Edirne (il)

Edirne, Türkiye'nin Marmara Bölgesi'nin Trakya yakasında yer alan, doğuda Kırklareli ve Tekirdağ, güneyde Çanakkale ve Ege Denizi, batıda Evros (Yunanistan) ve kuzeyde Hasköy (Bulgaristan) ile çevrili ildir.

Bu madde Edirne il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Edirne il merkezini oluşturan kent için Edirne (merkez) sayfasına bakınız.
Edirne
İl

Edirne'nin Türkiye'deki konumu
Ülke Türkiye
Bölge Marmara Bölgesi
İdare
 • Belediye Başkanı Recep Gürkan [1] (CHP)
 • Vali Ekrem Canalp [2]
Yüzölçümü
 • Toplam 6,098 km² (2.354 mil²)
Rakım 62 m (203 ft)
Nüfus
 (2020)
 • Toplam 413,903
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
Alan kodu (+90) 284
Plaka kodu 22

Edirne ilinin geneli düzlük olup il sınırları içerisindeki herhangi bir yükselti 500 metreyi aşmadığı için ilde dağ bulunmamaktadır. Korudağ Edirne'de bilinmesine rağmen bu yanlış bir bilgidir. %25'i ormanlık olan ve topraklarının %57'sinde tarım yapılan ilin en önemli akarsuyu, Karaağaç hariç olmak üzere Türk-Yunan sınırını çizen Meriç'tir.

İlin iklimi güneyden kuzeye doğru çıkıldıkça sertleşir; Ege Denizi'ne kıyısı olan güney kesiminde daha çok ılıman Akdeniz iklimi yaşanırken il merkezinin de bulunduğu kuzey kesiminde sert kışlarıyla kendini gösteren karasal iklim hâkimdir.

Etimoloji

Edirne adı, kentin Latince ve Yunanca ismi olan Hadrianoupolis (Hadrianus'un kurduğu şehir, Hadrianus'un şehri) sözcüğünün Türkçede Edrenebol, Edrene ve Edirne olarak evrimleşmesiyle bugünkü hâlini almıştır. Başka bir ihtimal de, gene Hadrianoupolis'ten türetilmiş olan, şehrin Bulgarca adı Odrin'den evrimleşmiş olmasıdır.

Kültür ve eğitim
Edirne Şehir Girişi

1357'den beri düzenlenen Kırkpınar Yağlı Güreşleri yaz aylarında birçok yerli ve yabancı turisti çeker.

Cumhuriyet'in kuruluşu ile beraber Edirne'de eğitim kurumları da hızlı bir gelişme göstermiş, son yıllarda Edirne, eğitimde gelişmişlik düzeyi açısından Türkiye'nin önde gelen kentleri arasına girmiştir. Edirne'de okur-yazar oranı cumhuriyet dönemi boyunca Türkiye genelinin üzerinde olmuştur. Son yıllarda gerçekleştirilen kurslarla okur-yazarlık oranı %99'a ulaşmıştır.

2014 yılı itibarıyla bünyesinde 39.696 öğrenciye eğitim veren Trakya Üniversitesi de Edirne'de yer almaktadır.[3]

Folklor

Edirne ilinde Trakya'nın diğer illerindeki gibi 9/8'lik ritmin ağır bastığı halk türküleri yaygındır. Diğer Ardında Sümbüllü Bağlar, Karakuşun Yüksektendir Oyunu, Kızılcıklar Oldu Mu, Evreşe yolları dar, Püskül Pencereden Uçtu, Yüksek Yüksek Tepelere Ev Kurmasınlar vardır.

Edirne ilinde yaşayanların, kendilerine özgü kıvrak ezgilerle bezeli ve yöre düğünlerinin ayrılmaz bir parçası olan Roman havaları da Edirne folklorunun tamamlayıcı bir parçasını oluşturur. Bunların en tanınmışları: Güm Güm Teke, Kako Sali, Anako, Yağmur Yağdı, Maşa Satarım gibi.

Görülecek yerler
Selimiye Camii

Edirne il merkezinde tarihi yapılar Türkiye'nin diğer kentlerine nispeten daha iyi korunmuştur. Kentte görülecek yerler Roma-Bizans dönemi ve Osmanlı-Türk dönemi adı altında iki ayrı başlık altında toplanabilir.

Roma-Bizans dönemi

Kentin tarihinin bu kısmından günümüze fazla eser kalmamıştır; şehirde bu döneme ait biricik yapı, 19. yüzyıl sonlarına kadar ayakta kalmış Roma dönemine ait Hadrianopolis surlarının yıkıntıları ve de eskiden üzerinde 1893 yılında inşa edilmiş ve 1953 senesinde depremde zarar gördüğü ve kentin silüetini bozduğu gerekçesiyle dönemin belediye reisince dinamit kullanılarak yıktırılmış bir de saat kulesi bulunan Makedonya Kulesi'dir. Makedonya Kulesi adı Osmanlının ünlü seyyahı Evliya Çelebi'nin Seyahatnâme adlı eserinde geçmektedir.

Osmanlı-Türk dönemi

Kent bu dönemden kalma yapılar bakımından oldukça zengin olup bunlar dini ve sivil yapılar olmak üzere iki altbaşlıkta toplanabilir.

Dinî yapılar
Eski Camii Dış Duvarı

Bu yapılar içerisinde en görkemlisi klasik Osmanlı mimarisinin doruk noktası sayılan ve Mimar Sinan'ın 'ustalık eserim' dediği Selimiye Camii'dir (1575). Bunun dışında Eski Cami (1414) ve Üç Şerefeli Cami (1447) klasik dönem öncesi Osmanlı mimarisinin anıtları olarak kent merkezini süslemektedir. Şehirde görülebilecek diğer tarihî camiler Muradiye Camii (1426), Ayşekadın Camii, Darülhadis Camii, Defterdar Camii, Hıdır Ağa Camii, Gazimihal Camii ve Şahmelek Camii'dir.

Edirne kentinin biraz dışında yer alan İkinci Beyazıt Kulliyesi (1488) mimarisiyle olduğu kadar zihinsel engellilerin tedavi edildiği, günümüzde Sağlık Müzesi olarak kullanılan şifahanesi ile de dikkat çekmektedir.

Ayrıca kentte Kaleiçi'nde bulunan İtalyan Kilisesi, Kıyık'ta bulunan Sveti Georgi Bulgar Kilisesi ve Kirişhane'de bulunan Sveti Helena-Konstantin Kilisesi günümüze kadar gelmiş ve ayinler hâlâ yapılmaktadır.

Kaleiçinde bulunan Edirne Büyük Sinagogu vardır. Türkiye sınırları içerisindeki en büyük ve Avrupa'nın 3. büyük sinagogu olan yapı, 26 Mart 2015 tarihinde 46 yıl aradan sonra yeniden ibadete açılmıştır.[4]

Sivil yapılar

Sivil yapılar içerisinde anıtsal niteliğe sahip olanların başında Edirne'nin köprüleri gelir; bunların en eskisi Tunca Irmağı üzerindeki Gazi Mihal Köprüsü'dür (1420). Bu köprü yakınında Yıldırım ve Seferşah isminde iki küçük köprü daha bulunur. Kent merkezinden Karaağaç'a giden yol üstünde ilk karşılaşılan köprü Tunca Köprüsü (1615), ikincisi ise Meriç nehri üzerinde kurulu Meriç veya Mecidiye Köprüsü'dür (1842).

Edirne'deki en uzun köprü, il merkezi dışında Ergene nehri üzerinde yer alan ve ilçe merkezine ismini vermiş olan Uzun Köprü'dür.

Günümüzde bir kısmı otel olarak kullanılan tarihî Rüstem Paşa Kervansarayı (1554) da Edirne'nin görülmesi gereken anıtlarından birini teşkil eder. Bu binada yapılan restorasyon çalışması, 1980'de Ağa Han Ödülü almıştır.[5]

15. yüzyıldan kalma Edirne Sarayı, 93 Harbi'nde cephanelik olarak kullanılmış ve kentin düşeceğinin anlaşılmasından sonra cephaneler Rusların eline geçmesin diye havaya uçurulmuştur. Bu patlamadan sonra sadece Adalet Kasrı denilen kısmı sağlam kalmıştır. Kalıntıları Kırkpınar Yağlı Güreşlerinin düzenlendiği Sarayiçi semtindedir.

Edirne'de bulunan sivil tarihî yapılar arasında sayıları hızla azalan eski Edirne evleri de önemli yer tutar. Çoğu Kaleiçi semtinde bulunan ve neredeyse tümü ahşap olan bu evlerin bazıları son yıllarda restore edilmektedir.

İlin merkez ilçesinin Karaağaç kasabasında bulunan ve II. Abdülhamid devrinde yaptırılan Karaağaç Tren İstasyonu günümüzde Trakya Üniversitesi Rektörlük Binası olarak kullanılır. Binanın yanında 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Antlaşması anısına inşa edilen Lozan Anıtı yer alır.

Yönetim
Ayrıca bakınız: Edirne'nin ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[6][7]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Edirne Valisi, 1971-Dörtdivan doğumlu Ekrem CANALP’dır. 27.10.2018’de İçişleri Bakanlığı Genel Sekreteri iken atanmıştır.[8]

Edirne Belediye Başkanı, 1964-İpsala doğumlu Recep Gürkan(CHP), 31 Mart 2019 seçimlerinde %44,87 oy oranıyla seçilmiştir.[9]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Düzce İl Genel Meclisi üye sayısı, 15 CHP, 11 AK Parti ve 2 İYİ P. olmak üzere 28’dir. Edirne Belediye meclisi ise 19 CHP ve 12 AK PARTİ olmak üzere 31 üyeden oluşur.[10]

2018 Genel seçimleri sonucu, Edirne'yi temsilen TBMM'de AK Parti'den 1 milletvekili (Fatma Aksal), CHP'den 2 milletvekili (Okan Gaytancıoğlu ve Erdin Bircan), İYİ P.'den 1 milletvekili (Orhan Çakırlar) seçilmiştir.[11]

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2020 verileri[12])

Edirne ili nüfusu: 413.903'dür. Bu nüfusun %78,26'sı şehirlerde yaşamaktadır (2019 sonu). İlin yüz ölçümü 6.145 km2'dir. İlde  km2'ye 67 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 220’dir.)

İlde yıllık nüfus % 0,58 oranında artmıştır. Nüfusu en çok artan ilçe: Süloğlu (% 3,19). Nüfusu en çok azalan ilçe: Meriç (-%3,66)

04 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 9 İlçe, 16 belediye, bu belediyelerde 95 mahalle ve ayrıca 253 köy vardır.

2019 yılı sonunda Edirne ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[13]
İlçe Nüfus

2018

 Nüfus

2019

 Nüfus

Artışı %

 Belediye

Sayısı

 Mahalle

Sayısı

 Köy

Sayısı

 Köy

Nüfusu

 Şehir

nüfusu

 Şehirde

oturan %

 Alanı

 km2[14]

  km2'ye

düşen kişi

Enez 10.886 10.583 -2,78 1 3 19 6.419 4.164 39,35 455 23
Havsa 18.947 18.648 -1,58 1 6 22 10.050 8.598 46,11 545 34
İpsala 27.498 27.246 -0,92 3 12 19 13.205 14.041 51,53 741 37
Keşan 84.442 83.373 -1,27 3 19 45 14.351 69.022 82,79 1.098 76
Lalapaşa 6.680 6.590 -1,35 1 1 27 4.919 1.671 25,36 497 13
Meriç 14.201 13.681 -3,66 3 6 21 6.459 7.222 52,79 438 31
Merkez ilçe 180.327 185.408 2,82 1 24 37 12.606 172.802 93,20 844 220
Süloğlu 7.062 7.287 3,19 1 4 10 3.375 3.912 53,68 342 21
Uzunköprü 61.485 61.087 -0,65 2 20 53 18.611 42.476 69,53 1.185 52
EDİRNE   411.528 413.903 0,58 16 95 253 89.995 323.908 78,26 6.145 67

İlin yıllara göre nüfusları
Edirne il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1965[15]303.23443
  %34     102.171
201.063     %66  
1970[16]316.42545%4
  %38     119.978
196.447     %62  
1975[17]340.73248%8
  %40     135.792
204.940     %60  
1980[18]363.28647%7
  %42     153.236
210.050     %58  
1985[19]389.63848%7
  %46     178.610
211.028     %54  
1990[20]404.59947%4
  %52     210.421
194.178     %48  
2000[21]402.60647-%0
  %57     230.908
171.698     %43  
2007[22]396.46248-%2
  %66     259.809
136.653     %34  
2008[23]394.64448-%0
  %66     262.039
132.605     %34  
2009[24]395.46348%0
  %67     264.213
131.250     %33  
2010[25]390.42848-%1
  %67     261.920
128.508     %33  
2011[26]399.31648%2
  %68     272.294
127.022     %32  
2012[27]399.70848%0
  %69     276.579
123.129     %31  
2013[28]398.58248-%0
  %70     279.508
119.074     %30  
2014[29]400.28048%0
  %71     283.845
116.435     %29  
2015[30]402.53748%1
  %72     289.433
113.104     %28  

Konum
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[31] Alanı km² Rakım mt. Merkeze km[32] Ulaşan Yollar[32]
Edirne Merkez 844 50 -01, E E80 / , -01, 22-02
Enez 1953 455 18 171 E E90 / -01 (İpsala)=>22-58
Havsa 1954 545 78 27 -01, E E87 / -01, E E80 / =>22-26
İpsala 1928 741 18 122 E E90 / -01
Keşan Cumh.önce 1.098 122 112 E E90 / -01, E E87 / -02, 22-51
Lalapaşa 1945 497 161 24 Edirne=> -01, 22-01
Meriç Cumh.önce 438 42 87 -01(Uzunköprü)=>22-33, 22-36
Süloğlu 1990 342 151 33 Edirne=>22-02, 22-01, 22-25
Uzunköprü Cumh.önce 1.185 32 64 E E87 / -01, 22-31, 22-32, 22-33
EDİRNE Cumh.önce 6.145

Spor
Ana madde: Edirne'de spor

2019-2020 Sezonu sonunda, Futbol takımları Edirnespor 3.Ligde ve Uzunköprüspor, BAL(Bölgesel Amatör Lig) da kalmışlardır. Edirnespor un basketbol erkekler takımı kapanmıştır. Voleybol kadın bölgesel ligde 2.takımı yer almıştır.

Önemli spor tasisleri: 25 Kasım Stadyumu (5.000), Mimar Sinan Spor Salonu (2.000), Keşan olimpik Açık Yüzme Havuzu (600)

Kaynakça
  1. http://www.edirne.bel.tr/s/baskanin-ozgecmisi-1.html
  2. "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018.
  3. http://oidb.trakya.edu.tr/pages/ogrenci-sayilari#.VcUpz_krLIU
  4. "BÜYÜK EDİRNE SİNAGOGU 46 YIL SONRA YENİDEN İBADETE AÇILDI". Milliyet. 26 Mart 2015. Erişim tarihi: 27 Mart 2015.
  5. http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2004/10/29/544880.asp
  6. "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2020.
  7. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2020.
  8. http://www.edirne.gov.tr/vali-ozgecmis
  9. https://www.edirne.bel.tr/s/baskanin-ozgecmisi-1.html
  10. "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2020.
  11. "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2020.
  12. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr 25 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TUİK 4 Şubat 2020 verileri
  13. "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
  14. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
  15. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  17. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  18. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  19. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  20. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  21. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  22. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  23. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  24. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  25. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  26. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  27. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  28. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  29. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  30. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  31. İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  32. Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.