Silahdar Mahir Hamza Paşa
Mahir Hamza Paşa (1727, Develi - 30 Nisan 1771, Gelibolu) III. Mustafa saltanatında 7 Ağustos 1768-20 Ekim 1768 tarihleri arasında iki ay on dört gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.[1]
| Silahdar Mahir Hamza Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 7 Ağustos 1768 - 20 Ekim 1768 | |
| Hükümdar | III. Mustafa |
| Yerine geldiği | Muhsinzade Mehmed Paşa |
| Yerine gelen | Yağlıkçızade Mehmed Emin Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1727 Develi |
| Ölüm | 30 Nisan 1771 Gelibolu |
Hayatı
1727 yılında Develi'de doğmuştur ve kentin zenginlerinden olan Mehmet Ağa'nın oğludur.[2] İstanbul'a gelerek 16 yaşında sarayın Helvahane bölümüne kaydoldu ve bir sene sonra yani 1744'te kiler odasına nakil olunup baş kullukçu oldu; burada eğitim gördükten sonra 1749'da Hasoda'ya alındı. Hasoda'da derece derece yükseldi. III. Mustafa'nın Ekim 1757'de cülusunda Hasoda'da peşkir ağalığı görevi yapmaktaydı. 7 Kasım 1757 tarihinde Silahdar Ahıskalı İbrahim Ağa'nın silahdarlık görevinden alınması ile silahdarlığa çıkarıldı.[1]
Bu görevde iken III. Mustafa'nın ilk doğan kızı Hibetullah Sultan da kendisine eş namzedi oldu. 18 Haziran 1759'da Mahir Hamza Paşa vezirlikle Mora muhassallığına tayin edilince vezarete ait bütün levazimat III. Mustafa tarafından ona ihsan olundu. Mora müfassilliğinden sonra 1759 sonunda Selanik sancak beyliğine ve Mayıs 1761'de Silâhdar Mehmet Paşa'nın yerine Rumeli valiliğine getirildi. 1762'de ise oradan Anadolu valiliğine tayin oldu. Bu sırada eş namzedi olduğu Hibetullah Sultan õldü. 29 Nisan 1762'de Mahir Hamza Paşa Silistre'de Özi Eyâletine beylerbeyliğine atandı. Aynı ayın sonlarında Hotin kalesi muhafızlığı ile Hotin ve Çorum sancakları verildi. 1763'te Niğbolu Sancağıyla Vidin muhafızlığı görevine getirildi. Ağustos 1764 ortalarında Köstendil sancağı ile birlikte Hotin muhafızlığına tekrar nakledilmesi için tayin çıkarıldı. Ama bu nakil bir tenzil sayılabileceği için Mahir Hamza Paşa'nın gücenmesini önlemek amacı ile kendine taltif için bir de ferman gönderildi. Fakat Mahir Hamza Paşa bu yeni görevi kabul etmedi. Bunun üzerine Ocak 1765'te devlet görevlerinden azledildi; vezirlik de üzerinden alınarak sürgün olarak Dimetoka'da oturma cezası verildi.[2]
Fakat bir müddet sonra bu olay sırasında Sadrazam olan Bahir Mustafa Paşa görevden azlolunduktan sonra III. Mustafa'nın ona olan kızgınlığı geçti. Mayıs 1765'te Mahir Hamza Paşa'ya vezirlik rütbesi geri verilerek Selanik sancağına tayin edildi. 1766'da Mısır valiliğine tayini çıktı ama orada pek rahat edemedi. Mısır'da "Şeyh-ul Balad" adı ile efektif olarak yörel idareyi elinde bulunduran Memluklu "Ali Bey el-Kebir" kendisini öldürmekle tehdit etmişti. Burada büyük bir korkuya ve psikolojik şoka uğradı. 27 Nisan 1767'de Halep valiliğine atandı. Oradan da 23 Şubat 1768'de Aydın muhassallığına nakil oldu. Oradan da Haziran 1768'de Anadolu valiliği görevine nakledildi.[2]
1768'de Rusya'ya karşı savaş açılması sorunu ortaya çıktı. Buna Sultan III. Mustafa gayet taraftardı ama Sadrazam Muhsinzâde Mehmet Paşa ve şeyhülislam savaşın yanlısı değildiler. Bu nedenle Sultan, Muhsinzâde Mehmet Paşa'yı sadaretten azletti. Bu savaş hazırlığı yapabilecek tecrübeli vezir olarak 6 Eylül 1768'de Silahdar Mahir Hamza Paşa sadrazamlığa atandı.
Silahdar Mahir Hamza Paşa sadrazam tayininden ancak 46 gün sonra İstanbul'a ulaşabildi. Burada Rusya'ya karşı savaș ile hemen uğraşmaya başladı. Rus elçisi Obreskoff'u Bab-ı Aliye davet ederek harb ilanını kendisine tebliğ etti ve Rus elçisi Obreskoff'u Yedikule'ye hapse gönderdi. Bu sırada devlet ricali ve diğer yüksek devlet memurları sadrazamın bazı doğal olmayan halleri iyice ortaya çıktığı için onun aklî dengesinden şüphelenmeye başladılar. Bu nedenle Sadrazam'ın azli bir zaruret haline gelmişti. 28 gün yaptığı sadaretten sonra 20 Ekim 1768'de Silahdar Mahir Hamza Paşa sadrazamlıktan azledildi. Yerine kalem ve divanda yetişip nişancılığa gelmiş, hiçbir taşra valiliğini yapmamış ve hatta hiç silahlı çarpışma görmemiş Nişancı Yağlıkçızade Mehmet Emin Paşa sadrazam tayin olundu.[1]
Mahir Hamza Paşa emekliye ayrılarak Gelibolu'da sürgüne gönderilme kararı verildi. Üç gün sonra ise affedilip Hanya sancakbeyi olarak görevlendirildi. Gelibolu'dan Hanya'ya gitmek üzere hazırlıklar yapmakta iken 30 Nisan 1771'de Gelibolu'da öldü.[1]
Değerlendirme
Hem yazar hem de âlim, değerli bir kişi idi. Fakat Mısır valisi iken oranın isyancı beylerin kendisini öldürmek için tehdit etmeleri üzerine, korkarak bir psikolojik şok geçirmiştir. Bu şokun psikolojik şahsiyetine çok etkisi olduğu sonradan sedareti sırasında savaşa karşı gösterdiği dengesiz ve hatta şuursuz hareketlerinin açıklanması için kullanılmıştır.
Valilikleri sırasına hareketleri yörel halk tarafından âdilâne olarak görülmüştü ve halk idaresinden memnun kalmıştı.
Mahir Hamza Paşa'nın devamlı olarak elinin çok açık hatta gayet müsrif olduğu belirtilmektedir. Resmî Ahmed, Hulâsatü'l-İtibar adlı eserinde, Mahir Hamza Paşa'in sadrazam olup İstanbul'a geldiğinde hasta ve aklı dengesinin bozuk olduğunu belirtmektedir. Babıâlî divanhanesinde Farisî beyitler okuyarak etrafa altın saçtığını açıklar. Pâdişahın huzurunda savaş ilanı dolayısıyla çıktığında onunla iki saat konuşup onun mizacına uygun sözlerle kahramanlık göstererek bir an evvel Davutpaşa ordugahına çıkmak istediğini padişaha bildirmişti. Daha sonra İstanbul'a gelen Kırım hanı Kırım Giray ile birlikte pâdişahın huzuruna çıktığı zaman bu harbe karşı büyük bir sevinç duyduğu edası verdiğini; savaş hazırlığı için hazineden büyük masraflar yapmaya hazır olduğunu belirttiğini ve bu tutumlarının da azledilmesinde önemli rol oynadığını belirtir.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Danişmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
- Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.II s.254-255
- Yayın Kurulu "Mahir Hamza Paşa" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.53 ISBN 975-08-0072-9
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Silahdar Damat Mehmed Paşa |
 Osmanlı Sadrazamı 7 Ağustos 1768 - 20 Ekim 1768 |
Sonra gelen: Yağlıkçızade Mehmed Emin Paşa |