Kırıkkale (il)

Kırıkkale, Türkiye Cumhuriyeti'nin İç Anadolu Bölgesinde yer alan bir ildir.

Bu madde Kırıkkale il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Kırıkkale (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.
Kırıkkale
İl

İlin Türkiye'deki konumu
Ülke Türkiye
Coğrafi bölge İç Anadolu Bölgesi
Belde sayısı 11[1]
Köy sayısı 185[1]
İdare
 • Vali Yunus Sezer [2]
Yüzölçümü
 • Toplam 4,365 km² (1.685 mil²)
Rakım 740 m (2.420 ft)
Nüfus
 • Toplam 271.092
 • Kır
 36.988
 • Şehir
 234.104
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 318
İl plaka kodu 71

Şehrin adını nereden aldığına dair kesin bir bilgi yoktur. Kırıkköyü ile kentin merkezinde bulunan Kaletepe'nin kısaltılarak birleştirilmesinden ortaya çıktığı söylenir. Bu ismin halk tarafından yakıştırıldığı kanaati yaygın olmakla beraber bölgenin ismi Osmanlı arşiv belgelerinde "Kırıkkal" şeklinde geçmektedir. Kırıkkale, 1989 senesinden önce başkent Ankara'ya bağlı bir ilçe iken 21 Haziran 1989 târih ve 3578 sayılı yasa gereğince dönemin başbakanı Turgut Özal tarafından yapılan törenle il olmuştur. İlk vâlisi Fikret Güven, 17 Ağustos 1989 târihinde yapılan törenle il vâliliği görevine başlamıştır.[3]

2016 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 9 İlçe, 11 belediye, bu belediyelerde 85 mahalle ve ayrıca 185 köy vardır.

Ekonomi

Türkiye Cumhuriyeti'nin önemli sanayi merkezlerinden birisi olan Kırıkkale, bünyesinde bulundurduğu önemli sanayi kuruluşlarıyla savunma ve petro-kimya sanayi faaliyetleri can damarı durumdadır. Önemli sanayi kuruluşları:

  • Tüpraş Orta Anadolu Rafinerisi[4]
  • MKE Ağır Silah Fabrikası Müdürlüğü[5]
  • MKE Çelik Fabrikası Müdürlüğü[5]
  • MKE Silah Fabrikası Müdürlüğü[5]
  • MKE Mühimmat Fabrikası Müdürlüğü[5]
  • MKE Barut Fabrikası Müdürlüğü[5]
  • MKE Pirinç Fabrikası Müdürlüğü[5]
  • MKE Kırıkkale Hurda Müdürlüğü [5]
  • Kırdemir Kırıkkale Demir Çelik Fabrikası[6] 

Coğrafya

İlin kuzeyinde Çamlıca, Karakaya ve Kırıkkale tepeleri bulunur. Topraklarının denizden ortalama yüksekliği 700 m. olup kuzeybatıdan güneydoğuya doğru Koçu Dağı uzanmaktadır. Bu dağ, 4×7 km boyutlarındadır. Yığlıtepe, deniz seviyesinin 1278 m. üstündedir. Güney-güneydoğuda Denek Dağ Sırası bulunmaktadır. Bu dağ sırası Çoruhözü Vâdisi'nin güneyinde uzanmaktadır.

İl yüzölçümünün küçük bir bölümünü ovalar oluşturur. Kuzeydeki Çamlıca ve Karakaya tepeleriyle güneydeki Denek Dağı’nın arasında Kırıkkale Ovası uzanmaktadır. Kırıkkale ilinde yerleşimin önemli bölümü buradadır. Ovanın en geniş yeri, Çoruhözü Deresi’nin Kızılırmak’a aktığı noktadır.

İl sınırları içerisindeki yaylalar, deniz seviyesinin 1200–1600 m üzerindedir.

Yeni Yapan yakınlarında Delice ırmağı yaylası.

Su kaynakları

Şehrin en önemli akarsuyu Kızılırmak'tır. 94 km'lik bir bölüm şehir sınırları içinde yer alır. Kentin güney ve batısından geçer. Kent, Kızılırmak'la yerleşim olarak birleşmiş durumdadır. Kızılırmak, Yeşil Vadi Projesi'yle koruma altına alınmıştır. Kapulukaya Hidroelektrik Santrali bu ırmak üzerinde kurulmuş olup faaliyetlerini sürdürmektedir.

Şehirde Sulakyurt-Danacı Göleti'yle Ahılı deresi üzerinde sulama amaçlı bir gölet vardır. Enerji amaçlı kullanılan Kapulukaya Barajı'nın ardında suların birikmesiyle oluşmuş -isimsiz- yapay bir göl bulunur.

Şehirdeki küçük akarsular

Çoruhözü: İzzettin-Balışeyh arasında demiryoluna paralel olarak merkezden geçer ve Kızılırmak'a karışır. Derenin aktığı yerlerde su, tarımsal sulamada kullanılır.

Okun Deresi : Elmadağ'ın güneyinde akan suların oluşturduğu Balaban ve Sarılıöz çaylarının Kılıçlar Köyü'nde birleşmesinden oluşur ve Kızılırmak'a karışır.

Delice Irmağı : Delice ilçesi ile Çorum toprakları arasında akar. Bozköy ovasını sular ve Kızılırmak'a karışır. Irmağın il sınırlarındaki uzunluğu 54 km'dir.

Coğrafi Yapısı

Coğrafi Konumu

İç Anadolu Bölgesi'nde Orta Kızılırmak Bölümü'nde yer alan Kırıkkale, doğuda Çorum, Yozgat, güneyde Kırşehir, batıda Ankara, kuzeyde Çankırı illeri ile komşudur.

İklim Bilgileri
 Kırıkkale iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 17,0 20,8 30,4 32,0 34,4 37,6 41,6 40,4 36,9 33,0 24,8 19,0 41,6
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 4,0 6,9 12,6 18,1 23,1 27,5 30,8 30,8 26,8 20,6 12,4 5,8 18,23
Ortalama sıcaklık (°C) 0,3 2,3 6,9 12,2 16,9 21,2 24,6 24,2 19,5 13,6 6,8 2,1 12,5
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −3 −1,8 1,4 6,2 10,1 13,9 16,8 16,5 12,2 7,5 2,2 −1 6,85
En düşük sıcaklık (°C) −22,4 −21,6 −19,8 −5,8 0,4 5,4 7,4 8,0 2,8 −5 −9,7 −18 −22,4
Ortalama yağış (mm) 39,5 29,1 32,3 48,6 49,9 37,5 12,4 10,0 13,8 30,6 33,5 43,9 383,1
Kaynak: Türkiye Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü[7]

[8]

Yönetim
Ayrıca bakınız: Kırıkkale'nin ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[9][10]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Kırıkkale Valisi, 1978-İspir doğumlu Yunus Sezer’dir. 5 Kasım 2018 tarihinde İçişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanı iken atanmıştır.[11]

Kırıkkale Belediye Başkanı, 1969-Kırıkkale doğumlu Mehmet Saygılı(AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %42,02 oy oranıyla seçilmiştir.[12]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Kırıkkale İl Genel Meclisi üye sayısı, 13 AK PARTİ, 8 MHP, 1 CHP ve 1 İYİ P. olmak üzere 23’dür.[13] Kırıkkale Belediye meclisi ise 16 AK PARTİ, 7 MHP ve 8 İYİ P. olmak üzere 31 üyeden oluşur.[14]

2018 Genel seçimleri sonucu, Kırıkkale'yi temsilen TBMM'e AKP'den 1 milletvekili (Ramazan Can), CHP'den 1 milletvekili (Ahmet Önal), MHP'den 1 milletvekili (Halil Öztürk) seçilmiştir.[15]

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2020 verileri[16])

Kırıkkale ili nüfusu: 283.017'dir. Bu nüfusun %89,10'u şehirlerde yaşamaktadır (2019 sonu).

İlin yüzölçümü 4.791 km2'dir. İlde  km2'ye 59 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 459’dur.)

İlde yıllık nüfus % 1,25 oranında azalmıştır. Nüfusu en çok artan ilçe: Merkez ilçe (% 0,93). Nüfusu en çok azalan ilçe: Sulakyurt (-%18,50)

04 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 9 İlçe, 11 belediye, bu belediyelerde 88 mahalle ve ayrıca 185 köy vardır.

2019 yılı sonunda Kırıkkale ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[17]
İlçe Nüfus

2018

 Nüfus

2019

 Nüfus

Artışı %

 Belediye

Sayısı

 Mahalle

Sayısı

 Köy

Sayısı

 Köy

Nüfusu

 Şehir

nüfusu

 Şehirde

oturan %

 Alanı

 km2[18]

  km2'ye

düşen kişi

Bahşılı 7.907 7.399 -6,42 1 5 5 1.370 6.029 81,48 266 28
Balışeyh 7.221 6.478 -10,29 1 4 28 4.336 2.142 33,07 623 10
Çelebi 3.024 2.633 -12,93 1 4 13 1.736 897 34,07 223 12
Delice 10.017 9.075 -9,40 2 13 40 4.474 4.601 50,70 970 9
Karakeçili 3.810 3.369 -11,57 1 8 2 297 3.072 91,18 137 25
Keskin 18.139 17.620 -2,86 1 6 55 7.076 10.544 59,84 1.129 16
Merkez ilçe 196.645 198.477 0,93 2 31 9 4.222 194.255 97,87 432 459
Sulakyurt 8.531 6.953 -18,50 1 7 26 4.551 2.402 34,55 708 10
Yahşihan 31.308 31.013 -0,94 1 10 7 2.786 28.227 91,02 304 102
Kırıkkale 286.602 283.017 -1,25 11 88 185 30.848 252.169 89,10 4.791 59

İlin yıllara göre nüfusları

Cumhuriyet sonrasında, 1927 yılında, yapılan ilk nüfus sayımında Kırıkkale adına rastlanılmamıştır. Ancak o dönemde Ankara’nın ilçesi konumunda olan Keskin’in nüfusu 48.934 kişidir. 1935 yılından 2009 yılına kadar yapılan nüfus sayımı sonuçlarına göre, Kırıkkale’nin şehir ve köy nüfusu gelişimi aşağıda belirtilmiştir.

YıllarŞehir Nüfusu (Kişi)Köy Nüfusu (Kişi)Toplam Nüfusu (Kişi)Statüsü
19354.5999.89514.494Nahiye
194514.49639.64254.138ilçe
195015.75046.34062.090İlçe
195527.80750.60778.414İlçe
196042.90433.35376.257İlçe
196557.66943.416101.085İlçe
197091.65838.528130.186İlçe
1975137.87439.281177.155İlçe
1980178.40144.492222.893İlçe
1985208.01854.331262.349İlçe
Kırıkkale il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1990349.39650
  %70     243.378
106.018     %30  
2000[19]383.50850%10
  %74     285.294
98.214     %26  
2007[20]280.23460-%27
  %82     230.189
50.045     %18  
2008[21]279.32561-%0
  %82     230.354
48.971     %18  
2009[22]280.83461%1
  %83     232.990
47.844     %17  
2010[23]276.64761-%1
  %84     233.073
43.574     %16  
2011[24]274.99262-%1
  %85     233.768
41.224     %15  
2012[25]274.72763-%0
  %85     232.959
41.768     %15  
2013[26]274.65862-%0
  %84     231.831
42.827     %16  
2014[27]271.09263-%1
  %86     234.104
36.988     %14  
2015[28]270.27163-%0
  %87     235.575
34.696     %13  

Kültür

Silâh Müzesi

Silâh-San bünyesinde kurulmuştur. 1991 yılında gerekli işlemleri yapıldıktan sonra faaliyete geçirilmiştir.

15 ve 20. yüzyıllar arasında Osmanlı ve Avrupa ülkelerine ait silâhlar Tophane'den, Anadolu'nun çeşitli yerlerinden ve askerî fabrikalardan toplanarak teknik ve tarîhi özellikleri tespit edildikten sonra müze hâline getirilen, Silah Fabrikası'nın büyük salonunda gösterime açılmıştır.

İdari yapı
Ana madde: Kırıkkale ilindeki yerleşim yerleri listesi

Kırıkkale, 9 ilçe (merkez dahil), 11 belde ve 185 köy ile tipik bir Orta Anadolu ilidir. İlde 20 belediye teşkilatı mevcuttur. Bunlardan 1’i İl belediyesi, 8’i ilçe belediyesi, 11’ü ise belde belediyesidir. Ayrıca 13 mahalli idare birliği bulunmaktadır.[1]

Ulaşım

Kırıkkale'nin bazı önemli merkezlere uzaklığı şöyledir,

Kırıkkale'nin Bazı Önemli Merkezlere Uzaklığı (Km)
Şehir İstanbul Ankara İzmir Adana Bursa Antalya Konya Samsun Mersin Kayseri Diyarbakır Eskişehir Gaziantep
Uzaklık (km) 528 75 654 475 457 615 301 339 468 247 839 308 600
Karayolları Genel Müdürlüğü23 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[29][30][31]

Konum

Konum Bilgileri Tablosu
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[32] Alanı km² Rakım mt. Merkeze km[33] Ulaşan Yollar[33]
Bahşili 1990 266 703 9 -01, -08
Balışeyh 1990 623 870 21 E E88 / -14, 71-02
Çelebi 1990 223 1.241 57 -02=>71-50
Delice 1960 970 696 52 -01
Karakeçili 1990 137 821 39 -07, -01
Keskin Cumh.önce 1.129 1.139 30 -08, 71-25, 71-26
Kırıkkale Merkez   432 746    E E88 / -14, -08, 
Sulakyurt 1960 708 830 52 -14=>71-02
Yahşihan 1990 304 779 5 E E88 / -14, 71-52
Kırıkkale 1989 4.791    

Spor
Ana madde: Kırıkkale'de spor

2018-2019 Sezonu sonunda, Kırıkkale Büyük Anadoluspor, Bölgesel Amatör Lig (BAL)'da grubunu 3.sırada tamamlamıştır. 2019-2020 futbol sezonunda grubunda şampiyon olan Kırıkkale Büyük Anadoluspor, 3. lige çıkmıştır.

2019-2020 sezonu sonunda Kırıkkale Büyük Anadoluspor, Voleybol bölgesel ligine bir takımı katılmıştır.

Ziraat Türkiye Kupası 'nda Kırıkkale Büyük Anadoluspor, 1.turda Yeni Amasyaspor 'a elenmiştir.

Önemli spor tesisleri: Başpınar Stadyumu (16.000), Başpınar Spor Salonu (2.500), Olimpik Yüzme Havuzu (1.000) dur.

Kardeş şehirler

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. "Kırıkkale Valiliği İdari Yapısı". 16 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2015.
  2. "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018.
  3. "T.C. Kırıkkale Valiliği resmî sitesi, İlin Tarihi Oluşumu sayfası". 24 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 1009. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  4. "Arşivlenmiş kopya". 3 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2015.
  5. https://www.mkek.gov.tr/tr/page.aspx?id=7
  6. http://www.demircelikstore.com/-1-6165-kirikkale-demir-celik-fabrikasi-kuruluyor.html
  7. "Kırıkkale Yıllık Toplam Yağış Verileri - Türkiye Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü (DMİ)". 30 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2011.
  8. "T.C. Kırıkkale Valiliği resmi sitesi, Kırıkkale - Coğrafi Bilgileri sayfası". 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
  9. "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
  10. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
  11. "Arşivlenmiş kopya". 23 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
  12. https://www.kirikkale-bld.gov.tr/?sayfa=baskan
  13. http://www.kirikkaleilozelidare.gov.tr/2019-2024
  14. "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
  15. "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
  16. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr 25 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TUİK 4 Şubat 2020 verileri
  17. "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
  18. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
  19. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  20. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  21. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  22. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  23. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  24. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  25. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  26. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  27. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  28. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  29. Karayolları Genel Müdürlüğü İller Arası Mesafe
  30. "T.C. Kırıkkale Valiliği resmi sitesi, Kırıkkale - Sağlık Hizmetleri Durumu sayfası". 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
  31. "T.C. Kırıkkale Valiliği resmi sitesi, Kırıkkale - Sosyal Altyapı sayfası". 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
  32. İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  33. Karayolları Genel Müdürlüğü
  34. "Lanzhou-Kırıkkale Resmen Kardeş". kalehaber.net. 27 Mayıs 2014. 27 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2014.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.