Çandarlılı Autolycus

Çandarlılı Autolycus (Grekçe: Αὐτόλυκος ὁ Πιταναῖος; yaklaşık MÖ 360-290) bir Yunan astronomu, matematikçi ve coğrafyacı.

Çandarlılı Autolycus
Doğumu yaklaşık MÖ 360
Pitane (Çandarlı), Küçük Asya
Ölümü yaklaşık MÖ 290
Çağı Helenistik Dönem
Bölgesi Antik Yunan
İlgi alanları Matematik, astronomi, coğrafya

Hayatı

Autolycus, Küçük Asya'da İyonya'da bir Aeolis kasabası olan Pitane'de doğdu (Çandarlı, İzmir'in Dikili ilçesine bağlı bir mahalle.). Aristoteles'in çağdaşı olmasına ve eserlerinin MÖ 335-300 yılları arasında Atina'da tamamlanmış görünmesine rağmen, kişisel hayatı hakkında hiçbir şey bilinmemektedir. Öklid, Autolycus'un bazı çalışmalarına atıfta bulunur ve Autolycus'un Arcesilaus'a matematik öğrettiği bilinmektedir.

Çalışmaları
Hareketli Küre Üzerine (Latince), Roma, 1587

Autolycus'un günümüze ulaşan ve hayatta kalan eserleri;

  • Hareketli Küre Üzerine (İngilizce: On the Moving Sphere, Grekçe: Περὶ κινουμένης σφαίρας) ve
  • Yükselme ve Ayarları Üzerine (İngilizce: On Risings and Settings, Grekçe: Περὶ ἐπιτολῶν καὶ δύσεων)

başlıklı küreler ve gök cisimleri hakkındaki kitaplardır. Autolycus'un eserleri 16. yüzyılda Maurolycus tarafından çevrildi.

“Hareketli Küre Üzerine” adlı kitabın, antik Yunanistan'dan günümüze ulaşan ve tamamen korunmuş olan en eski matematiksel eser olduğuna inanılmaktadır. Autolycus'un bu eseri önceki tüm Yunan matematik çalışmalarından, bu eserlerin daha sonraki özetlerinden, bu eserler hakkındaki yorumlar veya açıklamalarından oluşmaktadır.[1] Bu eserin hayatta kalmasının bir nedeni, başlangıçta yaygın olarak kullanılan "Küçük Astronomi" [2] adlı koleksiyonun bir parçası olması ve 9. yüzyılda Arapçaya çevrilerek korunmuş olmasıdır. Bu eser Avrupa'da kaybolmuş, ancak 12. yüzyılda Haçlı Seferleri sırasında geri getirilmiş ve Latinceye tekrar çevrilmiştir.[3] Autolycus, bu eserde bir kürenin özelliklerini ve hareketini inceledi. Çalışma basittir ve tam olarak orijinal değildir, çünkü yalnızca gökbilimcilerin ihtiyaç duyacağı küreler üzerine temel teoremlerden oluşur, ancak teoremler açıkça ifade edilmiş ve kanıtlanmıştır. Bu nedenle, temel önemi, onun zamanında, günümüzde klasik Yunan geometrisinin tipik bir örneği olarak kabul edilen, geometride iyice yerleşik bir ders kitabı geleneğinin olduğunu göstermesidir. Teorem ifadesi açıkça ifade edilir, kanıtın yanında yapının bir şekli verilir ve son olarak bir sonuç açıklaması yapılır. Dahası, onun zamanında (MÖ 320 civarı) hangi teoremlerin iyi bilindiğine dair ipuçları vermektedir.[2] İki yüz yıl sonra Theodosius, muhtemelen Eudoxus tarafından yazılmış, Öklid öncesi bazı ders kitaplarında bu eser ile ortak bir kökene sahip olduğuna inanılan bir kitap olan Sphaerics'i yazmıştır.

Astronomide, Autolycus, “Yükselme ve Ayarları Üzerine” adlı kitabında, gök cisimlerinin yükselişi ve yerleşimi arasındaki ilişkiyi inceledi. İkinci kitap aslında ilk kitabının daha kaliteli bir genişlemesidir. "Yükselen ve batan herhangi bir yıldız daima ufukta aynı noktada yükselir ve batar" diye yazmıştır. Autolycus, büyük ölçüde Eudoxus'un astronomisine dayanıyordu ve Eudoxus'un ortak merkezli (homosentrik) küreler teorisinin güçlü bir destekçisiydi.

Aydaki kraterlerden birisine onuruna Autolycus krateri adı verildi[4].

Notlar
  1. Boyer (1991). "The age of Plato and Aristotle".A History of Mathematics. s.97.
  2. Boyer (1991). "The age of Plato and Aristotle".A History of Mathematics. s.97–98.
  3. "Theodosius of Bithynia".,encyclopedia.com/doc/1G2-2830904281.html
  4. https://planetarynames.wr.usgs.gov/Feature/493

İlave Okumalar
  • Sajjad Nikfahm-Khubravan & Osama Eshera, (2019), The Five Arabic Revisions of Autolycus’ On the Moving Sphere (Proposition VII), Tarikh-e Elm, Vol. 16(2) (2019), ss. 7-71, Makale
  • William Samuel Fletcher Young, (1969), Autolycus of Pitane
  • Alan C. Bowen, (2012), Autolycus of Pitane, https://doi.org/10.1002/9781444338386.wbeah21059

Kaynakça
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.