Türkiye'de yerleşim isimlerinin değiştirilmesi

Türkiye'de yerleşim isimlerinin değiştirilmesi, 1913'ten günümüze Türk hükûmetlerinin Türkçe olmayan yer isimlerine karşı devam ettirdiği bir politika. Osmanlı İmparatorluğu ve sonradan Türkiye Cumhuriyeti'ndeki binlerce yer ismi bu politikayla resmî kayıtlardan silindi ve Türkleştirme çabası sonucunda daha çok kullanılan tarihsel isimler terk edilerek bilinen veya yeni düzenlenmiş Türkçe isimlerle değiştirildi. Hükûmetler bu tür isimlerin "yabancı veya bölücü" olduğu iddiasıyla isim değişikliklerini gerçekleştirdi. Değiştirilen isimler genellikle Arapça, Bulgarca, Ermenice, Gürcüce, Kürtçe, Lazca, Süryanice, Yunanca ve Zazaca dillerindeydi.

Yer isimlerinin değiştirilmesi politikası Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında başladı ve Türkiye Cumhuriyeti'nde hızlanarak devam etti. Kemalist hükûmetler döneminde yer isimlerini değiştirmek için özel devlet komisyonları kuruldu. 12.211 köy ve kasaba ismi ile 4 bin dağ, ırmak ve diğer coğrafi yerler dahil olmak üzere 28 bin civarı yer adının değiştirildiği belirlendi. İsim değişikliklerinin çoğu, ülke genelinde azınlıkta kalan etnik grupların nüfusun çoğunluğunu oluşturduğu doğu bölgelerinde gerçekleşti. Zaman zaman isim değişikliği sonrası eski isimlerin kullanılması bölücü ve uygunsuz oldukları gerekçesiyle yasaklandı.

Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üye olmaya çalıştığı 21. yüzyılın başlarında birlik kriterlerine uyum sağlama çabası nedeniyle yerel ve özellikle merkezi yönetimlerin yer isimlerinde değişiklik yapma sıklığı azaldı. Hatta başta Kürt ve Zaza azınlıkların yaşadığı bazı köy isimleri eski adlarına geri döndürüldü. Yer adları resmîyette değiştirilmiş olsa da önceki adlar, çeşitli bir etnik yapısı olan ülkede yerel lehçe ve dillerde var olmaya devam etmektedir.

Enver Paşa, 1916'da verdiği bir emirle Müslüman olmayan halkların dillerine ait tüm yer isimlerinin değiştirilmesini istedi.

Tarihçe
Türkiye'nin 1913'ten önceki yazılı tarihinde kayıtlara geçmiş isim değişiklikleri için ilgili coğrafi yerin maddesine bakınız, örneğin İstanbul.

Osmanlı İmparatorluğu

İttihat ve Terakki Cemiyeti, 1913'te bir askeri darbeyle Osmanlı yönetimini ele geçirdi.[1] Osmanlı İmparatorluğu'nun ömrünün son yıllarında I. Dünya Savaşı'nın en kızgın dönemi yaşanırken devletin Müslüman olmayan Rum, Ermeni ve Süryani azınlıklarına yönelik etnik temizlik politikaları devam etmekteydi ve tam bu noktada Harbiye Nazırı Enver Paşa, 5 Ocak 1916'da şöyle bir emir yayımladı:[2][3][4][5]

Memalik-i Osmaniyye'de Ermenice, Rumca ve Bulgarca, hasılı İslam olmayan milletler lisanıyla yad edilen vilayet, sancak, kasaba, köy, dağ, nehir, ilah. bilcümle isimlerin Türkçeye tahvili mukarrerdir. Şu müsaid zamanımızdan süratle istifade edilerek bu maksadın fiile konması hususunda himmetinizi rica ederim.

Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi, İstanbul Vilayet Mektupçuluğu, no. 000955, 23 Kânunuevvel 1331 (5 Ocak 1916) tarihli Enver Paşa'ya ait talimatname

Osmanlı İmparatorluğu'nun elinde tuttuğu halifelik makamı sebebiyle Enver Paşa Araplar ve Kürtler gibi Müslüman azınlıkların dillerinde olan yer isimlerini değiştirmedi.[6] Kendisinin verdiği emir dönemin birçok Türk aydını tarafından desteklenerek bir ilham kaynağı oldu. Bu kişilerden biri olan Türk asker ve yazar Hüseyin Avni Alparslan (1877–1921), kaleme aldığı Trabzon İli Lâz mı? Türk mü? adlı kitabında şunları yazdı:[7]

Ülkemizin sahibi olmak istiyorsak, en küçük köyün adını bile Türkçeye çevirmeli ve Ermenice, Yunanca veya Arapça biçimlerini bırakmamalıyız. Ülkemizi ancak bu şekilde kendi renklerine boyayabiliriz.

Bu emir halihazırda savaşta olan imparatorluktaki askeri yazışmalarda büyük bir karışıklığa sebep oldu. Bu yüzden 15 Haziran 1916'da verilen yeni bir emirle yer isimlerinin değiştirilmesi savaş sonuna kadar durduruldu.[8] Kararın savaş sonrası yeniden uygulamaya konması, İttihatçı hükûmetin düşmesi ve hem Osmanlı hem Avrupa mahkemelerinin etnik azınlıkları katlettiği için İttihatçı liderleri yargılanması sebebiyle gerçekleşemedi.[4][9]

İttihatçıların başlattığı isimlerin Türkçeleştirilmesi politikası Türkiye Cumhuriyeti'nde de devam etti ve yer isimlerinin değiştirilmesi süreci on yılları bulan bir zaman dilimine yayıldı.[3][6]

Türkiye Cumhuriyeti

Türk milliyetçiliği ve laiklik ilkeleri modern Türkiye Cumhuriyeti'nin altı kurucu ilkesinden ikisiydi.[10] Ülkenin kurucusu ve ilk yıllarının lideri Mustafa Kemal Atatürk, Osmanlı İmparatorluğu'ndan kalan Türk nüfusu inşa ettiği yeni ulus devletin merkezine koymuştu. Cumhuriyetin ilk otuz yılında yer isimlerinin Türkleştirilmesi[4][6][11] çeşitli aralıklarla dönemsel olarak tekrar gerçekleştirildi.[12][13][14][15] Ermenistan, Kürdistan veya Lazistan (1921 öncesinde Rize'nin resmî adı) gibi tarihsel bölge isimlerini kullanan ithal haritaların ülkede kullanımı yasaklandı. Örneğin Leipzig'de basılmış Der Grosse Weltatlas adlı harita bunlardan biriydi.[16]

1927'de İstanbul'da Türkçe olmayan sokak, cadde ve meydan isimlerinde kapsamlı bir değişikliğe gidilerek 6.215 isim değiştirildi.[17][18]

Atatürk'ün ölümünden sonra 1940'ların sonunda ve 1950'lerde Demokrat Parti döneminde "anlamları güzel çağrışımlar uyandırmayan, insanları utandıran, gurur incitici, yahut alay edilmesine fırsat tanıyan kelimelerden oluşan isimler" Türkçe olsalar bile değiştirildiler. Bunun yanı sıra kızıl, çan ve kilise (örneğin Kırk Kilise) gibi Hristiyanlığı çağrıştıran yer isimleri de resmîyetten silindi. Arap, Çerkes, Gürcü, Kürt, Laz, Tatar ve muhacir gibi kelimeleri içeren isimler ise "bulundukları yerde bölücülüğe meydan vermemeleri" gerekçesiyle değiştirildi.[19]

1952'de İçişleri Bakanlığı bağlı çalışacak olan Ad Değiştirme İhtisas Kurulu oluşturuldu. Bu kurula herhangi bir belediye sınırında kalan park, sokak ve yol gibi yerler hariç tüm yer isimlerini değiştirebilme yetkisi verildi. Kurulda Türk Dil Kurumu, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Genelkurmay Başkanlığı, İçişleri Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Savunma Bakanlığı'ndan temsilciler yer aldı. 1978'e kadar çeşitli aralıklara çalışan kurulun çalışmaları sonucunda Türkiye'deki köy isimlerinin %35'i değiştirildi.[20] Ad Değiştirme İhtisas Kurulu'nun 12.211 köy ve kasaba ile 4.000 dağ, nehir ve diğer topoğrafik isim dahil olmak üzere 28.000 civarı yer ismini değiştiği belirlenmiştir.[19][21][22][23][24] Bu sayı adı değiştirilen caddeleri, anıtları, mahalleleri ve belediyeleri oluşturan çeşitli alt yerleşim birimlerini de içeriyordu.[12][19][25] 1980'deki askerî darbeden sonra 1983'te komisyon yeniden oluşturuldu ve 280 köyün ismini değiştirdi. 1985'te verimsizlik nedeniyle tekrar kapatıldı.[20] 1980'lerden itibaren Türk hükûmetleri ile devlet otoritesine karşı çıkan Kürt isyancılar arasındaki gerilimin artması sebebiyle isim değişiklikleri daha çok Kürtçe köy, kasaba ve ırmak isimlerine odaklandı.[11][26]

1968'de İçişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan ve değişen köy isimlerini listeleyen Köylerimiz adlı kitabın önsözünde değişiklikler şu şekilde açıklanır:

Yabancı kökten geldiği anlaşılan ve iltibasa yol açtığı tespit olunan, yaklaşık olarak, 12000 köy adı Bakanlığımız İller İdaresi Genel Müdürlüğünde çalışan "Yabancı Adları Değiştirme Komisyonu" tarafından incelenerek Türkçe adlarla değiştirilmiş ve kullanma alanına konmuştur.[23]

Politika sonucunda Türkçe kökenli olmayan coğrafi veya topoğrafik yer ismi kalmadı.[14] Yeni isimlerden bazıları Türkçe çağrışımlarıyla değiştirildikleri için önceki isimlerine benziyordu. Örneğin Ağhtamar, Akdamar olarak değiştirilmişti.

Türkiye'de coğrafi isimler resmîyette değişmiş olsa da asıl isimler ülke genelinde yerel lehçelerde ve dillerinde kullanılmaya devam etmektedir.[19] Türk siyasetçiler 2000'lerin sonlarındaki bazı konuşmalarında yerleşim yerlerinin önceki isimlerini de kullandı. 2009'da Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Güroymak ilçesindeki konuşmasında ilçenin yerel ismi olan Norşin'i kullanmayı tercih etti. Aynı yıl Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ise Güneysu ilçesinin önceki ismi olan Potamya'yı kullandı.[27] Aynı dönemde Kürt açılımı kapsamında başta Kürtçe isimler olmak üzere önceki yer isimlerinin geri kazandırılması için çeşitli girişimler gerçekleşti.[28] Ekim 2012'de Barış ve Demokrasi Partisi tarafından meclise sunulan bir yasa önerisinde başta Kürtçe isimli köyler olmak üzere yerleşim yerlerine eski adlarının verilmesi teklif edildi.[29] Birkaç yıllığına ülkenin doğusundaki çeşitli resmî binalara Türkçenin yanı sıra Kürtçe ve nadiren de olsa Ermenice yer isimlerini içeren tabelalar asıldı ancak bu tabelaların birçoğu 2015'te çözüm sürecinin bitmesiyle kaldırıldı.[30][31]

İllere göre değişiklikler

Coğrafi ad değişikliklerinin çoğu, ülkede etnik azınlık nüfuslarının yaşamakta olduğu veya daha önceleri yaşadığı doğu bölgelerinde ve Doğu Karadeniz kıyılarında gerçekleştirildi. Bağımsız bir araştırma yapan dil bilimci Sevan Nişanyan'ın tahminlerine göre 4.200 Yunanca, 4.000 Kürtçe, 3.600 Ermenice, 750 Arapça, 400 Süryanice, 300 Gürcüce, 200 Lazca ve 50 diğer dillerde adlara sahip olan yer ismi değiştirildi.[3][12][13][14][15] Ad Değiştirme İhtisas Komisyonu'nun resmî istatistiklerine göre ise toplamda 12.211 köy, kasaba, şehir ve diğer yerleşim yerlerinin adları değiştirildi.[19][22] Aşağıdaki tablo yeniden adlandırılan köy, kasaba ve şehirlerin sayısını gösterir.[19][26]

Türkiye'de değiştirilen yer isimlerinin yüzdesi
İlSayıİlSayıİlSayıİlSayıİlSayı
Erzurum653Kastamonu295Giresun167Amasya99Denizli53
Mardin647Gaziantep279Zonguldak156Kütahya93Burdur49
Diyarbakır555Tunceli273Bursa136Yozgat90Niğde48
Van415Bingöl247Ordu134Afyon88Uşak47
Sivas406Tokat245Hakkâri128Kayseri86Isparta46
Kars398Bitlis236Hatay117Manisa83Kırşehir39
Siirt392Konya236Sakarya117Çankırı76Kırklareli35
Trabzon390Adıyaman224Mersin112Eskişehir70Bilecik32
Şanlıurfa389Malatya217Balıkesir110Muğla70Kocaeli26
Elâzığ383Ankara193Kahramanmaraş105Aydın69Nevşehir24
Ağrı374Samsun185Rize105İzmir68İstanbul21
Erzincan366Bolu182Çorum103Sinop59Edirne20
Gümüşhane343Adana169Artvin101Çanakkale53Tekirdağ19
Muş297Antalya168

Dillere göre değişlikler

Ermenice
Ana madde: Türkiye'deki Ermeni kültürel mirası

Ermenice coğrafi yer isimleri ilk kez Sultan II. Abdülhamid zamanında değiştirildi. 1880 yılında Ermenistan sözcüğünün gazetelerde, okul kitaplarında ve devlet kurumlarında kullanılması yasaklandı.[32] Ermenice yer isimlerinin değiştirilmesi erken cumhuriyet döneminden 21. yüzyıla kadar devam etti. Buna soyadların Türkçeleştirilmesi, hayvan isimlerinin değiştirilmesi,[33] Ermeni tarihi figürlerinin isimlerinin değiştirilmesi (örneğin Ermeni Balyan ailesi, Baliani adlı bir İtalyan ailesiymiş gibi gösterilerek gizlendi),[34] ve Ermeni tarihi olaylarının değiştirilerek ya da çarpıtılarak anlatılması da eşlik etti.[35]

Ermenice yer isimlerinin çoğu Osmanlı İmparatorluğu'nun doğu illerinde yer almaktaydı. Yapı veya eser gibi anlamlara gelen -kert son eki (örneğin Manavazgerd, Dikranagerd ve Vağarşagerd), köy anlamına gelen -şen son eki (örneğin Noraşen) ve şehir anlamına gelen -van son eki (örneğin Çarentsavan, Nahçıvan ve Tatvan) Ermenice yer isimlerinin birer göstergesiydi.[6] Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde özellikle de Ermeni Kırımı sırasında Kürt ve Türk aşiretleri Ermenilerden boşalttıkları köylere yerleşerek buraların Ermenice isimlerini kendi koydukları yeni isimlerle değiştirdiler (örneğin Noraşen adı Norşin şeklinde Kürtçe'ye geçti).[6]

Sevan Nişanyan 3.600 civarında Ermenice coğrafi yer ismin değiştiğini tahmin etmektedir.[3]

Türkiye'de değiştirilen Ermenice yer isimleri
Değiştirilen Ermenice yerleşim isimlerinden bazıları:[36][37]
Ermenice ismi Yeni ismi: Notlar
GovdunGoydunErmenice: "İnek damı"
AğtamarAkdamarAnlamı bilinmiyor[38]
AknEğin, sonradan KemaliyeErmenice: "Kaynak, çeşme"[39]
ManavazkertMalazgirtErmenice: "Manavaz'ın şehri"
VostanGevaşErmenice: "Krala ait (olan)"
Kayl KetKelkit ÇayıErmenice: "Kurt deresi".[40]
NoraşenGüroymakErmenice: "Yeni şehir".
Güroymak'da yaşayan Kürtler
köyün asıl adının Kürtçe "Norşin" olduğunu iddia etmektedir.
ZeytunSüleymanlıErmenice: "Zeytin". Türkçe ismi köyü 1915'te ele geçiren Süleyman Paşa'ya ithafen verildi.[41]
ÇermukÇermikErmenice: "Kaplıca"
HaçkarKaçkarErmenice: Haçkar veya haç taşı.[42][43]
EverekDeveliHarabe anlamındaki Ermenice Averag sözcüğünden türemiştir.
KarpertHarput, sonradan ElâzığErmenice: "Kayalık kale"
AniAnı[44]Pakradunilerin tarihi başkenti.
SevaveragSiverekErmenice: "Kara haraba"
ÇabakçurBingölErmenice: "Kaba (dalgalı, pürüzlü) sular"
1944'e kadar Çabakçur kullanıldı.
Kürtçe'de Çolig olarak bilinir.
MetskertMazgirtErmenice: "Büyük şehir"
PertakPertekErmenice: "Küçük kale"

Kürtçe ve Zazaca

Kürtler ve Zazalar Müslüman oldukları için Osmanlı İmparatorluğu'ndaki bu halkların kendi dillerindeki coğrafi yer isimleri değişiklikleri Hristiyan gruplara ait yerleşim yerlerinde olduğu kadar yaygın değildi. Ancak Cumhuriyet dönemiyle birlikte ve bilhassa Dersim İsyanı sonrasında Kürtçe ve Zazaca isimlerin değiştirilmesi sıkça rastlanır bir hâle geldi.[45] Cumhuriyetin çeşitli dönemlerinde Kürtçe konuşmak ve bunun yanı sıra "Kürdistan" ve "Kürt" sözcüklerinin kullanımı yasaktı.[46] Türk hükûmetleri Kürtlerin varlığını inkar eden bir yok sayma politikası benimseyerek Kürtlerin aslında Dağ Türkü olduğuna dair asılsız bir iddia ortaya atmıştı ve Kürt sözcüğünün kullanımından kaçınmak amacıyla Kürtlere "Doğulu" diye hitap etmeye başlamıştı.[47]

Kürtçe isimlerin değiştirilmesine aslında Kürtçe olmayan Zazaca yer isimleri de dahil edilmiştir. Nişanyan, 4.000 Kürtçe ve Zazaca yer isminin değiştirildiğini belirtmektedir.[3]

Türkiye'de değiştirilen Kürtçe yer isimleri
Kürtçe veya Zazaca isim Yeni isim Notlar
QilabanUludereKürtçe: "castellan"
DersîmTunceli
QoserKızıltepeKürtçe: "kızıl dağ"
ŞaxÇatakKürtçe: "ağaç deresi" ya da "dağ"
ÊlihBatman
KarazKocaköy
PîranDicleZazaca: "bilge"
HênîHaniKürtçe: "bahar", Zazaca: "çeşme"
Dara HênîGençKürtçe: dar: "ağaç", hênî: "bahar"
Ginc (Genc)KaleköyZazaca: "hazine"
ÇoligBingölKürtçe: "vadide, vadide bir yer"
ŞemrexMazıdağıKürtçe: Şam yolu
AmedDiyarbakırErmenice: "dikranagerd"
ColemêrgHakkâriTürkçe: "çölemerik"
Ermenice: "ghmar"
SerêkaniyêCeylanpınarKürtçe: "doğal pınar"
RihaŞanlıurfaRumca: "Edessa"
Arapça: "el-Ruha" (7. yüzyıl)

Rumca

Pek çok Rumca isim kökenini Bizans ve Trabzon imparatorlukları döneminden almaktadır.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde de, pek çok Rumca isim bozulmadan ya da çok az değişim göstererek ismini muhafaza etmeye devam etmiştir. Örneğin, İzmir ismi Rumca Smyrna'dan gelmektedir. Rumca Smyrna'ya anlamına gelen is Smirnin, Türkçeye zamanla İzmir olarak geçmiştir. Benzer şekilde İznik aslı Rumca olan is Nikaean'dan gelmektedir. İstanbul ismi de ("is tan Polin" ya da Türkçesiyle "şehire") kökenli Rumca'dan gelmektedir.[48]

Nişanyan'a göre 4,200 Rumca coğrafi isim Türkçeye çevirilmiştir.[49]

Türkiye'de değiştirilen Rum yerleşim isimleri
Rumca ismi Yeni isim Notlar
PotamiaGüneysuRumca: "nehir"
Néa PhôkaiaYenifoça
MakriFethiyeRumca: "uzun"
KalamakiKalkan
KonstantinoupolisİstanbulRumca: "Konstantin'in şehri"
NeopolisKuşadasıRumca: "yeni şehir", Venedikçe: "Scala Nova"
SinasosMustafapaşa
Prens Adaları
  • Proti
  • Prinkipo
  • Antigoni
  • Halki

Prens Adaları

Satari Ortaköy Rumca:''Bol tahıl olan yer''

Süryanice

Değiştirilen Süryanice isimlerin çoğu Tur Abdin bölgesine ait isimlerdir. Tur Abdin (Süryanice: ܛܘܼܪ ܥܒ݂ܕܝܼܢ) Mardin ilinin doğusu, Şırnak ili, Dicle nehrinin batısı ve Suriye sınırına kadar olan bölgeyi ifade eder. Tur Abdin, Süryanice'de (tanrının) hizmetlilerinin dağları anlamına gelir. Süryani Ortodoks Kilisesi'ne mensup Hristiyanlar için büyük önem atfetmektedir. Tur Abdin, Süryani halkının manastırlarının ve kültürlerinin merkezidir. Tur Abdin bölgesindeki Süryaniler,[50][51] kendilerini Suroye ya da Suryoye olarak adlandırırlar. Süryaniler, Turoyo ismini verdikleri Aramice'nin Doğu Aramicesi kolunu konuşurlar.[52]

Süryani Soykırımı'ndan sonra, bölgedeki Süryani halkı sürülmüş veya katledilmişlerdir. Günümüzde bölgede 5,000 civarında Süryani'nin yaşadığı tahmin edilmektedir.[53]

Nişanyan'ın tahminlerine göre bölgede 400 civarında Süryanice isim değiştirilmiştir.[3]

Güneydoğu'daki Süryanice yerleşim birimleri ve isimleri

Değiştirilen Süryanice yerleşim isimleri:[36][37]
Süryanice/Aramice ismi Yeni ismi: Notlar
Kafrô TaxtaytôElbeğendiDoğu Aramicesi: "aşağı köy"[54]
BarsomikTütenocakNasturi patriği Bar Savma'nın ismi
MerdôMardinDoğu Aramicesi: "kaleler"[55][56]
IwardoGülgözeDoğu Aramicesi: "çiçek çeşmesi"
ArboTaşköyDoğu Aramicesi: "keçi"
QartmînYayvantepeDoğu Aramicesi: "orta köy"
KfargawsôGercüşDoğu Aramicesi: "kuytu köy"
KefshenneKayalıDoğu Aramicesi: "barış taşı"
Beṯ Zabdayİdilİsmini Büyük Babay'dan almıştır
Xisna d'Kêpha (Hisno d'Kifo)HasankeyfDoğu Aramicesi: "kayalık kale"
Zazİzbırak
AnḥelYemişli

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Durdu, Mehmet Burak (2003). "Osmanlı Devleti'nde Jön Türk Hareketinin Başlaması ve Etkileri" (PDF). Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 14. s. 311. doi:10.1501/OTAM_0000000502.
  2. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi, İstanbul Vilayet Mektupçuluğu, no. 000955, 23 Kânunuevvel 1331 (6 Ocak 1916) tarihli Enver Paşa’ya ait talimatname. (Sait Çetinoğlu'nun özel arşivinden alınmıştır.)
  3. Nişanyan, Sevan (2011). Hayali Coğrafyalar: Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Değiştirilen Yeradları (PDF). İstanbul: TESEV Demokratikleşme Programı. 25 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2019.
  4. Öktem, Kerem (2003). Creating the Turk's Homeland: Modernization, Nationalism and Geography in Southeast Turkey in the late 19th and 20th Centuries (PDF). Harvard: University of Oxford, School of Geography and the Environment, Mansfield Road, Oxford, OX1 3TB, UK. 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2019.
  5. Dündar, Fuat (2001). İttihat ve Terakki'nin Müslümanları iskân politikası: (1913–1918) (1. bas.). İstanbul: İletişim. s. 284. ISBN 978-975-470-911-7. Erişim tarihi: 12 Ocak 2013.
  6. Sahakyan, Lusine (2010). Turkification of the Toponyms in the Ottoman Empire and the Republic of Turkey (PDF). Montreal: Arod Books. ISBN 978-0-9699879-7-0. 26 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2016.
  7. Alparslan, Huseyin (1920). Trabzon ili laz mı türk mü?. Giresun Matbaası. s. 17. Erişim tarihi: 14 Ocak 2013.
  8. Dündar, Fuat (2000). İttihat ve Terakki'nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918) (PDF) (Yüksek lisans). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. s. 50.
  9. Haigazn Kazarian (çeviri). "Verdict ("Kararname") of the Turkish Military Tribunal". Takvim-i Vekayi'de yayımlandı, no. 3604 (ek), 22 Temmuz 1919. 19 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2013.
  10. Tayhani, İhsan (Bahar 2009). "Türkiye Cumhuriyeti'nin Temeli: Laiklik" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 43. s. 527.
  11. Öktem, Kerem (2008). "The Nation's Imprint: Demographic Engineering and the Change of Toponymes in Republican Turkey". European Journal of Turkish Studies, 7. Erişim tarihi: 18 Ocak 2013.
  12. Nişanyan, Sevan (2010). Adını unutan ülke: Türkiye'de adı değiştirilen yerler sözlüğü (1. bas.). İstanbul: Everest Yayınları. ISBN 978-975-289-730-4.
  13. Jongerden, edited by Joost; Verheij, Jelle. Social relations in Ottoman Diyarbekir, 1870–1915. Leiden: Brill. s. 300. ISBN 978-90-04-22518-3.
  14. Simonian, edited by Hovann H. (2007). The Hemshin: history, society and identity in the highlands of northeast Turkey (Repr. bas.). Londra: Routledge. s. 161. ISBN 978-0-7007-0656-3.
  15. Jongerden, Joost (2007). The settlement issue in Turkey and the Kurds : an analysis of spatial policies, modernity and war ([Online-Ausg.]. bas.). Leiden, the Netherlands: Brill. s. 354. ISBN 978-90-04-15557-2. 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2013.
  16. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi 030.18.01.02/88.83.20 (31 Ağustos 1939): 'Leipzigde basılmış olan Der Grosse Weltatlas adlı haritanın hudutlarımız içinde Ermenistan ve Kürdistanı göstermesi sebebiyle yurda sokulmaması,' Bakanlar Kurulu Kararları Katalogu.
  17. Tahincioğlu, Gökçer; Karapınar, Türker (19 Ağustos 2009). "12 bin isim değişti". Milliyet. Erişim tarihi: 17 Şubat 2018.
  18. Sönmez, Özlem (17 Eylül 2003). "Sokak adlarında tarih gizli". Radikal. Erişim tarihi: 17 Şubat 2018.
  19. Tuncel, Harun (2000). "Türkiye'de İsmi Değiştirilen Köyler English: Renamed Villages in Turkey" (PDF). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 10 (2). 14 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2013.
  20. Bayir, Derya (2013). Minorities and Nationalism in Turkish Law. Ashgate. ss. 106-108. ISBN 9781409420071.
  21. Hacısalihoğlu, Mehmet (2008). Doğu Rumeli'de kayıp köyler: İslimye Sancağ'ında 1878'den günümüze göçler, isim değişikleri ve harabeler (1. basım bas.). İstanbul: Bağlam. s. 150. ISBN 978-975-8803-95-8.
  22. Eren, editor, Ali Çaksu ; preface, Halit (2006). Proceedings of the second International Symposium on Islamic Civilization in the Balkans, Tirana, Albania, 4-7 December 2003. İstanbul: Research Center for Islamic History, Art and Culture. ISBN 978-92-9063-152-1. Erişim tarihi: 12 Ocak 2013.
  23. İller İdaresi Genel Müdürlüğü (1968). Köylerimiz (1 Mart 1968 gününe kadar). Ankara: Başbakanlık Basımevi. s. önsöz.
  24. T.C. Icisleri Bakanligi (1977): Yeni Tabii Yer Adlari 1977. Yeni, Eski ve Illere Göre Dizileri. Icisleri Bakanligi, Iller Idaresi Genel Müdürlügü, Besinci Sube Müdürlügü. Ankara
  25. Okutan, M. Çağatay (2004). Tek parti döneminde azınlık politikaları (1. bas.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniv. Yayınları. s. 215. ISBN 978-975-6857-77-9. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  26. Boran, Sidar (12 Ağustos 2009). "Norşin ve Kürtçe isimler 99 yıldır yasak". Firatnews. Erişim tarihi: 13 Ocak 2013.
  27. Gürcanlı, Zeynep (13 Ağustos 2009). "Norşin ve Potamya tamam.. Kaldı 12 bin 209 yerleşim yeri". Hürriyet. Ankara. Erişim tarihi: 17 Şubat 2019.
  28. Villelabeitia, Ibon (20 Ağustos 2009). "Turkey renames village as part of Kurdish reforms". Reuters. Ankara. Erişim tarihi: 10 Mart 2013. Turkey has begun restoring names of Kurdish villages and is considering allowing religious sermons to be made in Kurdish as part of reforms to answer the grievances of the ethnic minority and advance its EU candidacy.
  29. "Türkiye'de Adı Değiştirilen Mezra, Köy, Bucak, İlçe, İl ve Coğrafi Yerler İle Yerleşim birimlerinin Eski Adlarının İadesi Hakkında Kanun Teklifi" (PDF). Türkiye Büyük Millet Meclisi. 17 Ekim 2012. 17 Nisan 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2019.
  30. "Bu kez Mardin: Kayyum atanan Derik Belediyesi'nin üç dilli tabelası kaldırıldı, bayrak asıldı". Diken. 13 Eylül 2016. Erişim tarihi: 13 Mart 2019.
  31. "Türkçe, İngilizce ve Kürtçe olur, Ermenice olmaz". Agos. 22 Haziran 2016. Erişim tarihi: 13 Mart 2019.
  32. Tuğlacı, Pars (2004). Tarih Boyunca Batı Ermeniler. 2. Pars Yayın. s. 551. Dersaadet-Bab-ı Âli tarafından resmî yazılarda "Ermenistan" kelimesinin kullanımı yasaklandı (30 Ağustos).
  33. "'Bölücü' hayvan isimleri değişti!". Sabah. 5 Mart 2005. 7 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2019.
  34. Arslan, Rengin (1 Ekim 2016). "Osmanlı mimarı Ermeni Balyan ailesine anıt mezar". BBC Türkçe. 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2018.
  35. Hovannisian, ed. by Richard G. (1991). The Armenian genocide in perspective (4. pr. bas.). New Brunswick, NJ [u.a.]: Transaction. ss. 128-130. ISBN 978-0-88738-636-7.
  36. Sevan Nisanyan (12 Ocak 2013). "Index Anatolicus". Türkiye yerleşim birimleriyle evanteri. 7 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (Map) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2013.
  37. TC Dahiliye Vekaleti, Son Taksimati Mulkiyede Koylerimizin Adlari, Ankara 1928.
  38. Umar, Bilge (1993). Türkiye'deki Tarihsel Adlar. İnkılâp Yayınevi. s. 37.
  39. Arıkan, Zeki (2001). "Eğin Kasabasının Tarihsel Gelişimi". Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi. 12 (12). s. 3.
  40. Adını Unutan Ülke s. 160
  41. Takvîm-i Vekâyi no. 2196, 26 Mayıs 1331 [8 Haziran 1915].
  42. Marc Dubin; Enver Lucas (1989). Trekking in Turkey. Lonely Planet. s. 125. ISBN 0-86442-037-4.
  43. Robert H. Hewsen. Armenia: A Historical Atlas. — University of Chicago Press, 2001. — 341 p. — 0-226-33228-4, 978-0-226-33228-4. s. 212. "River between the port of Atina (now Pazar) on the coast and the great inland peak called Kajkar (Arm. Khach'k'ar) Dagh 'Cross-stone Mountain'"
  44. Kürkcüoğlu, Erol. "Ermeni, Bizans ve Türk Hakimiyetinde Ani". Institute for Armenian Research. 19 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2013.
  45. Konuksever, Kadir (12 Ağustos 2009). "Kürt açılımı ve Kürt isimleri". Diyarbakır: BBC Türkçe. Erişim tarihi: 23 Şubat 2019.
  46. Beşikçi, İsmail (1991). Kürt Aydını Üzerine Düşünceler. Yurt Kitap-Yayın. s. 51.
  47. Küçük, Yalçın (1992). Emperyalist Türkiye. Başak Yayınları. s. 186.
  48. "Arşivlenmiş kopya". 7 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2016.
  49. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 27 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2016.
  50. The Middle East, abstracts and index, Part 1. Library Information and Research Service. Northumberland Press, 2002. Page 491.
  51. Atabaki, edited by Touraj; Mehendale, Sanjyot (2004). Central Asia and the Caucasus transnationalism and diaspora. Londra: Routledge. s. 228. ISBN 978-0-203-49582-7. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  52. Dalby, Andrew (1998). Dictionary of languages : the definitive reference to more than 400 languages (Rev. bas.). New York: Columbia University Press. s. 32. ISBN 978-0-231-11568-1. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. An East Aramaic dialect, Turoyo (sometimes called 'modern Assyrian' or 'Neo-Syriac') is spoken by Christian communities of the Syrian Orthodox Church whose traditional homes are on the Tur Abdin plateau in Turkey.
  53. "Assyrian Association Building Attacked in Turkey". Assyrian International News Agency. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2013. Facing persecution and discrimination, Turkey's Assyrian population, once numbering more than 130,000, has been reduced to about 5,000.
  54. "Kafro" (Almanca). 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.
  55. Lipiński, Edward (2000). The Aramaeans: their ancient history, culture, religion. Peeters Publishers. s. 146. ISBN 978-90-429-0859-8.
  56. Smith, of R. Payne Smith. Ed. by J. Payne (1998). A compendious Syriac dictionary : founded upon the Thesaurus Syriacus (Repr. bas.). Winona Lake, Ind.: Eisenbrauns. s. 299. ISBN 978-1-57506-032-3. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.