Cem
Cem, Alevilerin, Bektaşilerin cemaatle birlikte yaptığı, son derece ayrıntılı kurallara bağlanmış ibadet. Cem, yalnızca dinsel nitelikli bir toplantı değil, aynı zamanda hem ruhen yenilenme, yıkanma ve hem de toplumsal ve bireysel sorgulanma yeridir.
 Nizârî Bâtınî-İsmâ‘îl’îyye, Hurûf’îyye, Keysân’îyye ve İmâm’îyye-i İsnâ‘aşer’îyye Şîʿîliğiyle ilgilidir. |
|
Alevîlikte Önderler
Alevîlikte etkin kişiler
Diğer etkileşim grupları
|
Cem, Arapça toplanma anlamına gelir. Cem, cami ve cemaat aynı kökten gelen kelimelerdir.
Şeyh Üftade'ye göre cem
"Cem" ve "cem'ul cem" ıstılahları, klasik tasavvuf anlayışındaki ıstılahlardan farklıdır; O'nun "ma'iyyet" dediği "cem", "cem" dediği "cem'ul cem", "cem'ul cem" dediği de Celvet'tir. Kur'an bu makama şu ayetle işaret eder:
"O, ilktir, sondur, zâhirdir, bâtındır. (Hadid, 57/3)
"Cem'ul cem" makamının ehli, "İnsan-ı kâmil" vasfını da kazanmış olur, ne halk ne de Hak ile "mahcub" (perdelenmiş, örtülü) olmaz, eşyanın (madde ve enerjinin, varlıkların) vücudunu bâtınî yönden "Ayn el-Hakk" olarak görür, bir taraftan eşya ile kayıtlı (bağlı, bağıntılı) olduğu halde "marifetullah" tarafından bakıldığında eşyanın üstündedir, eşya ile kayıtsızdır. "
Alevilik'te Cem
Cem'in kaynağı Kırklar Cemi'dir.
Cem ibadetini diğer inançlardaki ibadetlerden farklı kılan en önemli unsur; Cem'de bulunanların aynı zamanda toplumda hesap vermekle yükümlü olmalarıdır. Cem'de bulunanlar birbirlerinden "razı olmak" zorundadırlar.
Cem'de bulunan bir kişi başka birine dargınsa, bu iki kişinin dargınlıkları giderilmeden, barışmaları sağlanmadan Cem'e başlanmaz.
Alevilerin toplu anlamda temel ibadeti olan Cem, bir Dede´nin gözetiminde, önderliğinde yerine getirilir.
Cem ibadetine katil, hırsız, yolsuz, düşkün kimseler giremez.
Hukuki, dini, örfi ve tasavvufi işleyişlerin tamamının cem ibadeti ile aynı gün ve saatte toplanmış olması, Çaldıran meydan savaşıyla başlayan baskı, şiddet ve nefret söyleminin alevileri, dergahlarını bırakarak şehir merkezlerinden uzakta köy ve kasaba hayatına geçmesi ile ortaya çıkmış bir uygulama olmuştur.
Cem'de 12 Hizmetli
- Mürşid (Dede): Görev itibarıyla Muhammed, Ali ve Hacı Bektaşi Veli'yi temsil eder. Cem Erkanı Başkanlığını yapar, ikrar alir nasip verir. Cenaze, Müsahiplik, Nikâh, Sünnet, Ad takar (isim takar)
- Rehber: Görev itibarıyla İmam Hüseyin´i temsil eder. Yola girmek isteyenleri hazırlar, yol gösterir. Mürşidin en yakın yardımcısıdır.
- Gözcü: Görev itibarıyla Ebû Zerr el-Gaffârî’yi temsil eder. Rehberin yardımcısıdır. Cem’in sessiz ve sakinlik içinde geçmesini sağlar. Cem’in bekçisidir.
- Çerağcı (Delilci): Görev itibarıyla Cabir El Ensari’yi temsil eder. Cem evinde bulunan aydınlatma araçlarını yakar. Buhardanlıkları ve Mumları (Çerağları) hazırlar.
- Zâkir (Âşık): Görev itibarıyla Bilâl-i Hâbeşî’yi temsil eder. Cem’de Tevhid, duazde imam, Mersiye, Semah, Nevruzi ye söyler.
- Süpürgeci (Ferras): Görev itibarıyla Selmân-ı Farisî Pir-î Pak'ı temsil eder. Cem evinin sürekli temizligi ile meskul olur.
- Meydancı: Görev itibarıyla Hüzeyme tül Yemeni’yi temsil eder. Cem evinde Semahserleri kaldırır. Postları yerine dizer.
- Niyazcı: Görev itibarıyla Mahmud el Ensari’yi temsil eder. Kurbanları tekbirler ve keser. Gelen Lokmaları alır ve dağılımını sağlar.
- İbrikçi: Görev itibarıyla Kamber'i temsil eder. Cem'de Mürşidin ve Cem erenlerinin temiz olmalarını sağlar.
- Kapıcı: Görev itibarıyla Gülam Keysani’yi temsil eder. Cem’e gelen erenlerin evlerini gözetler.
- Peyikçi: Görev itibarıyla Amri Ayyari’yi temsil eder. Cem olacağını tüm canlara duyurur.
- Sakacı: Görev itibarıyla Ammar bin Yasir’i temsil eder. Cem evinde su, şerbet, saka, süt vb. dağılımını sağlar.
Cem ayinleri Yapılış amaçlarına göre beş grupta incelenirler[1]:
- İkrar ayini
- Dervişlik ayini
- Baba ayini
- Halife ayini
- Mücerred ayini
ALEVİLİKTE CEM ÇEŞİTLERİ :
1-İRŞAD CEMİ: Yolun gereği olan edep erkan dört kapı kırk makam öğretisinin yapıldığı ilim irfan ve insanlık sevgisinin işlendiği genelde gençleri bu yola hazırlamak için yapılan Cemler. Her Perşembe günü akşam yapılır.
2-ABDAL MUSA CEMİ : Genelde kış aylarında bütün alevilerin katkısı ile alınan kurbanlar adakların bir arada olduğu beraber yapılan lokmaların paylaşımcı eşitçi özgürlükçü bir ortamda yendiği küskün, dargın, kırgın olanların barıştığı. Bir ibadet cemidir.
3-İKRAR CEMİ :(müsahip olma) İnsanı kamil olma yolunda öğretiden geçen kişilerin ikrar için belirli aşamalardan geçtikten sonra hazır hale geldiklerinde dört kişi bir olup ateşten gömlek giymesi ile başlar. Öl ikrar verme öl ikrardan dönme.
4-GÖRGÜ CEMİ : Aynı zamanda ikrar cemi ile de beraber yapılabilir. İkrar veren kişilerin her sene görgüden geçmeleri gerekir bir nevi sorgu ve ikrar tazeleme küsülüğü olanlar varsa barıştırılır. Lokmalar paylaşılır bu ceme genelde ikrarlı olanlar katılır.
5-DÜŞKÜN KALDIRMA CEMİ : Bu cemde küs dargın ve düşkün olan kişiler Sorgudan geçtikten sonra verilen karar gereği düşkün olan kişiyi yeniden topluma kazandırmak küskün dargın kırgın olanları barıştırmak amacı ile yapılan Cemlerdir.
6-LOKMA CEMİ :(birlik cemi) Adakların kurbanların birlendiği lokmaların paylaşıldığı küskün olan kişilerin bir araya geldiği paylaşımcı eşitçi özgürlükçü bir ortamda yapılan Cemler.
7-DAR CEMİ : Hakka yürüyen kişilerin(alevi) üç, yedi, kırk. lokmasından sonra yapılan hakka yürüyen kişinin yakınlarının yaptığı rızalık alma (helallık alma) birinci derece yakınları müsahip kardeşi dahil dara durur. Helallık alınır ibadet ve lokmalar paylaşılır.
TEMELİ KIRKLAR CEMİDİR. Cemlerde hiç bir kimsenin kimseden üstünlüğü yoktur. Orası Hak, Muhammed, Ali divanıdır. Ceme giren her kişi girmeden önce makam mevki kibir gurur senlik ve benlik ne var ise dışarıda bırakıp ölmeden ölüp öyle girmesi, boş girip dolu çıkması gerekir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları, Ankara, 2009
- Muhammed Seyfeddin Ibn Zulfikari Derviş Ali; Bektaşi İkrar Ayini, Kalan Yayınları, Osmanlıca El Yazmasından Çeviren, Mahir Ünsal Eriş, Ankara, 2007
- Alevî Haber Sitesi, http://www.erenlermeydani.com
