Birleşmiş Milletler Bölgesel Grupları

Birleşmiş Milletler Bölgesel Grupları, Birleşmiş Milletler'e üye devletlerin jeopolitik sınıflandırmasıdır. İlk yıllarda BM üye ülkeleri gayriresmî olarak 5 coğrafi bölgeye ayrıldı. Genel Kurul komiteleri için görev dağılımını paylaşmanın bir yolu olarak başlayan bu gayriresmî sınıflandırma, çok daha geniş roller üstlenmiştir. Birçok BM organı coğrafi temsil temelinde özgülenmiştir. Genel Sekreterlik ve Genel Kurul Başkanlığı da dahil olmak üzere üst düzey liderlik pozisyonları bölge grupları arasından dönüşümlü olarak seçilir. Gruplar ayrıca somut politikayı eşgüdümler ve müzakereler ve oylama için ortak cepheler oluştururlar.[1]

  Afrika
  Asya-Pasifik
  Doğu Avrupa
  Latin Amerika
  Batı Avrupa ve Diğer Devletler
  Oylama grubunda olmayan BM üyesi
  Gözlemci Devletler
  Tartışmalı Bölgeler

Tarih

Milletler Cemiyeti

Delegelerin coğrafi dağılımı Milletler Cemiyeti'nde de belirlendi. Cemiyet sistemi altında, Milletler Cemiyeti'ndeki sandalyelerin dağıtımına ilişkin seçim tabloları oluşturmak üzere bir Adaylık Komitesi oluşturuldu.[2] Sandalye sayısı sürekli değiştiği için bu zor bir işti. Ancak 1926'dan 1933'e kadar Cemiyet'teki daimi olmayan sandalyeler, aşağıdaki hatlarla dağıtıldığında gayriresmî bir bölge sistemi ortaya çıktı:[2]

Birleşmiş Milletler

Birleşmiş Milletler tüzüğü hazırlandığı sırada, yeni kuruluşun organlarının konumlarının coğrafi olarak eşit dağılımı fikri, taslağın önceliklerinden biriydi. ABD'nin tavsiyesi üzerine Birleşmiş Milletler'in ilk genel komitesi aşağıdakilerden oluşuyordu:[2]

  • Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi beş daimi üyesi (Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Çin Halk Cumhuriyeti, Fransa, SSCB-Rusya)
  • 3 Latin Amerika devleti
  • 2 İngiliz Milletler Topluluğu üyesi
  • 2 Doğu Avrupa devleti
  • 1 Batı Avrupa devleti
  • 1 Orta Doğu Devleti

Bu dağılım, Birleşmiş Milletler organlarına koltuk özgülenmesi için bölgesel gruplar kurulmasının örneklemesi oldu. Örneğin Güvenlik Konseyi'nde yapılan ilk seçimlerde benzer bir plan uygulandı ve aşağıdaki hatlarda sandalye dağılımı yapıldı:

  • Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi
  • 2 Latin Amerika devleti
  • 1 İngiliz Milletler Topluluğu üyesi devlet
  • 1 Doğu Avrupa devleti
  • 1 Batı Avrupa Devleti
  • 1 Orta Doğu devleti

Benzer dağılım planı Ekonomik ve Sosyal Konseyi seçimlerinde de uygulanmış, "Orta Doğu devletleri" yerine "Yakın Doğu devletleri" tanımı kullanılmıştır.[3]

Ancak bu düzenlemeler resmi değildi. Amerika ile Sovyetler arasında imzalanan ve Birleşmiş Milletler'deki koltuk dağılımına ilişkin anlaşmaya dayanıyordu.

Reform

Dekolonizasyon dalgasının ardından, Birleşmiş Milletler'e Afrika ve Asya-Pasifik'ten birçok yeni katılım oldu. 1955'te Bandung Konferansı'ndan sonra bu yeni devletler arasında bir yardım hareketi doğdu. Ve bu devletler daha fazla ve daha etkin temsil için Birleşmiş Milletler'e baskı yapmaya başladı. Bu durum 12 Aralık 1957'de 1192(XII) sayılı kararın kabul edilmesi ile sonuçlandı ve Genel Kurul'daki koltukların dağılımı ile ilgili resmi bir model oluşturuldu.[4]

Bunu 17 Aralık 1963'teki 1990(XVIII) ve 1991(XVIII) kararları izledi. Bu kararlar Genel Kurul'daki koltukların dağılımını daha da özetlemekle beraber; aynı zamanda koltukların Ekonomik ve Sosyal Komite ile Güvenlik Konseyi'nde coğrafi olarak nasıl dağıtılacağını da belirledi. Kararlar bölgeleri şu şekilde sıraladı:[5]

  • Afrika ve Asya ülkeleri
  • Latin Amerika ülkeleri
  • Doğu Avrupa ülkeleri
  • Batı Avrupa ve Diğer Devletler

20 Aralık 1971'deki 2847(XXVI) sayılı karar Ekonomik ve Sosyal Komite için mevcut olan dağılımı resmi hale getirmiştir. Aynı zamanda Afrika ve Asya ülkeleri Afrika ve Asya olmak üzere iki ayrı bölgeye ayrıldı.[6] Son olarak, 19 Aralık 1978 tarihinde 33/138 sayılı karar Genel Kurul tarafından kabul edilmiştir. Bu karar Genel Kurul başkanlığının ve başkan yardımcılarının ve yedi komitenin başkanlığının eşit coğrafi dağılımını kural haline getirdi.[7]

Günümüz

Bölgesel gruplandırma sistemindeki son büyük değişiklik, 2011 yılında gelişen Pasifik Ada Devletleri'nin artan rolünü tanımak için Asya Grubu'nun Asya-Pasifik ya da Asya ve Pasifik olarak yeniden adlandırılmasıdır.[8][9]

  • 2019 itibarıyla hiçbir bölgesel gruba üye olmayan tek Birleşmiş Milletler üyesi Kiribati'dir.

Bölgesel Gruplar

Afrika Grubu

Afrika Grubu, 54 üye ile Birleşmiş Milletler'in en kalabalık bölgesel grubudur. Topraklarının tamamı Afrika kıtasındadır.

Afrika Grubu'nun Güvenlik Konseyi'nde daimi olmayan üç sandalyesi vardır. Grubun ayrıca Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi'nde 14, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'nde 13 sandalyesi bulunmaktadır. Grup, rotasyon ile seçilen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Başkanlığı'na 4 ve 9 ile biten yıllarda sahiptir. 2019'da Nijerya'dan Tijjani Muhammad-Bande seçilmiştir.

Afrika Grubu üye devletleri aşağıdaki gibidir:[10]

Asya ve Pasifik Grubu

Asya ve Pasifik'teki Gelişmekte olan Küçük Ada Devletleri Grubu (eski adıyla Asya Grubu), ya da Asya-Pasifik Grubu, 55 üye devlet ile BM'nin %27,5'ine sahiptir. Bu sayı Asya ve Pasifik Grubu'nu Afrika Grubundan sonra üye sayısına göre 2. büyük ülke yapar. Birkaç ülke hariç tüm Asya ve Okyanusya kıtalarını kapsar.

Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Rusya Doğu Avrupa Grubu'nda yer alırken, Avustralya, Yeni Zelanda ve İsrail Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu'nda yer alır. Güney Kıbrıs Cumhuriyeti, Avrupa Birliği üyesi olup Asya ve Pasifik Grubu üyesi olan tek ülkedir. Ayrıca, Türkiye Asya ve Pasifik Grubu toplantılarına katılır ama oylamada Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu'nda yer alır.[11]

Asya-Pasifik, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde üç sandalyeye sahiptir: Çin'in kalıcı üyeliği ve daimi olmayan iki sandalye. Grup ayrıca Ekonomik ve Sosyal Konseyi'nde 11, İnsan Hakları Konseyi'nde 13 sandalyeye sahiptir. Grup, rotasyon ile seçilen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Başkanlığı'na 1 ve 6 ile biten yıllarda sahiptir. 2016'da Fiji'den Peter Thomson seçilmiştir.

Asya ve Pasifik Grubu üyesi devletler:[10]

Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu
Ana madde: Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu

Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu, 28 üye devlet ile nüfus bakımından Birleşmiş Milletler'in %18'ini oluşturmaktadır. Toprakları birçok kıtaya yayılsa da çoğunlukla Batı Avrupa ve Kuzey Amerika'dan oluşur. Buna ek olarak Amerika Birleşik Devletleri hiçbir gruba üye olmadığı için gözlemci görevinde katılır.

ABD dahil, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'inde beş sandalyeye sahiptir; Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Fransa'nın kalıcı üyeliği ve daimi olmayan iki sandalye. Grubun ayrıca Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi'nde 13, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'nde 7 sandalyeye sahiptir. Grup, rotasyon ile seçilen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Başkanlığı'na 0 ve 5 ile biten yıllarda sahiptir. 2020'de Türkiye'den Volkan Bozkır seçilmiştir.[12]

Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu üyesi devletler:[10]

Doğu Avrupa Grubu

Doğu Avrupa Grubu 23 üye ile Birleşmiş Milletler'in üye bakımından en küçük grubudur. Doğu Avrupa'nın tamamı Güneydoğu Avrupa-Orta Avrupa'yı kapsar.

Doğu Avrupa Grubu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde iki sandalyeye sahiptir; Rusya'nın kalıcı üyeliği ve daimi olmayan bir sandalye. Grup ayrıca Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi'nde ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'nde 6 sandalyeye sahiptir. Grup, rotasyon ile seçilen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Başkanlığı'na 2 ve 7 ile biten yıllarda sahiptir. 2017'de Slovakya'dan Miroslav Lajčák seçilmiştir.[13]

Doğu Avrupa Grubu üyesi devletler:[10]

Latin Amerika ve Karayipler Grubu

Latin Amerika ve Karayipler Grubu, 33 üye devlet ile Birleşmiş Milletler'in %17'sini oluşturmaktadır. Avrupa devletlerine bağlı topraklar ve adalar hariç tüm Latin Amerika, Orta Amerika ve Meksika'yı kapsar.[14]

Latin Amerika ve Karayipler Grubu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde her ikisi de daimi olmayan iki sandalyesi vardır. Grup ayrıca, Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi'nde 10, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'nde 8 sandalyeye sahiptir. Grup, rotasyon ile seçilen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Başkanlığı'na 3 ve 8 ile biten yıllarda sahiptir. 2018'de Ekvador'dan Maria Fernando Espinosa seçilmiştir.

Latin Amerika ve Karayipler Grubu üyesi devletler:[10]

Amerika Birleşik Devletleri

Amerika Birleşik Devletleri, gönüllü olarak hiçbir grubun üyesi olmamayı seçer ve gözlemci olarak Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubuna katılır. Ancak, Genel Kurul seçimlerinde aday çıkardığında Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu üyesi olduğu varsayılır.[15][16][17]

Filistin

Filistin, 2 Nisan 1986'dan beri gözlemci olarak Asya ve Pasifik Grubu üyesidir.[18][19][20][21]

Güney Kıbrıs

Avrupa Birliği üyesi olan Güney Kıbrıs Cumhuriyeti, ne Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu üyesi ne de Doğu Avrupa Grubu üyesi değildir. Coğrafi konumu ve Rusya ile olan tarihsel bağı nedeniyle iki Avrupa grubu arasında tarafsız kalmaya karar verdi ve Asya ve Pasifik Grubunun üyesi oldu.

İsrail

İsrail coğrafi olarak Asya'da ancak 2000 yılında Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubuna gözlemci olarak katıldı. 2014'te daimi üye oldu.[22]

Kiribati

2017 yılına kadar coğrafi olarak Okyanusya'da olmasına rağmen Kiribati, hiçbir bölgesel grubun üyesi olmamıştır. Ve Birleşmiş Milletler üyeliğine rağmen kalıcı bir temsilci seçmemiştir.[10]

Türkiye

Türkiye, hem Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu üyesi hem de Asya ve Pasifik Grubuna üyesidir. Ancak seçimlerde Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu üyesi sayılır.[23]

Vatikan

Vatikan gözlemci olarak Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubuna katılır.[24]

Galeri

Kaynakça
  1. The GA Handbook: A practical guide to the United Nations General Assembly (PDF). 2. New York: Permanent Mission of Switzerland to the United Nations. 2017. s. 124. ISBN 978-0-615-49660-3. 22 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020.
  2. Agam, Hasmy, and Sam Daws, Terence O'Brien and Ramesh Takur (26 Mart 1999). What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century (PDF). United Nations University. Erişim tarihi: 5 Mart 2019.
  3. Winkelmann, Ingo (2010). "Regional Groups in the UN" (PDF). Volger, Helmut (Ed.). A Concise Encyclopedia of the United Nations (İngilizce) (2nd bas.). Leiden: Martinus Nijhoff Publishers. ss. 592-96. ISBN 978-90-04-18004-8. Erişim tarihi: 4 Mart 2019.
  4. Şablon:UN doc
  5. Şablon:UN doc
  6. Şablon:UN doc
  7. Şablon:UN doc
  8. "UN Recognises The Pacific With Name Change". Secretariat of the Pacific Regional Environment Programme. Secretariat of the Pacific Regional Environment Programme. 3 Eylül 2011. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2019.
  9. "Asian group of nations at UN changes its name to Asia-Pacific group". Radio New Zealand. Wellington. 1 Eylül 2011. Erişim tarihi: 26 Şubat 2019.
  10. "United Nations Regional Groups of Member States". Department for General Assembly and Conference Management. United Nations. n.d. 6 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2019.
  11. "Birleşmiş Milletler Asya ve Pasifik Bölgesel Grubu". 7 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  12. "Volkan Bozkır BM Genel Kurul Başkanı seçildi". Deutsch Welle. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  13. "BM Teşkilatı". www.unicankara.org. 7 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  14. "Latin American and Caribbean Group (GRULAC)". Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Colombia. 30 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2012.
  15. Justin Gruenberg: An Analysis of United Nations Security Council Resolutions 10 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (p. 479).
  16. UN-HABITAT's Global Report on Human Settlements, 2007 15 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (p. 335, n. 2). UNAIDS, The Governance Handbook, January 2010 9 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (p. 29, first note).
  17. Official UN list of Regional Groups 6 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (p. 2, note).
  18. United Nations General Assembly (7 Temmuz 1998). "UNGA Resolution 52/250" (PDF). United Nations. 22 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2011.: "Palestine enjoys full membership in the Group of Asian States and the Economic and Social Commission for Western Asia."
  19. Permanent Observer Mission of Palestine to the United Nations. "Status of Palestine at the United Nations". United Nations. 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2011.: "On 2 April 1986, the Asian Group of the U.N. decided to accept the PLO as a full member."
  20. United Nations Conference on Trade and Development. "Government structures". United Nations. 13 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2011.: "At present, the PLO is a full member of the Asian Group of the United Nations, ..."
  21. Doebbler, Curtis (27 Kasım 2009). "International Law and Palestinian Independence: A View from Palestine". JURIST. University of Pittsburgh School of Law. 30 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2011.
  22. Kerry, John (3 Aralık 2013). "Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva". U.S. Mission to International Organizations in Geneva. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.
  23. United Nations Regional Groups of Member States 21 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  24. "Groups of Member States | outreach.un.org.mun". outreach.un.org. 15 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2017.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.