Isparta (il)

Isparta, Türkiye'nin güneybatısında yer alan il. Akdeniz Bölgesi'nin kuzeyindeki Göller Yöresi'nde bulunan Isparta; batıda Burdur, kuzeyde Afyonkarahisar, doğuda Konya, güneyde ise Antalya ile çevrilidir. 30°01' ve 31°33' doğu boylamları ile 37°18' ve 38°30' kuzey enlemleri arasında kalır.

Isparta
İl
İlin Türkiye'deki konumu
Ülke	Türkiye
Belde sayısı	38[1]
Köy sayısı	174[1]
İdare
• Vali	Ömer Seymenoğlu
Yüzölçümü
• Toplam	8.993 km² (3.472 mil²)
Rakım	1.049 m (3.441 ft)
Nüfus
• Toplam	418.780
• Kır	124.750
• Şehir	294.030
Zaman dilimi	UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu	246
İl plaka kodu	32
Resmî site isparta.gov.tr isparta.bel.tr

Etimoloji

Büyük İskender kral olduktan sonra (MÖ 356 - MÖ 323), Anadolu'nun batısı Yunan egemenliği altına geçti. İskender öldükten sonraki 36 yıl dahi bölge Atina'ya bağımlı kaldı. Bu yıllarda Mora yarımadasında yaşamakta olan Ispartalılarla Atina Yunanları, Anadolu'nun batısına göç etmeye başladılar. Mora Yarımadası Ispartalılarından büyükçe bir topluluk geldi, bugün Isparta ilinin yer aldığı bölgeye yerleşti. Kente de kendi ülkelerinin adını yani Isparta adını verdiler.

Coğrafya

Bitki örtüsü

Isparta ili topraklarının yaklaşık %40'ı orman ve fundalıklarla kaplıdır. %20'si çayır ve mera, %16'sı ekili ve dikili araziler, %24'ü ise tarıma elverişli olmayan çıplak kaya, molozluklar ve göller bölgesi olması sebebiyle su yüzeylerinden oluşur.[2] Ekime elverişli toprakların büyük kısmında gül yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Millî parklar

• Kızıldağ Millî Parkı
• Kovada Gölü Millî Parkı

Göller

• Eğirdir Gölü
• Gölcük Gölü
• Kovada Gölü
• Beyşehir Gölü
• Burdur Gölü

Barajlar

• Uluborlu Barajı
• Yalvaç Barajı
• Sorgun Barajı
• Karacaören Barajı
• Sarıidris Barajı
• Keçiborlu Barajı
• Körküler Barajı

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2020 verileri[3])

Isparta ili nüfusu: 444.914'dür. Bu nüfusun %78,98'i şehirlerde yaşamaktadır (2019 sonu). İlin yüz ölçümü 8.946 km²'dir. İlde  km²'ye 50 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 342’dür.)

İlde yıllık nüfus % 0,79 oranında artmıştır. Nüfusu en çok artan ilçe: Atabey (% 5,19). Nüfusu en çok azalan ilçe: Yenişarbademli (-% 9,26)

04 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 13 İlçe, 22 belediye, bu belediyelerde 217 mahalle ve ayrıca 204 köy vardır.

2019 yılı sonunda Isparta ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[4]
İlçe	Nüfus 2018	Nüfus 2019	Nüfus Artışı %	Belediye Sayısı	Mahalle Sayısı	Köy Sayısı	Köy Nüfusu	Şehir nüfusu	Şehirde oturan %	Alanı  km^2[5]	km^2'ye düşen kişi
Aksu	4.533	4.557	0,53	1	9	13	2.434	2.123	46,59	544	8
Atabey	5.477	5.761	5,19	1	9	5	1.386	4.375	75,94	223	26
Eğirdir	32.436	31.632	-2,48	2	28	29	12.618	19.014	60,11	1.315	24
Gelendost	15.414	15.298	-0,75	1	10	13	9.940	5.358	35,02	610	25
Gönen	7.364	7.185	-2,43	2	10	5	1.918	5.267	73,31	285	25
Keçiborlu	14.383	14.152	-1,61	2	16	14	4.842	9.310	65,79	494	29
Merkez ilçe	258.375	264.426	2,34	3	50	20	15.273	249.153	94,22	773	342
Senirkent	11.811	11.395	-3,52	2	15	7	2.850	8.545	74,99	521	22
Sütçüler	10.707	10.295	-3,85	1	7	30	7.929	2.366	22,98	1.235	8
Şarkikaraağaç	25.578	25.151	-1,67	3	16	26	10.217	14.934	59,38	1.068	24
Uluborlu	6.388	6.287	-1,58	1	11	4	983	5.304	84,36	240	26
Yalvaç	46.646	46.688	0,09	2	32	37	22.841	23.847	51,08	1.402	33
Yenişarbademli	2.300	2.087	-9,26	1	4	1	285	1.802	86,34	237	9
ISPARTA	441.412	444.914	0,79	22	217	204	93.516	351.398	78,98	8.946	50

İlin yıllara göre nüfusları

Isparta il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1965[6]	266.240	49		%36     96.551 169.689     %64
1970[7]	300.029	50	%13	%38     114.296 185.733     %62
1975[8]	322.685	53	%8	%41     132.240 190.445     %59
1980[9]	350.116	50	%9	%45     158.251 191.865     %55
1985[10]	382.844	49	%9	%48     183.298 199.546     %52
1990[11]	434.771	44	%14	%53     229.574 205.197     %47
2000[12]	513.681	42	%18	%59     301.561 212.120     %41
2007[13]	419.845	44	-%18	%65     274.204 145.641     %35
2008[14]	407.463	46	-%3	%65     264.855 142.608     %35
2009[15]	420.796	46	%3	%67     280.154 140.642     %33
2010[16]	448.298	44	%7	%69     311.064 137.234     %31
2011[17]	411.245	47	-%8	%67     277.327 133.918     %33
2012[18]	416.663	46	%1	%68     283.459 133.204     %32
2013[19]	417.774	46	%0	%69     289.203 128.571     %31
2014[20]	418.780	46	%0	%70     294.030 124.750     %30
2015[21]	421.766	45	%1	%71     300.255 121.511     %29

Yönetim

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[22][23]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Isparta Valisi, 1965-Sürmene doğumlu Ömer Seymenoğlu’dur. 27 Ekim 2018 tarihinde İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanı iken atanmıştır.[24]

Isparta Belediye Başkanı, 1962-Isparta/Aksu doğumlu Şükrü Başdeğirmen(AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %38,04 oy oranıyla seçilmiştir.[25]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Isparta İl Genel Meclisi üye sayısı, 26 AK PARTİ, 1 CHP, 5 MHP ve 2 İYİ P. olmak üzere 34’dür.[26] Isparta Belediye meclisi ise 15 AK PARTİ, 8 MHP ve 8 İYİ P. olmak üzere 31 üyeden oluşur.[27]

2018 Genel seçimleri sonucu, Isparta'yi temsilen TBMM'e AKP'den 3 milletvekili (Süreyya Sadi Bilgiç, Recep Özel, Mehmet Uğur Gökgöz) ve İYİ P.'den 1 milletvekili (Aylin Cesur) seçilmiştir.[28]

Ekonomi

Ekonomi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. 2001 yılı itibarıyla ildeki iktisadi faaliyetlerin %25'i tarım, %24'ü çiftçilik ve hayvancılık, %17'si devlet hizmetleri, %16'sı ulaştırma-haberleşme, %14'ü ticaret, %13'ü sanayi, %12'si imalat sanayinden oluşmaktadır.[29]

Eğitim

Isparta'da ilk ve orta düzeyde özel ve devlete bağlı birçok eğitim kurumu hizmet vermektedir. Bunun yanı sıra Süleyman Demirel Üniversitesi de 1992 yılından bu yana hizmet vermektedir. Üniversite bünyesinde Hukuk Fakültesi, Tıp Fakültesi, Mimarlık-Mühendislik Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültesi gibi birçok bölüm bulunmaktadır. Kentte 77.252 Süleyman Demirel Üniversitesi öğrencisi bulunmaktadır. 2018 yılında Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi ilin 2. Üniversitesi olarak kurulmuştur.[30]

Türkiye İstatistik Kurumu'nun Ocak 2016'da açıkladığı İllerde Yaşam Endeksi'nde yaşam kalitesinde birinci,[31] eğitimde ikinci sırada yer aldı.[32]

Konum

Konum Bilgileri Tablosu

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı[33]	Alanı km²	Rakım mt.	Merkeze km[34]	Ulaşan Yollar[34]
Aksu	1987	544	1.223	60	-09 (Eğirdir)=>32-08=>32-09
Atabey	1960	223	1.042	21	-09=>32-01
Eğirdir	Cumh.önce	1.315	926	34	-09, 32-08, 32-26
Gelendost	1954	610	952	79	-10
Gönen	1990	285	1.040	23	-01=>32-01
Isparta Merkez		773	1.058		-01, -09, 32-50
Keçiborlu	1948	494	1.004	39	-11
Senirkent	1952	521	961	75	-06
Sütçüler	1938	1.235	992	100	-09 (Eğirdir)=>32-08
Şarkikaraağaç	Cumh.önce	1.068	1.169	118	-06
Uluborlu	Cumh.önce	240	1.054	64	-06
Yalvaç	Cumh.önce	1.402	1.103	105	-07
Yenişarbademli	1990	237	1.181	169	-06 (Şarkikaraağaç)=>32-07
ISPARTA	Cumh.önce	8.946

Spor

2018-2019 Sezonu sonunda, Isparta’nın futbol liglerindeki tek takımı Isparta Davraz Spor, futbol Bölgesel Amatör Lig (BAL)'da grubunu 4.sırada tamamlamıştır. Voleybol erkekler 1.liginde Eğirdir Elmaspor, küme düşmüştür. Kadın futbol 3.liginde Isparta 32 Gençlik S. yer almıştır.

Ziraat Türkiye Kupası 'nda Isparta Davraz Spor, 1.turda Denizli Kalespor'a elenmiştir.   

Önemli spor tesisleri:Atatürk Stadyumu (10.000), SDÜ Atatürk Kapalı Spor Salonu (2.000)ve Davraz Kayak Merkezi

Ayrıca bakınız

• Isparta milletvekilleri
• Isparta ilindeki yerleşim yerleri listesi

Kaynakça

2. "Isparta İlinin Atmosferik Polenleri" (PDF). Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2010.
3. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr 25 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TUİK 4 Şubat 2020 verileri
4. "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
5. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
6. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
7. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
8. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
9. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
10. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
11. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
12. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
13. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
14. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
15. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
16. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
17. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
18. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
19. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
20. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
21. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
22. "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020.
23. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020.
24. http://isparta.gov.tr/ispartavalisi
25. http://ispartaweb.saldemsoft.net/menu/16-15/baskanimzi-taniyalim/
26. http://www.iioi.gov.tr/s/1871ed9c/meclis-%C3%Bcyeleri
27. "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020.
28. "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020.
29. "İller itibarı ile iktisadi faaliyet kollarına göre Gayri Safi Yurt içi Hasıla". Türkiye İstatistik Kurumu. 2001. Erişim tarihi: 25 Nisan 2010.
30. 31 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2016 Isparta SDÜ öğrenci sayısı
31. "TÜİK'e göre yaşam kalitesi en yüksek il Isparta!". Radikal. 22 Ocak 2016. En son 24 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
32. "Eğitimde en iyi il belli oldu!". 24 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal. 23 Ocak 2016. En son 24 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
33. İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
34. Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

• Isparta Valiliği resmî sitesi
• Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü