Dil aileleri listesi

Dil ailesi, birbiriyle aynı kökten gelen akraba dil topluluğuna verilen ad. Yani aynı dil ailesine mensup dillerin, aynı kökenden, belki de aynı ilkel dilden türediği kabul edilir. Çoğu dilin yazılı tarihi çok kısa olduğu için, çok az dilin kesin kökeni bilinmektedir. Dil ailelerinin belirlenmesi, uzun bilimsel çalışmalar sonucunda mümkün olmuştur.

* Afro-Asyatik diller
  Berberi dilleri (Zenet, Kabiliya, Şloh, Şavya, Tuareg)
  Çad dilleri (Hausaca)
  Kuşi dilleri (Somalice, Afarca, Bece, Oromca, Sidamo)
  Sami dilleri (Arapça, İbranice, Aramice, Habeşçe, Tigrece, Tigrina, Süryanice)
* Buyeo
  Korece
  Japonca
  Dravidian languages
  Austronesian languages
* Altay dilleri
  Moğol dilleri (Moğolca, Buryatça, Kalmukça)
  Tunguz dilleri (Even, Evenki, Golde, Oroç, Lamut)
  Türk dilleri (Türkçe, Azerice, Türkmence, Kazakça, Kırgızca, Karakalpakça, Nogayca, Karaçayca, Başkırca, Kumukça, Özbekçe, Uygurca, Salarca, Yakutça, Çuvaşça)
  Amerika yerli dilleri
  Avustralya yerli dilleri
  Austro-Asiatic languages
  Languages of the Caucasus
  Eskimo-Aleut dilleri
* Hint–Avrupa Dil Ailesi
  Arnavutça
  Ermenice
  Baltık dilleri (Letonca, Litvanca)
  Kelt dilleri (Bretonca, Galce, İrlandaca, İskoç dili, Kernevekçe)
  Cermen dilleri (İngilizce, Almanca, Yidiş, Felemenkçe, Afrikaans, Flamanca, Frizce, Lüksemburgca)
  Yunanca
  Hint-İran dilleri (Sanskritçe, Bengalce, Çingenece, Hintçe, Urduca, Nepali, Gucaratça, Racastanca, Biharca, Paharca, Konkanca, Oriya, Sinhala, Assamca, Keşmirce, Sindce, Pencapça)
  İran Grubu (Farsça, Kürtçe, Osetçe, Zazaca, Tatça, Beluci, Paştu, Mazanderani, Gilaki)
  Romen dilleri (Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Galiçyaca, Rumence, Katalanca, Provensal, Ladino, Retoromanşça, Latince)
  Slav dilleri (Rusça, Ukraynaca, Beyaz Rusça, Sırpça, Hırvatça, Boşnakça, Lehçe, Bulgarca, Makedonca, Slovence, Slovakça, Çekçe)
  Khoisan dilleri
  Nijer-Kongo dilleri
  Nil-Sahra dilleri
  Paleosibirya dilleri
  Papua dilleri
* Çin-Tibet dilleri
  Çin dilleri (Mandarin, Wu lehçesi, Fucien (Min) lehçesi, Amoy lehçesi, Kantonca, Hakka lehçesi)
  Tibet-Birman dilleri (Tibetçe, Dzongka, Birmanca], Lolo, Moso, Şan, Karence)
  Tay-Kaday dilleri (Tayca, Karatay, Laoca, Çuang, Çam)
  Ural dilleri (Fince, Laponca, Estonca, Mari dili, Çeremişçe, Komice, Karelce, Macarca, Khansi dili, Mansice, Samoyet, Nenetçe)
  Baskça

Dil aileleri ağaç şeması olarak gösterildikleri için kendilerine dil ağacı da denir. Bu sebeple alt bölümlerine de dil kolları denir. Bazı diller bulundukları aile içindeki bir alt grubun tek temsilcisi olarak soyutlanmış olabilirler. Örneğin Yunanca, Hint-Avrupa Dil Ailesi içerisinde soyutlanmış bir dildir. Bazı dillerin ise bilinen hiçbir yaşayan akrabası bulunmamaktadır ve bu yüzden bütün dünya dilleri içinde soyutlanmışlardır. Örneğin Baskça tamamen soyutlanmış bir dildir.

Dünya'da dil aileleri
Dünya'da Dil Aileleri

Başlıca dil grupları
  1. Tek heceli: Kelimeler tek hecelidir. Yapım ve çekim ekleri yoktur. Kelimeler cümledeki kullanım yerlerine göre anlam kazanırlar. Çince bu grupta yer almaktadır.
  2. Eklemeli (bitişken): Kelimelerin kökleri değişmez. Kullanımda kelimeye getirilen ekler, kelimelerin anlamlarını ve görevlerini belirler. Türkçe, Moğolca, Macarca bu grupta yer alırlar.
  3. Çekimli (bükümlü): Kelimeler kullanımda değişikliklere uğrar.
  4. Ön-ek, iç-ek, son-ek kavramları vardır. Bazılarında ünsüzler değişmez, ünlüler değiştirilerek yeni kelimeler yapılır. Yani kökler ünsüzlerden ibarettir. Arapça, Farsça, İngilizce, Hintçe bu grupta yer almaktadır.

Algonkin dilleri
  1. Karaayakça, Şayence, Meskvakice, Mikmak, Krice, Arapahoca, Atsinaca, Şavnice

Bu ailedeki dillerde köken birliği az, yapı birliği çoktur. Bu dil ailesinde tüm diller eklemeli dillerdir. Bu dil ailesinde ünlü uyumu ortak özellik taşımaktadır.

Moğol dilleri

Moğolca (Khalka), Buryatça, Kalmukça.

Avustroasya dilleri
  1. Kmerce
  2. Mon dili
  3. Viet dilleri: Vietnamca
  4. Munda dilleri: Mundari, Santali, Go, Korkuca

Avustronezya dilleri
  1. Malaya-Polinezya dilleri
    1. Filipin dilleri: Ilokano, Sebuanca, Varayca, Filipince (Tagalogca), Tausugca
    2. Malaya-Sumbavan dilleri (tartışmalı)
      1. Malayan dilleri: Malayca (Malezyaca, Endonezce)
      2. Sundaca
      3. Balice
    3. Cavaca
    4. Makassarca
    5. Tetum
    6. Malgaşça
    7. Çamorro
    8. Okyanusya dilleri
      1. Fijice
      2. Mikronezya dilleri: Nauruca, Kiribatice
      3. Polinezya dilleri: Maori, Havaice, Tahitice, Samoaca, Tongaca, Rapa Nui
  2. Formoza dilleri

Aymara dilleri
  1. Aymaraca

Çin-Tibet dilleri

Asya'daki en büyük dil ailesidir.

  1. Sinik (Çin) dilleri: Mandarin, Wu lehçesi, Fucien (Min) lehçesi, Amoy lehçesi, Kantonca, Hakka lehçesi
  2. Tibet-Birman dilleri:
    1. Tibet Grubu: Tibetçe, Dzongka.
    2. Birman Grubu: Birmanca, Lolo, Moso, Şan, Karence.

Tay-Kaday dilleri

Tayca, Karatay, Laoca, Çuang,

  1. Miao-Yao Grubu: Miao dili, Yao dili.

Dene-Yenisey dilleri (kesin değil)
  1. Na-Dene dilleri
    1. Tlingitçe
    2. Eyak-Atabask dilleri:
      1. Eyakça
      2. Atabask dilleri:Ahtnaca, Denağinaca, Değinakça, Holikaçukça, Koyukonca, Kuskokvimce, Aşağı Tananaca, Tanakrosça, Yukarı Tananaca, Kuzey Tuçoncası, Güney Tuçoncası, Guçince, Hanca, Tagişçe, Tahltanca, Kaskaca, Danezaca, Sekanice, Denetaca, Satuca, Tlınçonca, Denesulinece, Tsetsautça, Tsutinaca, Nadoten-Vetsuvetence, Dakelce, Çilkotince, Nikolaca, Hupaca, Ova Apaçicesi, Hikarilaca, Lipanca, Meskalero-Çirikavaca, Batı Apaçicesi, Navahoca
  2. Yenisey dilleri: Ketçe, Yuğca, Kotça, Asanca, Arince, Pumpokolca

Dravid dilleri

Brahui, Gondi, Kannada, Malayalam, Tamilce, Telugu

Eskimo-Aleut dilleri
  1. Aleut dilleri: Aleutça
  2. Eskimo dilleri:
    1. Yupik dilleri: Sibirya Yupikçesi, Yupikçe, Çupikçe, Nunivak Çupikçesi, Supikçe
    2. İnuit dilleri: İnyupikçe, Batı Kanada İnuitçesi, Doğu Kanada İnuitçesi,Grönland İnuitçesi (Grönlandca)

Ge dilleri

Kaingan

Hami-Sami dilleri
  1. Berber dilleri: Zenet, Kabiliya, Şloh, Şavya, Tuareg (Tamaşek)
  2. Çad dili: Hausaca
  3. Kuşitik diller: Somalice, Afarca, Bece, Odoma, Sidamo
  4. Mısır dilleri: Eski Mısır dili, Kıptî dili.
  5. Sami dilleri: Arapça, İbranice, Aramice, Habeşçe (Amhara), Tigrece, Tigrina – ölü diller olan Akadca, Babilce, Asurca, Süryanice.

Hint-Avrupa dilleri
  1. Anadolu dilleri: Hitit dili, Lidya dili, Likya dili, Luvi dili (Bu diller artık kullanılmayan ölü dillerdir.)
  2. Arnavut dilleri: Arnavutça, Geg.
  3. Baltık-Slav dilleri
    1. Slav dilleri
      1. Doğu Slav dilleri: Rusça, Ukraynaca, Beyaz Rusça
      2. Batı Slav dilleri: Lehçe, Slovakça, Çekçe.
      3. Güney Slav dilleri: Sırpça, Hırvatça, Boşnakça, Bulgarca, Makedonca, Slovence
    2. Baltık dilleri: Prusça (ölü), Litvanyaca, Letonca.
  4. Cermen dilleri:
    1. Batı Cermen grubu: İngilizce, Almanca, Yidiş, Felemenkçe, Afrikaans, Flamanca, Frizce, Lüksemburgca.
    2. Kuzey Cermen grubu: İsveççe, Norveççe, Danca, İzlandaca, Faroece
    3. Doğu Cermen grubu: Gotça
  5. Ermenice: Doğu Ermenicesi, Batı Ermenicesi.
  6. Helenik diller: Yunanca
  7. Hint–İran dilleri
    1. Hint-Aryan dilleri: Sanskritçe, Bengalce, Paştu, Çingenece, Hindustânî (Hintçe, Urduca), Nepalce, Gucaratça, Racastanca, Biharca, Paharca, Konkani, Oriya, Seylanca, Assamca, Keşmirce, Sindce, Pencapça.
    2. İrani diller: Farsça, Kürtçe, İskitçe, Osetçe, Zazaca, Beluçça, Mazenderanca, Gilanca.
  8. İtalik diller
    1. Romen dilleri: Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Galiçya dili, Rumence, Katalanca, Provensal, Ladino, Romanşça. (Bu kolun çıkış dili, Latincedir.)
  9. Kelt dilleri: Bretonca, Galce, İrlandaca, İskoç dili, Kernevekçe (Birleşik Krallık 'nin Cornwall bölgesinde).
  10. Tohar dilleri

Hivaro dilleri

Hivaro

Hmong-Mien dilleri
  1. Hmong dilleri
  1. Mien dilleri

İrokua dilleri

Mohawk, Çerokice, Kayuga, Seneka, Onandayga

İzole diller

Kuzey Kafkas dilleri (bölgesel grup)
  1. Dağıstan dilleri: Avarca, Dargice, Lakça, Tabasaranca, Lezgice, Agulca, Rutulca, Tsahurca.
  2. Kuzeybatı Kafkas dilleri: Abhazca, Abazaca, Ubıhça, Çerkesçe (Bu diller de kendi içlerinde çeşitli lehçelere ayrılırlar)
  3. Nah dilleri: Çeçence, İnguşça, Batsça

Güney Kafkas dilleri (genetik grup)

Gürcüce, Lazca, Megrelce, Svanca

Karib dilleri

Aravakça, Garifuna, Karib, Taino

Keçuva dilleri

Keçuva

Khoisan dilleri

Hottentot dilleri, San (Buşman lehçeleri)

Maskoke dilleri

Apalaçian, Çikasovca, Çoktavca, Krikçe

Maya dilleri

Çolca, Çontalca, Hüsnanimce, Kakçikel, Kekçice, Tzeltalca, Tzotzilce, Yukatekçe

Mişe-Zoke dilleri
  1. Mişe
  2. Zoke

Nijer-Kongo dilleri
  1. Dogon dilleri
  1. Atlantik-Kongo dilleri
    1. Delta dilleri: İfifik
    2. Bantu dilleri: Kikongo, Lingala, Kikenya, Svahili, Kirundi, Ruandaca, Fon, Umbundu, Nyanja, Ndebele, Bemba, Şona, Tswana, Zulu, Xhosa, Sotho, Swazi
    3. Nijer dilleri: Volofça, Fulani, Serer, Mandinge, Bambara, Senufo, Eve, Tvi, Yoruba, Ibo, Kpelle, Mande, Mossi, Ga, Aşanti

Nil-Sahra dilleri (tartışmalı)
  1. Nil dilleri: Nubyaca, Masai, Karamajong, Şilluk, Nuer, Dinka
  2. Sahra dilleri: Songayca, Sara

Oto-Mange dilleri
  1. Çinantek dilleri
  2. Mazahua, Mazatek, Mikstekçe, Otomi, Pame, Tlapanek, Zapotek

Paleosibirya dilleri (bölgesel grup)
  1. Çukçice, İtelmence, Koryakça, Nivihçe

Pano-Takana dilleri

Pano dilleri, Takana dilleri

Saliş dilleri

İç Saliş dilleri, Kıyı Saliş dilleri

Siyu dilleri

Apsalokece (Crow), Dakotaca, Lakotaca, Nakotaca, Omahaca

Tay-Kaday dilleri
  1. Kaday dilleri: Laçice
  2. Tay dilleri: Tayca, Laoca

Tunguz dilleri

Even, Evenki, Golde, Oroç, Lamut.

Tupi-Guarani dilleri

Guarani, Tupi

Türk dilleri
  1. Ogur grubu: Çuvaşça.
  2. Kıpçak grubu: Kazakça, Kırgızca, Karakalpakça, Nogayca, Karaçay-Balkarca, Başkurtça, Kumukça, Tatarca .
  3. Oğuz grubu: Türkçe, Azerice, Türkmence,Gagavuzca, Salarca, Kaşkayca, Horasanca, Balkan Türkçesi, Osmanlı Türkçesi.
  4. Karluk grubu (Çağatay grubu): Özbekçe, Uygurca.
  5. Sibirya grubu: Yakutça,Altayca, Tuvaca, Hakasça, Dolganca.
  6. NOT: Kırım Tatarcası ve Urumca aslında bir Kıpçak dili olup, Oğuz dillerinden önemli ölçüde etkilenmiştir. Kıpçak ve Oğuz grubu arasında bir dil olarak kabul edilir.

Ural dilleri
  1. Fin-Ugor dilleri:
    1. Baltık-Fin dilleri: Fince, Laponca, Estonca, Marice (Çeremişçe), Komice, Karelce.
    2. Ugor dilleri: Macarca, Hantıca, Mansice
  2. Samoyet dilleri: Samoyet, Nenetsçe

Uto-Aztek dilleri

Havasu, Hopice, Huiçol, Komançice, Nahuatl, Pima, Papago, Şoşone, Tarahumara, Tepehuan, Ute, Yaki

Yuma-Koçimi dilleri

Koçimi, Yuma dilleri

İşaret dilleri

İşaret dilleri arasındaki ailevi lişki araştırma yetersizliğinden ötürü iyi anlaşılmamıştır. Pek çok işaret dili izole dil olmaktadır (cf. Wittmann 1991).[1] Aşağıda bazı işaret dili aileleri listelenmiştir.

Aile adı Bölge Dil sayısı
Fransız işaret dili ailesi Avrupa, Amerikalar, Frankofon Afrika, Asya'nın bazı bölgeleri 50>
Britanya işaret dili ailesi Britanya, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika 4-10
Arap işaret dili ailesi Arap devletlerinin büyük bir kısmı 6-10
Japon işaret dili ailesi Japonya, Kore, Tayvan 3
Alman işaret dili ailesi Almanya, Polanya, İsrail 3
İsveç işaret dili ailesi İsveç, Finlandiya, Portekiz 3

Kaynakça
  1. Wittmann, Henri (1991). "Classification linguistique des langues signées non vocalement" (PDF). Revue québécoise de linguistique théorique et appliquée (Fransızca). 10 (1): 215-288.

Literatür
  • Türkçe Dil Bilgisi, Tufan Demir s. 22-23

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.