Amasya (il)

Amasya, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nde bulunan bir ildir. Merkez ilçesi Amasya'dır. Bölümü Orta Karadeniz'dir.

Amasya

İlin Türkiye'deki konumu
Ülke Türkiye
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
İdare
  Vali Mustafa Masatlı [1]
Yüzölçümü
  Toplam 5,690 km² (2.190 mil²)
Rakım 1,150 m (3.770 ft)
Nüfus
  Toplam 321.913
  Kır
100.509
  Şehir
221.404
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl plaka kodu 05

2019 yılında il 337.800 nüfusa ulaşmıştır.[2] Bu nüfusun %72,76'sı şehirlerde, %27.24'ü ise kırsal alanda yaşamaktadır.[2] İlin yüzölçümü 5628 m²'dir[3]. İlde km²'ye 60 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 79'dur.) İl merkezinin denizden yüksekliği: 400 m.'dir.

2018 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 7 İlçe, 8 belediye, bu belediyelerde 107 mahalle ve ayrıca 372 köyü vardır.

Amasya'nın bilinen ilk adı "Amaseia"'dır. Bu isim dünyanın ilk coğrafyacısı olarak bilenen Strabon tarafından verilmiştir. "Amaseia" amozonlardaki yaşayan halkın kraliçelerine verdikleri isimdir.

Tarihçe

Yapılan arkeolojik araştırma ve bulgulara göre Amasya'da ilk yerleşme MÖ 4000 yıllarında başlayıp Hitit, Frig, Kimmer, İskit, Lidya, Pers, Hellen, Pontus, Roma, Bizans, Danişmend, Selçuklu, İlhanlı ve Osmanlı dönemlerinde de kesintisiz olarak devam etmiştir.

Pontuslar (MÖ 333 - MÖ 26) tarafından yapılan Kral Kaya Mezarları, günümüze kadar ulaşarak kentin anıt eserleri arasına girmiştir.

700 yıl Bizans egemenliğinde kalan Amasya, Melik Ahmet Danişmend Gazi tarafından 1075 yılında fethedilerek bu kentte ilk Türk - İslam Egemenliği kurulmuştur.

Osmanlı Anadoluda Türklerin ilk şehir hayatına geçiş yaptıkları yerlerden birisi de Amasya olup öz be öz Türk oymaklarının Amasya ve civarında yerleşmiş olması, korunaklı bir yapıya sahip olması nedenleri ile Osmanlı Şehzadelerinin Amasyada yetiştirilmesi uygun bulunmuştur. Bu Sebeplerledir Şehzade Çelebi Mehmet Timur nedeni ile dağılan Anadolu birliğini Amasya ve civarındaki Türkmenlerden sağladığı güçle tekrar sağlamıştır. .

Şehzade Yıldırım Bayezid, Çelebi Mehmet, Şehzade Murat (II), Şehzade Ahmet Çelebi, Şehzade Mehmet (II), Şehzade Alâeddin, Şehzade Bayezid (II), Şehzade Ahmet, Şehzade Murat, Şehzade Mustafa, Şehzade Bayezid ve Şehzade Murad (III) çeşitli tarihlerde Amasya'da Valilik yapmışlardır.

Bu dönemde kentte birçok ilim admı yetişip saray, çeşme, medrese, cami, türbe vb. kalıcı eserlerle, şehir bir kültür merkezi olarak tarihteki yerini almıştır.

Tarihin akışı içerisinde önemli roller üstlenen Amasya, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında yine ön plana çıkmış, Kurtuluş mücadelesinin planları bu kentte hazırlanmıştır.[4]

Yönetim

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclisleri oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[5][6]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Amasya Valisi, 1969 Sungurlu doğumlu Mustafa Masatlı'dır. 9.06.2020/274 kararla Ardahan Valisi iken atanmıştır.[7]

Amasya Belediye Başkanı, 1961 Taşova doğumlu Mehmet Sarı (MHP), 31 Mart 2019 seçimlerinde %47,28 oy oranıyla seçilmiştir.[8]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Amasya İl Genel Meclisi üye sayısı, 11 AK Parti, 5 MHP, 5 CHP olmak üzere 21’dir. Amasya Belediye meclisi ise 10 AK Parti, 17 MHP ve 4 CHP olmak üzere 31 üyeden oluşur.[9]

2018 Türkiye genel seçimleri sonucuna göre Amasya'nın Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki üyelerinin siyasi partilere dağılımı: 2 AK Parti ve 1 CHP'dir.[10]

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2020 verileri[11])

Amasya ili nüfusu: 337.800'dür. Bu nüfusun %73,9'u şehirlerde yaşamaktadır (2019 sonu).

İlin yüzölçümü 5.628 km2'dir. İlde  km2'ye 60 kişi düşmektedir. (Bu sayı Suluova'da 102’dir.)

İlde yıllık nüfus % 0,09 oranında artmıştır.  Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Merkez ilçe (% 1,17), Göynücek (-% 4,63)

04 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 7 İlçe, 8 belediye, bu belediyelerde 107 mahalle ve ayrıca 372 köy vardır.

2019 yılı sonunda Amasya ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[12]
İlçe Nüfus

2018

Nüfus

2019

Nüfus

Artışı %

Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan %

Alanı

 km2[13]

 km2'ye

düşen kişi

Göynücek 10.703 10.207 -4,63 1 3 38 6.347 3.860 37,82 591 17
Gümüşhacıköy 23.734 23.402 -1,40 1 12 44 8.121 15.281 65,30 629 37
Hamamözü 3.955 3.802 -3,87 1 4 17 2.056 1.746 45,92 204 19
Merkez ilçe 149.084 150.828 1,17 2 40 100 29.978 120.850 80,12 1.889 80
Merzifon 71.916 72.277 0,50 1 20 70 14.042 58.235 80,57 888 81
Suluova 46.608 46.649 0,09 1 21 40 8.332 38.317 82,14 456 102
Taşova 31.508 30.635 -2,77 1 7 63 19.399 11.236 36,68 971 32
AMASYA   337508 337.800 0,09 8 107 372 88.275 249.525 73,9 5.628 60

İlin yıllara göre nüfusları

Amasya il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1965[14]285.72945
  %29     83.016
202.713     %71  
1970[15]307.02547%7
  %32     97.088
209.937     %68  
1975[16]322.80652%5
  %36     115.480
207.326     %64  
1980[17]341.28753%6
  %38     128.077
213.210     %62  
1985[18]358.28951%5
  %41     148.614
209.675     %59  
1990[19]357.19149-%0
  %46     162.544
194.647     %54  
2000[20]365.23153%2
  %54     196.621
168.610     %46  
2007[21]328.67454-%10
  %61     201.331
127.343     %39  
2008[22]323.67556-%2
  %62     201.575
122.100     %38  
2009[23]324.26856%0
  %63     205.310
118.958     %37  
2010[24]334.78654%3
  %66     219.541
115.245     %34  
2011[25]323.07956-%3
  %65     210.947
112.132     %35  
2012[26]322.28357-%0
  %66     211.474
110.809     %34  
2013[27]321.97757-%0
  %67     215.997
105.980     %33  
2014[28]321.91357-%0
  %69     221.404
100.509     %31  
2015[29]322.16757%0
  %70     226.432
95.735     %30  

Konum

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[30] Alanı km²[3] Rakım mt. Merkeze Uzaklık km[31] Ulaşan Yollar[31]
Amasya Merkez 1.889 400 E E80 / -18
Göynücek 1954 591 522 46 -04=>05-51=>05-52
Gümüşhacıköy Cumh.önce 629 822 68 E E80 / -17=>05-79
Hamamözü 1990 204 691 90 Gümüşhacıköy=>05-79
Merzifon Cumh.önce 888 746 46 E E80 / -17, E E95 / -03
Suluova 1957 456 542 26 E E80 / -18=>05-80
Taşova 1944 971 240 48 E E80 / -19
AMASYA Cumh.önce 5.628

Spor

2018-19 sezonu sonunda, futbol takımı Yeni Amasyaspor, BAL (Bölgesel Amatör Lig)da grubunu 6. sırada bitirmiştir. Voleybol Bayanlar 2. Ligi'nde Şehzadeler Voleybol, play-off maçlarına katılmıştır. Hentbol Erkekler 1.Ligi'nde 1957 Suluova Spor, 8.olmuştur. Basket EBBL, hentbol kadın 2.liglerinde birer takımı vardır.

Yeni Amasyaspor, Ziraat Türkiye Kupası 3. turunda Konyaspor’a elenmiştir.

En önemli spor tesisleri, 7.810 kişilik 12 Haziran Stadı ve 2.500 kişilik Yeni Amasya Spor Salonu'dur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. "Valiler Kararnamesi yayınlandı: 41 ilin valisi değişti". NTV. 10 Haziran 2020. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
  2. "Amasya İli 31 Aralık 2019 Tarihli Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları". 20 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2019.
  3. Millî Savunma Bakanlığı-Harita Genel Komutanlığı
  4. "Amasya Belediyesi". 10 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2008.
  5. "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
  6. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
  7. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
  8. http://amasya.bel.tr/icerik/19/5590/baskanin-ozgecmisi.aspx
  9. "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
  10. "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
  11. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr 25 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TUİK 4 Şubat 2020 verileri
  12. "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020.
  13. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020.
  14. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  17. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  18. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  19. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  20. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  21. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  22. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  23. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  24. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  25. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  26. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  27. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  28. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  29. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  30. İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  31. Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.