Bitlis (il)

İl Nüfusu: 341.225'tir. Bu nüfusun % 64'ü şehirlerde yaşamaktadır (2016). İlin yüzölçümü 8.294 km²'dir. İlde km²'ye 41 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 65'tir.) İlde yıllık nüfus artış oranı % 0,23 olmuştur. İl merkezinin denizden yüksekliği: 1637 m.'dir.

Bitlis
İl
İlin Türkiye'deki konumu
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu
İdare
• Vali	Oktay Çağatay [1]
Yüzölçümü
• Toplam	10,582 km² (4.085 mil²)
Nüfus
• Toplam	338.023
• Kır	148.648
• Şehir	189.375
Zaman dilimi	UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu	434
İl plaka kodu	13
Resmî site bitlis.gov.tr bitlis.bel.tr

Bitlis İli, Türkiye'nin 81 ilinden birisidir.

2016 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 7 İlçe, 13 belediye, bu belediyelerde 123 mahalle ve ayrıca 348 köyü vardır.

İsmi Makedonya Kralı Büyük İskender’in şehirdeki kaleyi yaptırttığı komutanlarından Bedlis’ten gelmektedir. Tarihsel yapıların ağırlıkta olduğu bir vadi içinde kurulduğundan “Vadideki Güzel Şehir” diye anılır.

Tarihçe

Bitlis M.Ö. 1400 yıllarından itibaren Urartular’ın yerleşim alanıydı.M.Ö. 1280 yılında Asur Krallarından I. Salmanassar devrinden sonra, Van Gölü çevresindeki dağlık alanlara yerleşen Urartular, MÖ11. yüzyıla kadar Urartular’ın yurdu olmaya devam etmiş ve 7. Yüzyıla kadar Asurlalar, 6. Yüzyıla kadar ise Medler’in yönetimi altında kalmıştır. Bitlis, daha sonra Pers Krallığı'nın kurulması ile 2. Darius tarafından ele geçirilmiştir. MÖ 4. yüzyılda Makedonya Kralı Büyük İskender’in yönetimi altına giren ve MS 2. yüzyılda Roma İmparatoru Trajan tarafından ele geçirilen Bitlis, 7. yüzyıla kadar Doğu Roma yönetiminde kaldı.

Türkler’in 10. yüzyılla birlikte başlayan Anadolu akınları sırasında önemli bir uğrak yeri haline gelen ve bu tarihlerde Alp Arslan ve ordularını Ahlat’ta konuk eden Bitlis'in Türklerin Anadolu’ya açılmasında çok önemli bir rolü de üstlenmiş oldu. 13. Yüzyılda Eyyübiler ve daha sonra Harzemşahlar ve Moğollar'ın saldırısına uğrayan ve 1514 yılındaki Çaldıran Muharebesi'yle Osmanlı egemenliğine giren Bitlis, Osmanlı İmparatorluğu’nun idaresi altında ilim, sanat ve kültür merkezi haline geldi. I. Dünya Savaşı esnasında bir süre Çarlık Rusya’nın işgali altında kalan Bitlis, Cumhuriyet'in ilanından sonra il yapıldı. Bitlis adını Bedlis'ten almıştır.

İlçeler

04 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 7 İlçe, 13 belediye, bu belediyelerde 123 mahalle ve ayrıca 348 köy vardır.

• Bitlis (merkez)
• Adilcevaz
• Ahlat
• Güroymak
• Hizan
• Mutki
• Tatvan

Yönetim

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclisleri oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümeni' ni seçer.  

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Bitlis Valisi, 1973-Kaman doğumlu Oktay ÇAĞATAY’dır. 5 Kasım 2018’de Gaziosmanpaşa Kaymakamı iken atanmıştır.[2]

Bitlis Belediye Başkanı, 1975-Bitlis doğumlu Nesrullah Tanğlay (AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %43,81 oy oranıyla seçilmiştir.[3]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Bitlis İl Genel Meclisi üye sayısı, 13 AK PARTİ, 9 HDP, 1 SAADET ve 1 DP olmak üzere 24’dür. Bingöl Belediye meclisi ise 14 AK PARTİ, 8 HDP ve 3 SAADET olmak üzere 25 üyeden oluşur.[4]

2018 Türkiye genel seçimleri sonucuna göre Bitlis'in  Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki üye sayısı 3'dür: AK PARTİ ( Cemal Taşar ve Vahit Kiler) ve HDP (Mahmut Celadet Gaydalı).[5]

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2020 verileri[6])

Bitlis ili nüfusu: 348.115'dir. Bu nüfusun %65,50'si şehirlerde yaşamaktadır (2019 sonu).

İlin yüzölçümü 8.294 km²'dir. İlde  km²'ye 42 kişi düşmektedir. (Bu sayı Güroymak'da 93’dür.)

İlde yıllık nüfus % 0,37 oranında azalmıştır.  Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Tatvan (% 0,53), Hizan (-% 2,50)

04 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 7 İlçe, 13 belediye, bu belediyelerde 123 mahalle ve ayrıca 348 köy vardır.

2019 yılı sonunda Bitlis ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[7]
İlçe	Nüfus 2018	Nüfus 2019	Nüfus Artışı %	Belediye Sayısı	Mahalle Sayısı	Köy Sayısı	Köy Nüfusu	Şehir nüfusu	Şehirde oturan %	Alanı  km^2[8]	km^2'ye düşen kişi
Adilcevaz	30.376	30.499	0,40	2	15	28	13.531	16.968	55,63	1.586	19
Ahlat	40.806	40.699	-0,26	2	15	26	10.876	29.823	73,28	1.153	35
Güroymak	47.742	47.829	0,18	3	28	26	13.771	34.058	71,21	515	93
Hizan	34.186	33.331	-2,50	1	10	75	21.341	11.990	35,97	1.021	33
Merkez ilçe	71.501	70.699	-1,12	2	22	76	15.616	55.083	77,91	1.064	67
Mutki	32.090	31.869	-0,69	2	11	60	27.071	4.798	15,06	1.069	30
Tatvan	92.695	93.189	0,53	1	22	57	17.906	75.283	80,79	1.885	49
BİTLİS	349.396	348.115	-0,37	13	123	348	120.112	228.003	65,50	8.294	42

İlin yıllara göre nüfusları

Bitlis il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1965[9]	154.069	64		%28     43.813 110.256     %72
1970[10]	185.473	63	%20	%32     59.939 125.534     %68
1975[11]	218.305	67	%18	%35     76.702 141.603     %65
1980[12]	257.908	62	%18	%36     93.757 164.151     %64
1985[13]	300.843	56	%17	%40     119.626 181.217     %60
1990[14]	330.115	53	%10	%43     142.947 187.168     %57
2000[15]	388.678	49	%18	%56     219.511 169.167     %44
2007[16]	327.886	55	-%16	%55     179.260 148.626     %45
2008[17]	326.897	55	-%0	%52     168.824 158.073     %48
2009[18]	328.489	55	%0	%51     168.988 159.501     %49
2010[19]	328.767	56	%0	%51     168.787 159.980     %49
2011[20]	336.624	55	%2	%53     178.788 157.836     %47
2012[21]	337.253	55	%0	%54     182.939 154.314     %46
2013[22]	337.156	55	-%0	%55     184.454 152.702     %45
2014[23]	338.023	55	%0	%56     189.375 148.648     %44
2015[24]	340.449	55	%1	%57     194.928 145.521     %43

Konum

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı[25]	Alanı km²	Rakım mt.	Merkeze Uzaklık km[26]	Ulaşan Yollar[26]
Adilcevaz	1953	1.586	1.683	85	E E99 / -11, 13-07
Ahlat	Cumh.önce	1.153	1.703	62	E E99 / -11, 13-02, 13-01
Bitlis Merkez		1.064	1.637		E E99 / -13, 13-76, 13-25
Güroymak	1987	515	1.308	33	-31
Hizan	1936	1.021	1.472	52	=>13-25=>13-05=>13-26
Mutki	Cumh.önce	1.069	1.486	21	-13=>13-75
Tatvan	1936	1.885	1.656	25	-32, E E99 / -12
BİTLİS	1935	8.294

Spor

2018-19 sezonunda BAL'da Özgüzeldere Spor yer almaktadır.Türkiye Bayanlar Voleybol İkinci Ligi de Bitlis Gençlik Spor (çekildi), erkeklerde TÜRŞAD yer almaktadır. Türkiye Erkekler Voleybol Bölgesel Ligi nde 2 takım bulunmaktadır.

Futbol Türkiye Kupası 'nda Özgüzeldere Spor, 3.turda Kastamonuspor 1966' a elenmiştir.

Bitlis'in önemli spor tesisleri: Bitlis 8 Ağustos Stadyumu (2.550), Tatvan Spor Salonu (500), Merkez Çiftkaya, Rahvan, Dideban, Tatvan Nemrut ve Yumurtatepe, Ahlat Serinbayır olmak üzere 7 adet kayak merkezi bulunmaktadır.

Kaynakça

1. "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018.
2. "Arşivlenmiş kopya". 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020.
3. https://bitlis.bel.tr/ozgecmis/
4. "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020.
5. "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020.
6. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr 25 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TUİK 4 Şubat 2020 verileri
7. "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020.
8. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020.
9. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
10. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
11. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
12. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
13. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
14. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
15. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
16. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
17. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
18. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
19. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
20. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
21. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
22. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
23. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
24. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
25. İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
26. karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

• Bitlis Valiliği26 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.