticinin hem peygamberin vasiyetiyle, hem de ilahî seçimle Ali bin Ebu Talib olması gerektiğine inanılmasıdır. İsnaaşeriyye'de son imam olan Muhammed Mehdi'nin çocukken kaybolup bugün gayba halinde bulunduğu ve ilerde tekrar Mehdi olarak Dünya'ya geleceğini kabul ederler. Takriben Şiilerin %85’i Onikici olup Şii Müslüman denirken genelde İsnaaşeriyye'den olanlar kastedilir.
İsnaaşeriyye inancına göre;
- İslâm peygamberi Muhammed'in kızı Fâtıma ve dâmâdı Ali'nin soyundan gelen On İki İmam kanalıyla ulaşan sözleri hadis olarak kabul eder ve bunları en güvenilir olarak görürler. Hadis anlayışlarının, Sünnî anlayıştan farkı şudur ki; bir hadisin sahih olup olmadığına, rivayet eden kişinin Ehl-i Beyt soyundan gelip gelmediğine bakılarak karar verirler. Bu yönüyle Sünnilerce sahih kabul edilen Kütüb-ü Sitte'yi genellikle esas almazlar, bunun yerine Kütüb-i Erbaa'ya önem verirler.
- Bilhassa İslâm peygamberi Muhammed'in kuzeni, dâmadı ve peygamberin ilk hanımı olan Hatîce'den sonra İslâm'ı ikinci olarak kabul eden, Ehl-i Beyt'in başı ve peygamberin bugüne kadar gelen soyunun tek babası olan Ali'nin teselsülünü Sünnîlerin hilâfına Hilâfetin yerine esas kabul ederler. Onlara göre Ali, Müslümanların çoğunluğunca kabul edilen dördüncü halife olmaktan ziyade ilâhî tasdik edilmiş ilk imâmdır. Bu imâmlara "İlâhî Halîfeler" de derler.
- Fıkıh usûlü olarak kıyas yerine aklı kabul ederek içtihadı önemserler.
- Raşid halifeler yani Dört Halife içinde kabul gören ilk üç halife olan Ebu Bekr-i Sıddık, Ömer bin Hattab ve Osman bin Affan'ın halifeliklerinin hak olmadığını ama bu yüzden de onların kafirlikle suçlanamayacaklarını kabul ederler.[1][2]
- Muhammed'i ve kızı Fatıma Zehra'nın yanı sıra Oniki imam'ın da mâsum ve yanılmaz olduklarına inanılır.
İsnâaşeriyye mezhebinin yaygın olduğu yöreler
İmamîye-i İsnâ‘aşer’îyye inancı Azerbaycan, Bahreyn, Lübnan, Irak ve İran’da çoğunlukça benimsenir. Arnavutluk, Suriye ve Türkiye’deki Alevîler, kendilerini Onikici saysa da ana görüşten önemli ölçüde ayrılan inançları vardır. Onikicilik inancı Afganistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Nijerya, Hindistan,[3][4][5][6][7] Katar, Kuveyt, Pakistan ve Tanzanya’da da büyük azınlıklarca kabul edilir. Daha küçük azınlıklar, Avrupa ve Amerika’nın yanı sıra Endonezya, Gana, Kenya, Malezya, Mısır, Senegal, Sudan, Suudi Arabistan,[8] Umman, Yemen gibi Dünya’nın birçok başka ülkesinde mevcuttur.
İmamîye-i İsnâ‘aşer’îyye (İmamî Şiîlik) mezhebinin diğer Şiî mezhepler arasındaki konumu
Kaynakça
- Şia'ya göre Hz Ali, Ebubekir ve Ömer'e karşı nasıl bir tavır takınmıştır? - caferilik.com
- Şia neden sahabelere ve halifelere lanet eder? - caferilik.com
- "Shia women too can initiate divorce". The Times of India. 6 Kasım 2006. 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2010.
- "Talaq rights proposed for Shia women". Daily News and Analysis, www.dnaindia.com. 5 Kasım 2006. 8 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2010.
- "Obama's Overtures". The Tribune. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2010.
- "Imperialism and Divide & Rule Policy". Boloji. 13 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2010.
- "Ahmadinejad on way, NSA says India to be impacted if Iran 'wronged by others'". Indian Express. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2010.
- International Crisis Group. The Shiite Question in Saudi Arabia, Middle East Report No. 45, 19 September 2005 17 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- Muhammed Ebû Zehra: Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (Câ’bir, i’tikad ve imân esasları konusunda Câ’fer-i Sâdık’tan ders almış ve onun i’tikadını benimsemiştir. Câ’bir bin Hayyân, Câf’er-i Sadık’ın îlmini topladığı beşyüz risâlesini bir araya getirerek tek bir kitâp halinde yayınlamıştır. Câ’bir bu risâlelerin, kendisinin Câf’er-i Sadık’tan edindiği feyz ve ilhâmlar sayesinde teşekkül ettiğini belirtmiştir.)
- Muhammed Ebû Zehra, Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (İmâm Câ’fer’in Allah’ın mevcûdiyetini bilme gayesi için Kozmoloji ilmiyle uğraştığını bildiren deliller vardır. Elde ettiği bilgileri Allah’ın vahdaniyetini ispat etmek amacıyla kullanmıştır. Bu konuda, İmâm Câ’fer-i Sadık, Kur'an’in evren ve tabiât hakkında bilgiler vererek insanları düşündürme methodunu uygulamıştır. Mufaddal bin Amra’ya yazdırdığı “Risalet-ût Tevhîd” adlı kitabında tabiât olaylarının insanın hizmetine sunulmuş olduğunu öne sürerek, hepsinin bir yaratıcının eseri olması gerekliliği hakkında yürüttüğü fikirlerini savunmuştur.)