Ahmet Tevfik Okday

Ahmet Tevfik Paşa (soyadı kanunundan sonra Ahmet Tevfik Okday) (11 Şubat 1845, İstanbul - 8 Ekim 1936, İstanbul), Osmanlı devlet adamı ve son Osmanlı sadrazamı.

Ahmet Tevfik Paşa
272. Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi 21 Ekim 1920 - 4 Kasım 1922
Hükümdar	VI. Mehmed (21 Ekim 1920-1 Kasım 1922), Yok (1 Kasım 1922-4 Kasım 1922)
Yerine geldiği	Damat Ferid Paşa
Yerine gelen	Makam kaldırıldı
Görev süresi 11 Kasım 1918 - 3 Mart 1919
Hükümdar	VI. Mehmed
Yerine geldiği	Ahmet İzzet Paşa
Yerine gelen	Damat Ferid Paşa
Görev süresi 13 Nisan 1909 - 5 Mayıs 1909
Hükümdar	V. Mehmed
Yerine geldiği	Hüseyin Hilmi Paşa
Yerine gelen	Hüseyin Hilmi Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	11 Şubat 1845 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	8 Ekim 1936 (91 yaşında) İstanbul, Türkiye
Partisi	İttihat ve Terakki Fırkası
Evlilik(ler)	Elisabeth Tschumi
Çocuk(lar)	İsmail Hakkı Okday Ali Nuri Okday
Dini	Sünni İslam

II. Abdülhamid döneminin Hariciye Nazırı olarak 14 yıl görev yaptıktan sonra II. Abdülhamid ve devamla V. Mehmed saltanatında, 13 Nisan 1909 - 5 Mayıs 1909 tarihleri arasında, VI. Mehmed saltanatında ve İstanbul'un işgal altında bulunduğu dönemde 11 Kasım 1918 - 3 Mart 1919 ve 21 Ekim 1920 - 4 Kasım 1922 tarihleri arasında, üç dönemde (esasen beş dönem) toplam iki yıl dört ay yirmi dokuz gün sadrazamlık yaptı.

Biyografi

Soyu Giray Hanedanı'na dayanan Kırım Tatarı Ferik İsmail Hakkı Paşa'nın oğludur[1]. Subayken askeriyeden ayrılarak Babıali Tercüme Odası'na girdi. 1872'den sonra çeşitli dış görevlerde bulundu, Roma, Viyana, Petersburg, Atina'daki görevlerinden sonra 1885 yılından itibaren on yıl süreyle Berlin'de maslahatgüzar ve büyükelçilik yaptı[1]. 1879 yılında Atina'da Maslahatgüzar olarak görev yaparken bir diplomat ailesinin çocuklarına mürebbiyelik yapan İsviçreli bir köy polisinin kızı Elisabeth Tschumi ile evlendi. Bu evlilikten beş çocuğu oldu[1].

1895 yılında Berlin Sefiri olarak görev yaparken II. Abdülhamid tarafından İstanbul'a çağrılarak Hariciye Nazırlığı görevine atandı. Bu görevini aralıksız olarak 1909 yılına kadar sürdürdü. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Ayan Meclisi üyeliğine atandı.

Birinci sadrazamlık dönemi

31 Mart İsyanı sırasında istifa eden Hüseyin Hilmi Paşa'nın yerine 13 Nisan'ı 14 Nisan'a bağlayan gece sadrazamlığa getirildi[2]. Hüseyin Hilmi Paşa'nın sadaretten çekilmesini ayaklanmacılar talep etmişti. Yerine gelmesini istedikleri kişi Tevfik Paşa değildi ancak bu değişiklik ile en azından Hilmi Paşa'nın azledilmesi talebi yerine getirilmiş oluyordu[2]. Padişahın ısrarı ile görevi kabul etti. Ilımlı ve tarafsız kişilerden oluşan bir hükûmet kurdu. İstanbul ve Adana'da başlayan şiddet olaylarının büyümesini engelleyecek tedbirler aldı. Hareket Ordusu'nun İstanbul'a girerek denetimi ele geçirmesi ve II. Abdülhamid'i tahttan indirmesi üzerine 5 Mayıs 1909 tarihinde istifa ederek yerini tekrar Hüseyin Hilmi Paşa'ya bıraktı.

İstifasından sonra Londra Sefirliğine atandı. Bu görevini 1911-1914 yılları arasında sürdürdü. Osmanlı İmparatorluğu'nun Birleşik Krallık'a savaş ilan etmesi üzerine geri çağrıldı. 1914-1918 yılları arasında Meclis-i Ayan Reisi olarak görev yaptı.

Ahmet Tevfik Paşa

İkinci sadrazamlık dönemi

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Mondros Mütarekesi'ni imzalayan Ahmed İzzet Paşa'nın istifası üzerine 11 Kasım 1918 tarihinde ikinci kez sadrazamlığa getirildi. Sadrazam oluşunun ikinci günü İtilaf devletleri donanması İstanbul'a girerek şehri işgal etti. Padişah Vahdettin, müttefiklerin baskısı ile 21 Aralık 1918 tarihinde meclisi feshetti ve ardından kısa bir süre için Tevfik Paşa hükûmeti dağıldı. Tevfik Paşa, 12 Ocak 1919 tarihinde yeniden hükûmet kurdu ancak işgalcilerin zorlamasıyla 3 Mart 1919 tarihinde istifa etti[3].

Paris Barış Konferansı

Osmanlı Devleti'nin 22 Nisan 1920 tarihinde I. Dünya Savaşı sonrası barış görüşmelerinin yapıldığı Paris Barış Konferansı'na davet edilmesi üzerine, konferansa gönderilen Osmanlı heyetine başkanlık yaptı. Başkanlığındaki heyet, bildirilen şartları çok ağır bulup hafifletilmesini istedi. Bunun kabul edilmemesi üzerine 11 Temmuz 1920 tarihinde bildirilen şartları reddederek İstanbul'a geri döndü.[4]. Daha sonra Paris'e Damat Ferit Paşa başkanlığında gönderilen bir başka heyet, şartları kabul edip Sevr Antlaşması'nı imzaladı.

Ahmet Tevfik Paşa ve kızları

Üçüncü sadrazamlık dönemi

21 Ekim 1920 tarihinde Damat Ferit Paşa'nın yerine sadrazamlığa getirildi, yaklaşık iki yıl bu makamda kaldı. Görevi sırasında TBMM Hükûmeti'ne, Londra Konferansı'na birlikte katılmayı önerdi, ama Mustafa Kemal Paşa'nın bunu reddetmesi üzerine konferansta Ankara Hükûmeti'ni Bekir Sami Bey, İstanbul Hükûmeti'ni ise Tevfik Paşa temsil etti. Konferans sırasında Türkiye'nin tek temsilcisinin Ankara Hükûmeti olduğunu belirterek sözü Bekir Sami Bey'e bıraktı.

Saltanatın kaldırılmasından sonra 4 Kasım 1922 tarihinde istifa etti. Saltanatın kaldırılması nedeniyle sadaret mührünü iade edemedi. Bu mühür ailesi tarafından saklanmaktadır.[1]

Ölümü

1934 yılında "Okday" soyadını aldı. 8 Ekim 1936 tarihinde öldü. Beşiktaş'taki Yahya Efendi Tekkesi'ne defnedilen naaşı, daha sonra Oğlu Ali Nuri Okday tarafından Edirnekapı Şehitliği'ndeki aile mezarlığına nakledildi.

Hatıratı, torunu Şefik Okday tarafından, "Büyükbabam Son Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa" (1986) adıyla yayınlandı.

Kaynakça

1. "Cemil Kalyoncu, Son Sadrazamın Torunu, Aksiyon Dergisi, Sayı 259, 20.11.1999". 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2013.
2. "Necati Çavdar, Siyasi Denge Unsuru Olarak 31 Mart Vakasında Ahmet Tevfik Paşa Hükümeti, History Studies, Samsun, Mart 2011" (PDF). 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2011.
3. "Atatürk.net sitesi Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Kronoloisi 1919 yılı, Erişim Tarihi 24.06.2011". 31 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2011.
4. "Turktarih.net sitesi Paris Barış Konferansı maddesi, Erişim tarihi:24.06.2011". 16 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2011.

Siyasi görevi
Önce gelen: Damat Ferid Paşa	Osmanlı Sadrazamı 21 Ekim 1920 - 17 Kasım 1922	Sonra gelen: Makam kaldırıldı
Önce gelen: Hüseyin Hilmi Paşa	Osmanlı Sadrazamı 31 Mart 1909 - 5 Mayıs 1909	Sonra gelen: Hüseyin Hilmi Paşa
Önce gelen: Ahmet İzzet Paşa	Osmanlı Sadrazamı 11 Kasım 1918 - 10 Mart 1919	Sonra gelen: Damat Ferid Paşa