Batı Hiung-nu
Batı Hun (Çince: 西匈奴 pinyin: xī xiōng nú; M.Ö. 56 - 36), Hun'nun tanhu sülalesinden Çiçi Tanhu (郅支單于 zhìzhī dānyú ; taht M.Ö. 56 - 36)'nun batıya kayarak kurduğu yönetim.
西匈奴 xī xiōng nú Batı Hun | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| M.Ö. 56-M.Ö. 36 | |||||||||
| Yaygın diller | Hun Türkçesi | ||||||||
| Hükûmet | Konfederasyon | ||||||||
| Hakan | |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
• Kuruluşu | M.Ö. 56 | ||||||||
• Dağılışı | M.Ö. 36 | ||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Kazakistan Kırgızistan | ||||||||
| Türk tarihi |
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ
|
| Moğol tarihi |
Hanlıklar
Günümüzde Moğollar
|
Hun'ların başında bulunan Ho-han-ye Tanhu (呼韓邪單于 hūhánxié dānyú)'nin ekonomik sıkıntıları da neden göstererek Çin egemenliğine girmek istemesi kardeşi Çiçi tarafından "atalarına saygısızlık" olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle Hun, M.Ö. 46 yılında Çiçi ve Ho-han-ye kardeşler arasında Doğu Hun ve Batı Hun olmak üzere ikiye ayrıldı. Batı Hun'u Çiçi, Doğu Hun'u Ho-han-ye yönetti.
Batı Hun'ların başında bulunan Çiçi'nin Çin'e karşı verdiği mücadelede kısa bir süre sonra başarısız olduğu görülmüştür. Zira Çiçi, Çin ile mücadelede eski Hiungnu savaş taktiklerini bırakarak bir şehir kurup burayı kale haline getirerek savunma savaşı yapmayı yeğlemiştir. Bu kendisinin birinci hatasıdır. Yenilgisinde etkili olan diğer hata ise emri altında bulunan askerlere çok sert davranmasıdır.
Ho-han-ye'nin ölümünden sonra M.S. 46 - 48 yıllarında Doğu Hun Panu ve yeğeni Pi'nin taht kavgasına sahne oldu.
Çiçi yönetimindeki Hun'lara daha sonra Kuzey Hun'ların dağılmasıyla batıya göç eden Kuzey Hun kabileleri de katılmıştır.
Çiçi'nin Çin kayıtlarındaki sözleri
Ho-han-ye'nin Çin egemenliğine girme politikasına karşı çıkan Çiçi, bağlı kabileleriyle birlikte Issık Gölü ve çevresine çekilmiştir.
Çiçi han MÖ 43 yılında Vatan atalarımızdan torunlarımıza verilmek üzere bize emanet edilmiş kutsal topraklardır. Onursuz bir yaşam uğruna terk edilemez. sözleriyle tarihe geçmiş bir imparatordur.
Literatürde meydana gelen karışıklık
Türk tarih literatüründe üç tane "Batı Hun İmparatorluğu" ismine rastlanmaktadır.
- 1. 16 Büyük Türk devleti içerisinde sayılan "Batı Hun İmparatorluğu"; Türkiye Cumhuriyeti'nin literatüründe, hiçbir zaman batıda kalmamış bu yönetim "Batı Hun" olarak adlandırılmakta ve Kuzey Hun'nun ilk tanhu'su olan Panu, Güney Hun'nun ilk tanhu'su olarak gösterilmektedir.
- 2. Asıl Batı Hun; Çiçi'nın yönettiği Batı Türkistan'ı kapsayan kısa ömürlü devlettir.
- 3. Avrupa'daki Hun İmparatorluğu da Batı Hun (Avrupa-Batı kastedilerek) olarak bazı kaynaklarda ifade edilmektedir.
Kaynakça
Hun Soyağacı
| Hiung-nu'lar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Büyük Hun İmparatorluğu Hiung-nu (Toman, Motun) (MÖ220 - MÖ46) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Batı Hiung-nu (Çi-Çi (Tangu)) (MÖ46-MÖ36) | Hiung-nu (Ho-han-ye) (MÖ46 - MS48) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kuzey Hiung-nu (Panu) (MS48 - 156) | Güney Hiung-nu (Pi) (MS48 - MS216) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hun İmparatorluğu (tartışmalı) | Ak Hun İmparatorluğu (tartışmalı) | Beş Hu On Altı Krallık (MS309 - MS439) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||