İhşîdîler

İhşîdîler (Arapça: الإخشيديّون) veya Akşitler, 935 ve 969 yılları arasında Mısır'da kurulmuş Türk-İslam devletidir.[1]

İhşîdîler
الإخشيديون
İhşîdîler
935-969
İhşîdîler 935 - 969
Başkent Fustat (Kahire)
Yaygın diller Eski Türkçe
Arapça
Hükûmet Monarşi
Emir veya Amir  
• 935 - 946
Muhammed Bin Togaç
• 946 - 961
Ebü’l-Kâsım Ünûcûr
• 961 - 966
Eb’ül-Hasen Ali
• 966 - 968
Ebu'l Misk Kafur
• 968 - 969
Ebu'l-Fevâris Ahmed
Tarihçe  
• Kuruluşu
935
• Dağılışı
969
Öncüller		Ardıllar
Abbasiler
Fatımi Devleti
Günümüzdeki durumu

Mısır
Filistin
Lübnan
Ürdün
İsrail

Suriye
Türk tarihi
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ

Kuruluştan önceki durum

Tolunoğulları Devleti, 905 yılında yıkılmasından sonra Abbasiler, Mısır'a gönderdiği valilerin yetkilerini azaltarak Mısır'ı yeniden bölgelere ayırmış ve yetkilerini bölmüştür. Bu yolla bu bölgenin tekrar denetiminden çıkmasını önlemek istemişlerdir. Ancak sorumlulukların birden fazla kişiye dağıtılmasından dolayı bu durum yetki kargaşasına ve kişisel çekişmeler olmuştur. 935 yılında İhşidî Devleti'nin kurulmasına kadar geçen dönemde bölgeye kargaşa hakim olmuş ve halka hizmet verilememiştir. Halk, Tolunoğulları döneminde sahip olduğu refah ve huzuru arar olmuştur.[2]

Kuruluş

Fergana Türklerinden olan, Muhammed Bin Togaç, Mısır'da görev yapmış, dönüşünde Şam bölgesinde hacıların yollarını kesen Karmatiler'le savaşmış ve onları yenmiştir. Bu başarısına karşılık halife, Muhammed Bin Togaç'ı 928'de Remle, 930'da Suriye valiliğine atamıştır. Bu görevlerde de gösterdiği başarılardan sonra halife tarafından Mısır valiliğine yetkileri arttırılarak atanmıştır. Bu dönemde Abbasiler güçlerini kaybetmiş ancak ismen varlıklarını sürdürmektedirler. Abbasilerin güçsüzlüğünden faydalanarak görevini bırakmak istemeyen eski vali ile Muhammed bin Togaç savaşmış ve onu yendikten sonra 27 Ağustos 935'te Mısır valiliği görevine başlamıştır. Muhammed bin Togaç, Mısır valiliği sırasında sadece ismen Abbasilere bağlı kalmış, bunun dışında bağımsız bir devlet olarak hareket etmiştir. [2]

Yükseliş ve "el-İhşid" Unvanı

Muhammed Bin Togaç, göreve geldikten sonra, Türk, Kıpti, Rum, Sudanlı, Berberi ve Araplar'dan oluşan Mısır ordusunda isyan çıkmıştır. Askerlerin bir bölümü, Mısır'ın en batısında Fatımi Devleti'ne sınır olan Berka'ya kaçmışlardır. Fatımiler'le iş birliği yapan kaçaklar ve Fatımi güçleri, Muhammed Bin Togaç tarafından yenilgiye uğratılmış ve Mısır'da yeniden düzen sağlanmıştır. Muhammed Bin Togaç'a Abbasi halifesi tarafından, Mısır'da düzeni sağladığı ve Fatımilere karşı sağladığı başarılarından dolayı, ataları Fergana meliklerinden olduğu için melikler meliki anlamında el-İhşid unvanı verilmiştir.[2]

Muhammed Bin Togaç ölümünden sonra oğlu ve torunları hükümdar olmakla birlikte fiilen azatlı köle Ebu'l Misk Kafur tarafından yönetilmiştir. Ordunun büyük bölümü Türk olduğu için devlet Türk karakterini muhafaza etmiştir. İhşîdîler de Tolunoğulları gibi Mısır halkına huzur, düzen ve refah sağlamışlardır. [3]

Fatımiler ile Mücadele ve Çöküş

İhşidîler, konumları gereği, Mısır'ın batısında bulunan Fatımiler'le sürekli mücadele halinde olmuşlardır. 30 Haziran 969'da, el-Cize’de Fatımi ordusu ile savaşan Ihşîdîler, büyük zayiat vererek geri çekildi. Cevher komutasındaki Fatımi ordusu, Temmuz ayında Fustat’a girince, İhşidîler son buldu. Mısır, Hicaz, Yemen ve Suriye’de Abbasîler adına okunan hutbe, artık Fatımiler adına okunmaya başladı.[1]

Hükümdarlar
  1. Muhammed Bin Togaç (935 - 946)
  2. Ebü’l-Kâsım Ünûcûr (946 - 961)
  3. Eb’ül-Hasen Ali (961 - 966)
  4. Ebu'l Misk Kafur (966 - 968)
  5. Ebu'l-Fevâris Ahmed (968 - 969)

Devlet teşkilatı

Abbasilerdeki gibi devlet yönetiminde hükümdarın sarayla ve hükümetle irtibatını sağlayan baş kişi "hâcib" idi. Hâcib, emirin huzuruna gitmek isteyenleri belli kurallara göre düzenleyen kişiydi. Emirin mali işlerinden hazinedâr, sağlık ve yiyeceklerinden sorumlu olansa tabib olarak adlandırılmaktaydı.[4]

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. "İhşidîler". TDV İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türk Diyanet Vakfı. 2000.
  2. Türkeş-Günay, Umay (2007). Türklerin Tarihi - Geçmişten Geleceğe-. Ankara.
  3. Özkuyumcu, Nadir. İhşîdîler. Ankara.
  4. Nesimi Yazıcı (1992). İlk Müslüman Türk Devletleri Tarihi, Ankara, sf. 59
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.