Köprülü Mehmed Paşa
Köprülü Mehmet Paşa, (d. 1578 - ö. 31 Ekim 1661) IV. Mehmed döneminde 1656-1661 yılları arasında Osmanlı Devleti'nin sadrazamlığını yapmış Osmanlı devlet adamıdır.
| Köprülü Mehmed Paşa | |
|---|---|
 | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 15 Eylül 1656 - 31 Ekim 1661 | |
| Hükümdar | IV. Mehmed |
| Yerine geldiği | Boynuyaralı Mehmed Paşa |
| Yerine gelen | Köprülü Fazıl Ahmed Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1578 Roshnik |
| Ölüm | 31 Ekim 1661 Edirne |
| Yattığı yer | Divanyolu |
| Çocuk(lar) | Köprülü Fazıl Ahmed Paşa ve Köprülü Fazıl Mustafa Paşa |
Olaylı bir dönemde Osmanlı Devleti'ni idare etmiştir. Kargaşaların etkisini azaltarak devlete yeniden eski itibarını kazandırabilmiştir. IV.Mehmet tahta geçtiğinde henüz 7 yaşında olduğu için yönetimde Valide Kösem Sultan ve Valide Turhan Sultan daha çok söz sahibi olmuştur. Aralarında geçen entrikalar ve sonucunda Kösem Sultan'ın öldürülmesi ile durum karmakarışık bir hal almıştır. Köprülü Mehmet Paşa bu dönemde sadrazam olmuştur. Köprülü Mehmet Paşa'nın Katip Çelebi'nin risalelerini göz önünde bulundurarak katı davranışlar sergilediği düşünülmektedir. Zira Katip Çelebi yazılarında tahta "eli kılıçlı" (Sahib-üs Seyf) bir yönetici geçmelidir demiştir.
Yaşamı
Mehmet Paşa, 1578'de Arnavutluk'un Berat Sancağının Roshnik köyünde doğmuştur. Babası Vezirköprü eşrafındandı. Gençliğinde İstanbul'a getirilerek saraya alındı. Has odalı Hüsrev Ağa'ya bağlanarak, büyük odalı zümresine dahil oldu. Sonra Hazine-i Amire'de vazife aldı. Kemankeş Kara Mustafa Paşa'nın zamanında Mirahorluk payesi aldı. Daha sonra Mirmiranlıkla Şam'a vali tayin edildi. 1650'de Kubbealtı veziri oldu. Aynı sene içerisinde on yedi gün Anadolu Eyaleti valiliği yaptı.[1] Sadrazam Gürcü Mehmet Paşa'nın garazına uğradı ve bu yüzden rütbesi alınarak Köstendil'e sürüldü.
İpşir Mustafa Paşa'nın himayesi ile Trablus'a vali tayin edildi. Eskişehir'de karşılaştığı Boynueğri Mehmet Paşa ile birlikte İstanbul'a döndü.
Bu esnada ülkedeki iç karışıklıklar artmıştı. Adalet sistemi ve devlet düzeni bozulmuştu. Ordudaki disiplin bozulmuş, askerler ahaliyi rahatsız etmeye başlamışlardı. Henüz çocuk olan IV. Mehmet'in duruma hakim olması mümkün değildi. Annesi Turhan Valide Sultan saltanat naipliği yapıyordu.
İstanbul'da bulunan Köprülü Mehmet Paşa ise; yakın dostlarından Mimar Kasım Ağa, şair ve müzisyen Solakzade Mehmet Hemdemi Efendi ve Evliya Çelebi ile sohbet ediyor, devlet idaresi hakkındaki fikirlerini açıklıyordu. Mütevazı fıtratıyla tanınan, mevki ve makamda gözü bulunmayan Mehmet Paşa, devletin içerisinde olduğu durumdan ıstırap duyuyor ve yakın arkadaşlarına devletin kurtarılması için yapılması gerekenleri anlatıyordu.
Turhan Valide Sultan'ın müşavirlerinden olan Mimar Kasım Ağa, Köprülü'nün fikirlerini Valide sultana anlatmış ve Köprülü'yü Sadrazam olarak tavsiye etmişti.
Valide Sultan Köprülü ile görüştü ve onu sadrazam yapmak istediğini bildirdi. O esnada 78 yaşında olan Köprülü, kendisine geniş yetkiler verildiği ve aleyhine hile koparanların sözlerine itibar edilmeyeceğine söz verildiği takdirde sadâreti kabul edeceğini bildirmiş ve kendisine çok geniş yetkilerin verilmesi üzerine 15 Eylül 1656'da sadrazamlığı kabul etmişti.
Mehmet Paşa idareyi ele alır almaz derhal iç karışıklıkları bastırma yoluna gitmiş ve suçluları birer birer yakalatıp cezalandırmıştır. IV. Murat gibi ordu intizam altına alınmadan devletin kargaşadan kurtarılamayacağına ve huzurun temin edilemeyeceğine inanan Mehmet Paşa, orduda düzeni bozanları tasfiye ederek disiplini kurmaya muvaffak oldu.
İstanbul'da ki karışıklıklarda, yeniçeri kıyafetine soktuğu Hristiyanlar vasıtası ile Müslüman ahaliyi zarara uğratan Rum patriğini idam ettirdi.
İstanbul'daki ulema sınıfı arasındaki kargaşalığı önledi ve bu sınıfın huzurla hizmet görür hale gelmelerini sağlamıştır.
Devlet bünyesinde asayişi muhafaza edip, huzur ve intizamı ikame ettikten sonra orduyu toplayarak sefere çıktı. Çanakkale Boğazını kapatmış olan Venediklilerin üzerine yürüdü.
Kaptan Topal Mehmet Paşa'nın denizden, kendisinin karadan yaptığı taarruz neticesinde Venediklileri boğazdan attı ve Venedik işgali altındaki Bozcaada ve Limni adalarını geri aldı.
Ardından, Eflak, Boğdan ve Erdel meselelerini ele aldı. Bu çevrede ki isyanları bastırdı. Anadolu'da ki Abaza Hasan Paşa isyanını da başarıyla bastırdı ve Anadolu'da huzuru temin etti.
1661'de Edirne'de vefat eden Köprülü, İstanbul'a getirilerek Divanyolu'nda ki türbesine defnedildi.
Kendisinden sonra oğulları, Köprülü Fazıl Ahmet Paşa ve Köprülü Fazıl Mustafa Paşa sadrazam olarak devlete hizmet etmişlerdir.
Yenilik Hareketleri
- Orduyu disiplin altına aldı.
- Devlet hazinesindeki paraların gereksiz yere harcanmasına engel oldu.
- Çanakkale Boğazı'nda ki Venedik ablukasını kaldırdı.
- Osmanlı Devletine yönelik iç ve dış karışıklıkları bastırdı.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.414-418.
- Tektaş, Nazım. (2009), Sadrâzamlar - Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı. İstanbul: Çatı Kitapları. ISBN 9789758845000
Kaynakça
- Uzunçarşılı, İ.H. Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 163
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Boynuyaralı Mehmed Paşa |
 Osmanlı Sadrazamı 15 Eylül 1656 - 31 Ekim 1661 |
Sonra gelen: Köprülü Fazıl Ahmed Paşa |