Nazi kaçış yolları

Nazi kaçış yolları, II. Dünya Savaşı'nın ardından mağlubiyete uğrayan Mihver Devletleri ve özellikle Nazi Almanyasındaki başta Naziler olmak üzere faşistlerin örgütlü bir şekilde Avrupa'dan kaçmalarını anlatır. Kaçış yolları genellikle Latin Amerika ülkelerine doğru olmuş, kaçanlar özellikle Arjantin, Paraguay, Brezilya, Uruguay, Şili ve Bolivya'ya yerleşmişlerdir. Bazı kişilerin ABD, Kanada ve çeşitli Orta Doğu ülkelerine gittiği de bilinmektedir. İlk kaçış güzergâhı Almanya-İspanya-Arjantin, diğer güzergâh ise Roma-Cenova-Latin Amerika idi. Kaçış örgütleyen çeşitli kişi ve kurumlar önceleri bağımsız hareket etse de zamanla ortaklaşa hareket etmeye başlamıştır.

II. Dünya Savaşından sonra kaçış yollarını kullanarak Avrupa'dan kaçan kıdemli Naziler ve diğer Faşistlere örnek olarak verilebilecek Ante Pavelić, Adolf Eichmann ve Josef Mengele

İlk kaçış yolları ve Franco İspanyası
Ana madde: Franco diktatörlüğü

Kaçış yollarının temelleri II. Dünya Savaşı henüz sürerken Vatikan-Arjantin hattında başlamıştır. 1942 yılında Monsenyör kardinal Luigi Maglione Arjantin Elçisine Avrupa'daki Katoliklerin gerekmesi durumunda Arjantin'e göç edebilmeleri için gerekli yasal düzenlemelerin yapılma olasılığı hakkında bilgi istediği bilinmektedir. Daha sonraki dönemde Alman rahip Anton Weber önce António de Oliveira Salazar'ın başta olduğu Portekiz'e oradan da Juan Perón'un başta olduğu Arjantin'e gittiği ve ilerideki olası bir Katolik göçü için altyapıyı kurduğu bilinir. Katolik Kilisesi tarafından oluşturulan bu hat daha sonra Naziler tarafından kullanılmıştır.

İlk kaçış yolu merkezi Francisco Franco'nun egemenliğindeki İspanya'da oluşur. Vatikan tarafından planlanan kaçış sayesinde Vichy rejimi destekçisi milliyetçi ve işbirlikçi Action Française örgütü üyeleri olur. 1946 yılına gelindiğinde yüzlerce savaş suçlusu, binlerce Nazi ve faşist İspanya'da bulunmaktadır. ABD Dışişleri Bakanı James F. Byrnes tarafından yapılan değerlendirmeye göre bu dönemde Vatikan yetkililerinden siyasi sığınma talebi isteyen ve reddedilen neredeyse yoktur. Oluşmaya başlayan İspanya kaçış yolları artık İtalya'daki Vatikan kaçış hattından bağımsız işlemeye başlar.

Roma hattı

Rahip Hudal ve ilk girişimler
Adolf Eichmann için hazırlanan Kızıl Haç pasaportu
Yakalanan Adolf Eichmann İsrail'deki davası sırasında (1962)

Avusturya asıllı Nazi sempatizanı rahip Alois Hudal Roma'daki Pontificio Istituto Teutonico Santa Maria dell'Anima adlı Katolik okulunda rektör görevindedir. Okulda aynı zamanda İtalya'daki Almanların teolojik önderi konumundadır. İtalya'nın düşmesinin ardından Hudal ülke çapında esir edilen Alman savaş esirlerinin durumuyla yakından alakadar olmaya başlar. 1944 yılı Aralık ayında Vatikan onayıyla İtalya'da enterne edilen Almanca konuşan sivillerin durumlarını öğrenmek için yetkili kılınır. Hudal bu görevini aranan azılı Nazi savaş suçlularını kaçırmak için kullanır. Hudal'ın kaçırdığı tanınan Naziler arasında şu kişiler yer alır:

Nazi savaş suçluları enterne edildikleri kamplarda yanlış isimlerle kaydedilmiştir. Hudal sayesinde çoğu İtalya'da yeraltına çekilmiş veya kaçış yolları ile Latin Amerika'ya göçmüştür. Hudal anılarında eski Nazi ve faşistlere kaçmaları için yardım ettiğini kabul ederek savaş suçlusu olduklarını reddeder. Hudal tarafından Vatikan onaylı verilen belgeler bilinen anlamda pasaport değildir. Ancak bu belgeler sayesinde Kızıl Haç örgütüne başvuru yapılarak pasaport alınabilmekteydi. bu onaylı pasaport ile de kolaylıkla ilgili ülkeden vize alınabiliyordu. Teoride Kızıl Haç her başvuru yapan kişinin geçmişini kontrol etmekle yükümlü olsa da özellikle Vatikan referansı bu prosedürün kolaylıkla aşılmasını sağlıyordu. Gizliliği kaldırılmış ABD istihbarat raporlarına göre Hudal bu dönemde Nazilere yardım eden tek din görevlisi değildir. 1984 yılında açıklanan La Vista Raporu içinde Rahip Joseph Gallov tarafından iki Nazi savaş suçlusuna Macar mülteci olduklarına dair belge düzenlenmiştir.

San Girolamo hattı

Nazi kaçış yollarıyla ilgili bir eser kaleme alan yazarlar Mark Aarons ve John Loftus Hudal'ın yaptıklarının daha sonra yapılanlar karşısında çok ufak kaldığını belirtirler.[1] Hırvat Fransiskan rahip Krunoslav Draganović önderliğinde kurulan kaçış yolu çok başarılı şekilde örgütlenmiştir. Roma'daki dini okul olan San Girolamo degli Illirici merkezli örgütlenme Avusturya'dan başlayarak Cenova limanında sona eren şebekeye sahiptir. Kaçış yolu öncelikli olarak Ante Pavelić ve ona bağlı Ustaşa örgütünün üyelerini kaçırmayı amaç edinmiştir. Hırvat rahipler tarafından örgütlenen kaçış yolu Roma'daki istihbarat ve diplomatik çevrelerde bilinen bir sırdır. 1945 yılı Ağustos ayında Roma'daki Müttefik Kuvvetler komuta heyeti Ustaşe'nin sığınak olarak kullandığı San Girolmao bölgesi ve bu hatla ilgili soruşturma başlatmıştır. Bir yıl sonra 12 Temmuz 1946 tarihindeki ABD Dışişleri Bakanlığı raporunda Arnavutluk, Karadağ ve Hırvat asıllı dokuz savaş suçlusunun Hırvat rahipler tarafından gizlendiği belirtilmiştir. Papalık Devleti İngiltere Elçisi Francis Osborne, savaş suçlularının gizlendiği istihbaratının alındığı bazı Vatikan temsilciliklerine girme izni istese de Vatikan yetkilisi Domenico Tardini tarafından reddedilecektir. ABD Silahlı Kuvvetleri karşı-istihbarat özel ajanı Clayton Mudd Ustaşa hareketine bağlı önemli savaş suçlularının San Girolamo ve Vatikan bölgesinde bulunduğunu ve saklandıklarını rapor eder. Diplomatik dokunulmazlığı bulunan araçlarla seyahat eden bu kişiler durdurulmaksızın istedikleri yere gidebilmektedir. Raporda içlerinde Pavelić olmak üzere üç kişinin Latin Amerika'ya gönderildiği belirtilir. Bu kişilerin katı anti-komünist fikirleri nedeniyle sahiplenildiği ve Sovyetler Birliği'nin savaş sonrasında artan etkisine karşı kullanılmak üzere gönderildiği ifade edilir.

ABD gizli servisleri devrede
Paperclip Harekâtıyla ABD'ye kaçırılan Nazi bilim insanları.

İlk başlarda Hırvat kaçış yollarını izleyen ABD gizli servisleri 1947 yılına gelindiğinde tutum değiştirir. Gizliliği kaldırılmış belgelerde ABD Silahlı Kuvvetleri istihbarat birimlerinin 1947-1950 yılları arasında yasadışı yollardan kaçırılan kişilerin ayrıntısını verir. Bu tarihten sonra aynı kaçış yolunu ABD istihbaratı da kendisi için kullanır. Bu kişiler özellikle savaş suçları iddiasıyla Sovyetler Birliği tarafından iadesi istenilen kişilerdir. ABD silahlı denetiminde bulunan bu kişilerin varlığı ABD adına bir utanç kaynağı olarak değerlendirilmiş ve Avrupa'dan uzaklaştırılmalarına karar verilmiştir.[2] Bu kapsamda özellikle toplanan ve bir ekip haline getirilen Nazi bilim insanları Paperclip Harekâtıyla ABD'ye kaçırılmıştır.[3]

Arjantin
Ana madde: Peronizm
“ O dönemde Nürnberg'de insanlık tarihi için şanssızlık ve yüz karası olarak değerlendirdiğim bir şeyler oluyordu. Mahkeme sürecinin Arjantin halkı tarafından da galip devletlerin yüz karası olarak değerlendirildiğini, Müttefiklerin sorumsuz davrandığının düşünüldüğünü gördüm. Müttefiklerin aslında savaşı kaybetmeleri gerektiğini şimdi görüyoruz. „

—Juan Peron[4]

Ömrünün son dönemlerinde anılarını anlatırken kaydedilen Peron'un yukarıdaki bakış açısı dönemin Arjantin dış siyasetine de yön gösterici olmuştur. Arjantinli diplomatlar ve istihbaratçılar Nazi ve faşist kaçakların ülkeye getirilmesi için çaba göstermişlerdir. Arjantinli yetkililer hem Hırvat kaçış yollarını kullanmış, hem de kendi özgün kaçış yolalrını oluşturmuşlardır. Arjantin tarafından gerçekleştirilen ilk Nazi kaçışı 1946 yılı Ocak ayında olur. Arjantinli rahip Antonio Caggiano beraberinde rahip Agustin Barrére olduğu halde Roma'ya gider. buraya gidiş amacı kardinal payesini almak olsa da kimi özel görüşmeler yapılır. Roma'da Fransız kardinal Eugène Tisserant ile bir araya gelir. Bu görüşmede Arjantin hükümetinin "savaş sırasındaki siyasi tutumları nedeniyle ülkelerine döndüklerinde kişisel intikam eylemlerine maruz kalabilecek kişiler" için yardım yapmak istediği belirtilir. Görüşmenin ardından 1946 yılı içinde eski Vichy Fransası görevlilerine Kızıl Haç pasaportu ve sonrasında Arjantin turist vizesi verilir. Bu şekilde Arjantin'e gelen ilk savaş suçlusu gıyabında 20 yıl hapse mahkûm olan Fransız Emile Dewoitine olur. Arjantin tarafından kurulan Nazi kaçış yolu ülkeye geldikten sonra istihbarat şefi olan eski Nazi Ludwig Freude tarafından kurumsallaştırılır. Bundan sonra Arjantin vatandaşlığı verilen çok sayıda Avrupalı savaş suçlusu, eski Nazileri kaçırmaya çalışır.

ODESSA ve Gehlen
Ünlü Nazi avcısı çift Serge ve Beate Klarsfeld
Ana maddeler: Odessa (örgüt) ve Reinhard Gehlen

II. Dünya Savaşı'nın ardından Naziler de bizzat kendi silah arkadaşları için kaçış örgütleri kurmuş ve yürütmüşlerdir. Bunlardan en çok bilineni ODESSA adıyla bilinen örgüttür.[5] Ünlü Nazi avcısı Simon Wiesenthal'a göre 1946 yılında SS-Obersturmbannführer Otto Skorzeny ve Sturmbannführer Alfred Naujocks tarafından kurulan örgüt Arjantin'de Rodolfo Freude tarafından da desteklenmiştir. Örgüt Fransa'daki Drancy toplama kampı komutanı Alois Brunner'i kaçırmıştır.[6] Örgüt, Odessa örgütü hakkında araştırma yapan Nazi avcısı Serge ve Beate Klarsfeld'e karşı 9 Temmuz 1979 günü yapılan başarısız bombalama saldırısını sahiplenmiştir. Odessa örgütü lojistik desteğini Franco diktatörlüğünden sağlarken, savaşın ardından CIA için çalışmaya başlayan Reinhard Gehlen ve ekibinden de yardım almıştır. Ayrıca Batı Alman istihbarat teşkilatı Bundesnachrichtendienst tarafından da desteklenmiştir.

Popüler kültüre etkileri
  • Frederick Forsyth tarafından 1972 yılında yazılan The Odessa File adlı kitap kamuoyunun konuyla ilk kez büyük ölçüde ilgilenmesini sağlamıştır[7]
  • 1985 yapımı Kojak: The Belarus File adlı film ABD'deki eski Nazilerin istihbarat faaliyetlerini işler. Film John Loftus'un eserinden uyarlanmıştır[8]
  • Yönetmenliğini Alfred Hitchcock'un yaptığı 1946 yapımı Notorious adlı filmde Rio de Janeiro'da bulunan eski bir Nazi konu edilir[9]

Kaynakça
  1. İlgili eser Unholy Trinity: The Vatican, The Nazis, and the Swiss Bankers New York, St. Martin's Press, 1991, gözden geçirilmiş yeniden basım 1998
  2. Sovyetler Birliği tarafından aranılan ve iadesi istenen kişiler genellikle iade edilmemiştir
  3. Bu ekip ve özellikle Wernher von Braun Saturn V projesiyle çok önemli başarılara imza atmıştır
  4. Uki Goni, The Real Odessa: Smuggling the Nazis to Perón's Argentina, Granta 2003 ISBN 978-1862075528 s.100
  5. Almanca: Organisation der ehemaligen SS-Angehörigen, Eski SS Üyeleri Örgütü olarak Türkçeye çevrilebilir
  6. Brunner hayatta olan en yüksek rütbeli Nazi savaş suçlusu olarak kabul edilmiştir İlgili 3 Mart 2001 tarihli 28 Şubat 2012 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi The Guardian haberi (İngilizce) 25 Eylül 2012 tarihinde erişilmiştir
  7. Aynı isimle 1974 yılında çekilen filmin imdb sayfası (İngilizce) 25 Eylül 2012 tarihinde erişilmiştir
  8. Filmin imdb sayfası (İngilizce) 25 Eylül 2012 tarihinde erişilmiştir
  9. Filmin imdb sayfası 6 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 25 Eylül 2012 tarihinde erişilmiştir

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.