Sykes-Picot Anlaşması

Sykes-Picot Anlaşması, I. Dünya Savaşı sırasında, 29 Nisan 1916'da Kût'ül-Amâre Kuşatması sonrasında İngiliz kuvvetlerinin Osmanlı Devleti'nin 6. Ordusu karşısında bozguna uğramasından 17 gün sonra, 16 Mayıs 1916 tarihinde Britanya ve Fransa arasında yapılan ve aynı yılın Ekim ayında Rusya tarafından onaylanan, Osmanlı Devleti'nin Orta Doğu'daki topraklarının paylaşılmasını öngören gizli antlaşmadır.[2][3]

Sykes-Picot Anlaşması
Mavi alan Fransız sömürgesi; A alanı Fransız Mandası
Kırmızı alan İngiliz sömürgesi; B alanı İngiliz Mandası
Tür Gizli antlaşma
Yazılma Mark Sykes ve
François Georges-Picot
Kasım 1915 - Mart 1916
İmzalanma 16 Mayıs 1916
Yer Londra
Fransız (mavi), İngiliz (kırmızı) ve Rus (yeşil) idare ve nüfuz alanları. 16 Aralık 1915'te Sykes'ın belirttiği üzere, Akra'nın "A"sından Kerkük'ün "K"sine çekilmiş çizgiyle ayrılmış Doğu-Güneydoğu Anadolu, Mezopotamya, Filistin ve Şam bölgeleri[1]

Antlaşmanın gelişimi

Bu sözleşme, çoğu antlaşmada olduğu gibi tarafların altını imzaladıkları bir metin olmaktan çok 3 büyük devletin bakan, büyükelçi ve bürokratları arasında gidip gelen bir yazışmalar bütünüdür. Sözleşmenin Sykes-Picot adını alması, bu iki kişinin sözleşme ilkerinin saptanmasında en etkili isimler olmasındandır.[4]

Arabistan Yarımadası'nı ele geçiren İngiltere, Osmanlı'ya karşı ayaklanan Mekkeli Şerif Hüseyin'i destekleyerek Irak ve Filistin toprakları üzerinde kendisine bağımlı bir Arap devleti kurmak istiyordu. Mekke Şerifi Hüseyin ile Mısır'daki Britanya Yüksek Komutanı McMahon arasında gizli bir antlaşma imzalanmıştır. Fransa bu plana karşı çıkıp Britanya'ya baskı yaparak yeni bir antlaşma yapılmasını istedi.

İlk görüşmeler I. Dünya Savaşı öncesinde Beyrut'ta Fransız konsolosluğu yapıp 1915 yılında Fransa'nın Londra büyükelçiliğinde siyasi danışman olarak görev yapan François Georges-Picot ile Britanya İmparatorluğu Dışişleri Müsteşarı Sir Harold Nicolson arasında 1915'in Kasım ayında başladı. Suriye'nin gelecekteki statüsü hakkındaki anlaşmazlıklar nedeniyle kesintiye uğradıktan sonra Aralık ayında Britanya Savaş Bakanı Lord Kitchener'in Ortadoğu işleri danışmanı, milletvekili ve yarbay Sir Mark Sykes atandı. Georges-Picot ve Sykes hızla sonuç alarak 1916 Ocak ayında bir plan ortaya çıkardılar, Şubat ayında bu gizli plan Britanya ve Fransa tarafından onaylandı. Mart ayında Georges-Picot ve Sykes Rusya'ya giderek planı Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Sazonov'a sundular. Sazonov prensip olarak olumlu görmekle birlikte, Rusya'nın Doğu Anadolu'daki toprak isteklerinin ve Karadeniz'deki Rus hakimiyetinin de sözleşmeye dahil edilmesini talep etti. En uzun süreyi Rusya'nın değişiklik taleplerinin düzenlenmesi ve onaylanması süreci aldı ve sözleşmenin tamamlanması Ekim ayını buldu.[4]

Antlaşmanın maddeleri

Rusya'nın onayı ile imzalanan bu antlaşmaya göre;

  1. Rusya'ya, Trabzon, Erzurum, Van ve Bitlis ile Güneydoğu Anadolu'nun bir kısmı,
  2. Fransa'ya, Doğu Akdeniz bölgesi, Adana, Antep, Urfa, Mardin, Diyarbakır, Musul ile Suriye kıyıları,
  3. Britanya'ya Hayfa ve Akka limanları, Bağdat ile Basra ve Güney Mezopotamya verilecektir.
  4. Fransa ile Britanya'nın elde ettiği topraklarda Arap devletleri konfederasyonu veya Fransız ve İngiliz denetiminde tek bir Arap devleti kurulacak,
  5. İskenderun serbest liman olacak,
  6. Filistin'de, kutsal yerleşim yeri olması nedeniyle bir uluslararası yönetim kurulacaktır.

1917'deki Rus devriminden sonra Rusya antlaşmadan ve paylaşımdan vazgeçmiş, Lev Troçki gizli olan bu anlaşmanın bir kopyasını 24 Kasım 1917'de İzvestiya gazetesinde yayınlayarak dünya kamuoyuna Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanmasına ilişkin gizli paylaşımları açıklamıştır.[5][6]

Galeri
  • Sadeleştirilmiş anlaşma haritası
  • Büyük Britanya adına müzakere eden Mark Sykes (t. 1918)
  • Fransa adına müzakere eden François Georges-Picot (1918)
  • Büyük Britanya adına imzalayan İngiliz Dışişleri Bakanı Edward Grey
  • Fransa adına imzalayan Paul Cambon
  • Manchester Guardian'da 26 Kasım 1917'de yayınlanan ve Lev Troçki'nin gizli anlaşmayı ifşa etmesiyle Sykes-Picot Anlaşması olarak anılacak anlaşmaya atıf yapan ilk İngiliz yayını

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. A Line in the Sand, James Barr, s.12.
  2. Fromkin, David (2009). [[Barışa Son Veren Barış|A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East]] (İngilizce). Macmillan. ss. 286, 288. ISBN 978-0-8050-8809-0. URL–vikibağı karışıklığı (yardım)
  3. Furtado, Peter (2008). 1001 Days that Shaped the World (İngilizce). Cassell Illustrated. s. 648. ISBN 1844036154. Erişim tarihi: 8 Nisan 2017. The Sykes-Picot agreement was a diplomatic deal between France and Britain.
  4. Kuyaş, Ahmet (2016). "100. Yılında Sykes-Picot Sözleşmesi". #tarih, 22. Kafa Grup Yayıncılık. ss. 64-6.
  5. Al-Jazeera - A century on: Why Arabs resent Sykes-Picot
  6. John Quigley - The Statehood of Palestine: International Law in the Middle East Conflict, s.15

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.